کدام کشورها از باد و خورشید «برق» می‌گیرند؟

مصطفی رفعت/

اندیشکده مستقل و غیرانتفاعی Ember که در حوزه تغییر اقلیم و مسائل مربوط به آب‌وهوا فعالیت می‌کند، گزارشی را به‌انتشار رسانده است که جزئیات آن به‌تاریخِ 13 اوت 2020 در مرکز داده‌پردازیِ Statista آمده و نشان می‌دهد که انرژیِ خورشیدی و بادی، تنها 10درصد از تأمین برق جهان را در شش‌ماه‌ِاول سال جاری میلادی به‌عهده داشته‌اند که اگرچه رقم اندکی‌ست؛ ‌اما نسبت به پنج‌درصدِ پنج‌سال‌‌قبل که به‌نوعی این جریانِ طبیعت‌دوستانه در ابتدای مسیر خود دراین‌شکلِ فراگیر قرار داشت، یک گام روبه‌جلو محسوب می‌شود. برمبنایِ این گزارش؛ «آلمان» با 42درصد بین ماه‌های ژانویه تا ژوئن، بیشترین میزان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌اصطلاح سبز را برای تأمین نیروی برق به‌خود اختصاص داده است. این‌عدد درحالی به‌ثبت رسیده که رتبه دوم فهرست؛ یعنی «بریتانیا» با 33درصد، اختلافی قابلِ‌توجه با آن دارد. شواهد حاکی‌است‌که اقتصادهای بزرگ جهان همچنان برای اقدامات جدی دراین‌زمینه راه طولانی درپیش دارند؛ به‌طوری‌که مثلاً آمریکا تنها 12درصد از برق خود را طی بازه یادشده توسط انرژی باد و خورشید تأمین کرده است؛ این‌عدد برای کشورهای چین، هند و ژاپن نیز یکسان است و «ترکیه» با 13درصد از آن‌ها جلو زده است. بد نیست که درباره انرژی باد و خورشید کمی بیشتر بدانیم؛ منشأ باد، موضوعی پیچیده است. از‌آنجایی‌که زمین به‌طور نامساوی به‌وسیله نور خورشید گرم می‌شود؛ پس در قطب‌ها انرژی گرمایی کمتری نسبت به مناطق استوایی وجود دارد. همچنین در خشکی‌ها تغییرات دما با سرعت بیشتری انجام می‌پذیرد؛ بنابراین، خشکی‌ها نسبت به دریاها زودتر گرم و زودتر سرد می‌شوند. این تفاوت دمای جهانی موجب به‌وجود‌آمدن یک سیستم جهانی تبادل حرارتی خواهد شد که از سطح زمین تا هوا‌کره که مانند یک سقف مصنوعی عمل می‌کند، ادامه دارد. بیشتر انرژی که در حرکت باد وجود دارد را می‌توان در سطوح بالای جو پیدا کرد؛ جایی‌که سرعت مداوم باد به بیش از ۱۶۰‌کیلومتر در ساعت می‌رسد و سرانجام باد انرژی خود را در‌اثر اصطکاک با سطح زمین و جو از دست می‌دهد. یک برآورد کلی این‌گونه می‌گوید که ۷۲‌تراوات (TW) انرژی باد بر روی زمین هست که پتانسیل تبدیل‌شدن به انرژی الکتریکی را دارد و این‌مقدار را می‌توان افزایش نیز داد. انرژی خورشیدی را باید منحصربه‌فردترین منبع انرژی تجدیدپذیر در جهان خواند که منبع اصلی تمام انرژی‌های موجود در زمین است. انرژی خورشیدی مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند به‌اشکال دیگر انرژی تبدیل شود؛ به‌طور‌کلی خورشید تابان در هر‌ثانیه حدود ۱۰۰۰‌ژول انرژی به هر‌متر‌مربع از سطح زمین منتقل می‌کند. انرژی خورشید نیز همانند سایر انرژی‌ها مستقیماً یا غیر‌مستقیم می‌تواند به دیگر اشکال انرژی همچون گرما، الکتریسیته و ... تبدیل شود؛ اما موانعی شامل ضعف علمی و تکنیکی در تبدیل به‌علت کمبود دانش و تجربه میدانی، متغیر و متناوب‌بودن مقدار انرژی به‌دلیل تغییرات جوی و فصول سال و جهت تابش، محدوده توزیع بسیار‌وسیع؛ موجب شده تا استفاده کمی از این انرژی صورت گیرد. بااین‌حال، استفاده از منابع عظیم این انرژی در تولید برق، استفاده دینامیکی، ایجاد گرمایش محوطه‌ها و ساختمان‌ها، خشک‌کردن تولیدات کشاورزی و تغییرات شیمیایی و ... به نتایج مطلوبی رسیده است. از جمله دلایل تمایل کشورها برای افزایش ظرفیت تولید برق از این دو منبع انرژی، مزایای بسیار‌زیاد این روش تولید انرژی الکتریکی‌ست؛ چراکه انرژی بادی و خورشیدی فراوان، تجدیدپذیر و پاک بوده و در همه‌جای دنیا وجود دارد و نیز در‌مقایسه‌با استفاده از انرژی سوخت‌های فسیلی، میزان کمتری گاز گلخانه‌ای منتشر می‌کند.

آلمان                   42درصد

بریتانیا                  33درصد

استرالیا                 17درصد

ترکیه                   13درصد

آمریکا                  12درصد

برزیل                   10درصد

چین                   10درصد

هند                   10درصد

ژاپن                 10درصد

جهانی                10درصد