چکمه‌های غول خشک‌سالی بر تن نیمه‌جان سد‌های خوزستان
بی‌آبی، اشکی برای سدها باقی نگذاشت!
با کاهش کم‌سابقه بارندگی و نزولات آسمانی در نقاط مختلف کشور، شرایط سد‌های خوزستان روزبه‌روز بدتر و وخیم‌تر می‌شود. پائیز، زمستان و بهار، فصول بارش باران و رحمت الهی هستند؛ همه‌جا سرد و بارانی می‌شود؛ نقاطی از کشور سفیدپوش شده و با آب‌شدن برف‌ها، رودخانه‌ها، تالاب‌ها، رود‌ها و سد‌هایی که بر روی رودخانه‌های بزرگ ساخته شده‌اند، سیراب می‌شوند؛ اما گاهی شرایط بر وفق مراد نیست و آسمان خیال بارش ندارد؛ تغییرات اقلیمی و آب‌و‌هوایی هم دراین‌زمینه بی‌تقصیر نیستند؛ اما آنچه مهم است، تأثیرات کاهش بارندگی‌ها بر منابع آبی و سفره‌های زیرزمینی‌ست، روز‌های پائیزی و زمستانی یکی‌پس‌از‌دیگری سپری می‌شدند، سدها و رودخانه‌ها آن‌چنان چشم به کرامت آسمان دوخته بودند که عکس ابر‌های پاره‌پاره را در آن‌ها می‌توانستیم ببینیم، هشدار‌ها و پیش‌بینی‌های هواشناسی از همان ابتدای پائیز خبر از کاهش بارندگی‌ها را داده بودند. وقتی میزان بارش باران و برف کاهش یافت؛ امید همه به‌ویژه کشاورزان و عشایر به فصل بهار بود؛ اما گویی بهار هم تابع فصل‌های پیشین بود، رفته‌رفته هم گرم و گرم‌تر شد، خورشید باهمه‌توان بر تن بی‌جان منابع آبی تائید و حال ناخوش آن‌ها را بدتر می‌کرد و ردپایی از خشکی بر دیواره‌های سد بر جای می‌گذاشت. روزهایی‌که باید باران می‌بارید به آخر رسیدند و امید‌ها ناامید شدند؛ شاید باید معجزه‌ای می‌شد که در گرما و فصل تابستان آسمان لبریز شود و رحمت بر زمینی‌ها ببارد، مراتع یکی‌پس‌از‌دیگری چهره‌شان زرد و بی‌روح می‌شد و چیزی جز بیابان‌های برهوت با تن رنجور و ترک‌خورده به‌چشم نمی‌خورد و خشک‌سالی خودنمایی کرد؛ ولی آنچه به‌عنوان چاره کار عملی شد، کاهش خروجی آب از سدها، ممنوعیت و محدودیت کشت تابستانه در پائین‌دست سدها به‌ویژه در استان خوزستان و خواهش و تمنا از مردم برای صرفه‌جویی در مصرف آب بود، کشاورزان یا باید بیکار می‌نشستند، یا اقدام به کشت محصولات پیشنهادی و کم آب برمی‌کردند؛ اما دام‌های سبک و سنگین که معنای خشک‌سالی و نبود آب را نمی‌فهمیدند؛ تشنه بودند و باید سیراب می‌شدند؛ گاومیش‌ها باید روزی یک‌بار آب‌تنی می‌کردند؛ وضعیت تنش آبی به‌حدی وخیم شد که چندروزی در خوزستان بد آشفته‌بازاری به‌راه افتاد، رودخانه کرخه باید تغییر نام می‌داد و در شناسنامه‌اش عنوان کویر کرخه حک می‌شد؛ گرمای بی‌سابقه هم که از آب گل‌آلود ماهی می‌گرفت و آنچه می‌خواست از رگ‌های سدها و رودخانه‌ها می‌برد؛ سرعت بخار‌شدن آب نیز بیش‌ازپیش شده بود.
تابستان داغ و سوزان با همه مشکلات و اتفاقات تلخ گذشت؛ ولی خبری نگران‌کننده که اوضاع را بدتر از پارسال نشان می‌دهد، موجودی کنونی آب ذخیره پشت سدها است، اینکه مسئولان اعلان کرده‌اند فقط و فقط هفت‌درصد سدها آب‌دارند و حال‌وروز سد دز با پنج‌درصد ذخیره آب، از همه وخیم‌تر است. سد کرخه هم که دست از کار کشیده و دیگر رمقی برای تولید برق ندارد؛ ضمن‌اینکه می‌گویند باید کشت پائیزه هم با تعویق و از آذرماه آغاز شود.
کمبود بیش از دومیلیارد‌مترمکعب آب در پائیز امسال
فرهاد ایزدجو؛ مدیرعامل سازمان آب‌وبرق خوزستان میزان آب موجود در سد‌های استان را ۷ درصد و موجودی آب سد دز را حدود پنج‌درصد عنوان کرد و گفت: «سد دز، بدترین شرایط را بین سد‌های خوزستان تجربه می‌کند؛ ضمن‌اینکه با پیش‌بینی‌های انجام‌شده درخصوص پائیز، با کمبود حدود دومیلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعبی آب مواجه خواهیم شد». او بابیان‌اینکه این‌عدد برای پیش‌بینی‌هایی با وضعیت بدتر بالا‌ست، افزود: «تصویب الگوی کشت پائیزه ازجمله اقدامات در مدیریت کمبود آب بود، ضمن‌اینکه برداشت‌های کشت و صنعت‌ها محدود شده است و بیشتر از حد مجاز اجازه برداشت آب ندارند؛ البته برداشت بیش‌ازحد شرکت‌های توسعه نیشکر سبب ایجاد مشکلات کمی و کیفی برای آب می‌شوند». ایزدجو به ممنوعیت کشت کلزا و چغندر در حوضه دز اشاره و تصریح کرد: «اما کشاورزان در برخی از حوزه‌ها مجاز به کشت به‌میزان محدود هستند و به‌همین‌منظور تأمین سه‌میلیارد و ۳۴۸میلیون‌مترمکعب آب برای کشت پائیزه مصوب شده است». مدیرعامل سازمان آب‌وبرق خوزستان به فعال‌بودن طرح میان‌مدت آب‌رسانی غدیر در سه جبهه کاری اشاره و بیان کرد: «با اجرای این‌طرح، کیفیت آب حدود ۵۰درصد بهبودیافته و دبی از ۱۰مترمکعب به ۲۰مترمکعب افزایش خواهد یافت؛ البته درحال‌حاضر پیشرفت فیزیکی طرح میان‌مدت آب‌رسانی غدیر حدود ۱۷.۵درصد است و پیش‌بینی می‌کنیم طی هشت‌ماه این‌طرح اجرایی و به‌اتمام برسد».
بهبود کمی و کیفی آب شرب در شهر‌ها و روستا‌ها
علی‌اکبر محرابیان؛ وزیر نیرو در دولت سیزدهم در سفری که ۱۵ شهریورماه به خوزستان داشت و از سدها بازدید کرد، تأمین آب موردنیاز کشاورزی، شرب و صنعت را جزو اولویت‌های وزارت نیرو اعلام کرده و گفته که علاوه‌بر تأمین آب، ارتقاء کمی و کیفی آب شرب در روستا‌ها و شهر‌های استان یکی از دغدغه‌های ما به‌شمار می‌رود. او بابیان‌اینکه طرح آب‌رسانی غدیر توانایی تأمین آب ۲۶ شهر محدود یک‌هزار و ۶۰۰ روستای استان را دارد، افزود: «این‌طرح علاوه‌بر آبگیری از سد کرخه، از منابع باکیفیت سد دز نیز بهره‌مند خواهد شد و برهمین‌اساس در سه جبهه کاری سامانه آب‌رسانی از سد دز ازطریق انتقال آب از کانال چمران در دستورکار قرار گرفته است».
ارتقای کیفیت آب ازطریق انتقال آب از سد دز
محرابیان بااشاره‌به‌اینکه در برنامه‌ریزی فشرده علاوه‌بر ارتقای کیفیت آب ازطریق انتقال آب از سد دز، نسبت به افزایش ظرفیت انتقال آب به‌خصوص در شهر‌هایی ازجمله دشت‌آزادگان، آبادان، خرمشهر و شادگان اقدام شده است، ادامه داد: «طرح مذکور شامل؛ تأمین آب غدیر از منابع آب دز به‌ظرفیت ۱۰مترمکعب‌در‌ثانیه، توسعه ایستگاه پمپاژ ام‌الدبس به‌ظرفیت ۵مترمکعب‌در‌ثانیه برای شهرستان‌های تحت‌پوشش طرح و تکمیل و توسعه و ایستگاه پمپاژ چمران به‌ظرفیت 5مترمکعب‌در‌ثانیه برای اهواز است». وزیر نیرو بابیان‌اینکه اجرای این‌پروژه به‌طورمعمول حدود ۲۴ماه زمان نیاز دارد، افزود: «اعتبار موردنیاز این‌پروژه حدود ۱۰هزارمیلیاردریال بوده که درحال‌تأمین است و به سازمان آب‌وبرق خوزستان تکلیف شده تا ظرف مدت کمتر از یک‌سال این‌پروژه اجرا شود». محرابیان تصریح کرد: علی‌رغم‌اینکه استان خوزستان دریکی از خشک‌ترین سال‌های تاریخی خود ازنظر بارندگی قرار دارد؛ باتوجه‌به برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته برای تأمین آب شرب، صنعت و کشاورزی استان خوزستان مشکل خاصی وجود ندارد و نیاز آبی بالغ‌بر ۱۶۵هزارهکتار کشت‌های تابستانه این استان تأمین شده که برخی از کشت‌ها تا آبان‌ماه نیز ادامه خواهد داشت. ازطرفی وضعیت اسفناک سد‌های خوزستان اطلاع‌رسانی می‌شود، ازطرفی‌دیگر می‌گویند که قرار است سد‌های کرخه و دز آب شرب موردنیاز مردم استان را تأمین کنند. ناگفته نماند که همهمه‌هایی از انتقال آب، واکنش‌ها و مخالفت‌هایی ازسوی نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی به‌گوش می‌رسد و البته احوال ناخوش رودخانه کارون و جزیره‌های وسیع نشان‌دهنده اوضاع وخیم منابع آبی است، امیدواریم با اقدامات سنجیده از تنش آبی، بدتر‌شدن شرایط و حواشی آن جلوگیری شود.
ملیحه گریزی‌نسب باشگاه خبرنگاران جوان