کد خبر:
149765
| تاریخ مخابره:
۱۳۹۹ شنبه ۴ بهمن -
08:15
مهدی پازوکی؛ پیشکسوت هنر نقاشی:
باید دست هنرمند را آزاد گذاشت
امین کردبچه چنگی/مهدی پازوکی، متولد 1347 در تهران، نقاش و مدرس نقاشیست. نمایشگاه نقاشی او اینروزها در گالری مجازی «شنگرف» باعنوان «نقش و نگاه» تا 7 بهمنماه 99 برای بازدید علاقهمندان به هنر نقاشی برپاست و همین امر ما را برآنداشت تا با وی بهگفتوگو درباره فعالیتهای هنری و نظرات او دراینزمینه بنشینیم.
مهدی پازوکی که از سال 1364 با «انجمن سینمای جوان» شروعبهفعالیت کرده و مقامهای متعددی را در حوزه فیلم کوتاه بهدست آورده، بااشارهبهاینکه در شرایط کنونی، جبر موجب شده تا بسیاری از مردم به کارهای نکرده، مثل مطالعه، دیدار آثار هنری یا حضور در نشستهای مجازی دست بزنند، گفت: «این، موضوعی غیرعادی نبود و همواره به آن فکر میکردیم؛ اما ما انسانیم و دارای اراده و تفکر؛ و ازاینرو، باید گفت در بحرانیترین شرایط نیز همانطورکه در تاریخ آمده، هنرمندان آثار خویش را تولید کردهاند و بااینوجود که میپذیریم گاهی تولید آثار، بسته به شرایط ممکن است برای هنرمندان سخت باشد؛ اما باید گفت که اینشرایط نیز روزی به پایان خواهد رسید و ابدی نخواهد بود». وی که در سال 1370 در رشته هنر نقاشی وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد، بااشارهبهاینکه اینروزها بهدلیل شیوع کرونا، مردم بیشتر بهصورت مجازی آغشته به هنر و فرهنگ و ادبیات شدهاند، افزود: «اینشرایط، موجب میشود تا علاقهمندان به هنر، وقت بیشتری را برای تلمذ در محضر اساتید بگذرانند و گفتوگوهای شیرین و زیبا با این عزیزان را بیشتر بشنوند». او که از سال 1377 تابهامروز در رشته نقاشی در دانشگاههای مختلف به تدریس پرداخته، باتأکیدبراینکه امروز باتوجهبه محدودیتهای رفتوآمد در زمان کرونا، انسان وقت بیشتری دارد تا به درونیات خویش بپردازد، ادامه داد: «مدتیست که آثار خود را بهصورت مجازی دراختیار عموم قرار میدهم و دراینحوزه نیز مخاطب خاص وجود دارد؛ اما باید گفت که برگزاری گالری، شکلوشمایلی دیگر دارد؛ هراندازه حرفهایتر با مخاطب برخورد شود، مخاطب نیز استقبال بیشتری از هنر خواهد کرد». این هنرمند که در دانشگاههای شیراز، سمنان و دیگر شهرها به تدریس پرداخته است، بااذعانبهاینکه امروز مخاطب دنیای مجازی وقتی وارد موزهها و نمایشگاههای بزرگ دنیا میشود، با امکاناتی که در آنها ایجاد شده، مواجه میشود و ازهمینرو، انتظار روبرویی با چنین امکاناتی را در کشور خود در آیندهای نزدیک خواهد داشت، اظهار داشت: «اگر نمایشگاههایی بهصورت مجازی دایر میشود، باید شرایط بهگونهای فراهم شود تا بهروزتر و حرفهایتر با این پدیده برخورد کرد؛ زیرا انسان امروز در عصر ارتباطات مجازی زندگی میکند و بسیاری از نیازهای خویش را بهاینشکل و دراینحوزه فراهم میآورد». وی بااشارهبهاینکه وقتی هنرمند در مدیومی مانند سینما یا مجسمهسازی شهری فعالیت میکند، هنری را دراختیار دارد که مخاطبان عمومی بسیاری دارد؛ اما در نقاشی هر تلاشی که انجام بگیرد، درنهایت در هر گالری تنها چندصدنفر به دیدار هنرمند میآیند که نهایتاً این دیدارها جذاب، شگفتانگیز و زیبا خواهد بود، ادامه داد: «زیباتر آناستکه اثر تکثیر شود یا در مکانهای عمومی قرار بگیرد تا مخاطبان بیشتری داشته باشد و در اینجا نیز گزینه اقتصادی برای هنرمند مهمتر؛ و تعداد مخاطب مهمتر میشود؛ حالآنکه در شرایط فعلی، برگزاری نمایشگاههای فیزیکی و مجازی یکاندازه کارآمد هستند؛ مگراینکه مخاطب هنر نیز بهگونهای آموزش ببیند که هنر را از هنرمند مطالبه کند».
پازوکی بااذعانبهاینکه امروز هنرمندان، از اینکه دائماً بهعنوان کارشناس و یا مشاور در فضاهایی خاص دعوت میشوند، خسته شدهاند، افزود: «دراینفضاها، هنرمندان بهعنوان مشاور، به مشاورهگیرندگان خود میگویند که در فضایی خاص، با بسط و گسترش آثار میتوانید جامعه را بیشتر بهسمت فضای هنری دعوت کنید؛ اما وقتی جلسه تمام میشود، میبینید که نه یکسالبعد، نه دوسالبعد و نه هرگز این اتفاق نخواهد افتاد». وی ضمن ابرازتأسف از اینکه امروز هنر و بهویژه هنر نقاشی، در رسانه ملی جایگاهی ندارد و برهمیناساس نمیتوان انتظار داشت جامعه ضرورت هنر را درک کند، تصریح کرد: «بسیاری از هنرمندان بهصورت شخصی و درونی به فضای مجازی روی میآورند و کمتر جایی وجود دارد که بتوان در آن بهصورت جمعی فعالیت هنری بهصورت رسانهای انجام داد و در شرایط حاضر نمیتوان دست به تغییرات بنیادین در حوزه هنر زد؛ الا با تغییرات اساسی». مدیر مؤسسه فرهنگی و هنری «اورنگ مهر» بااشارهبهاینکه هنر نقاشی نیز مانند دیگر هنرها، هنری گران است که گران بوده و دراینروزگار گرانتر هم شده، تصریح کرد: «با وجود گرانی این هنر؛ این لطف خداوند است که حداقل دراینسالهایی که من درگیر این هنر؛ چه در حوزه خلق اثر و چه در حوزه تدریس بودهام، مردم علاقهمند به هنر در کشور ما بسیارزیاد هستند و همواره دوست دارند؛ حتی باتکیهبر هیچ، اثری را بهنام خود خلق کنند و این ما را برآنمیدارد بتوانیم ابزار زیادتری در دست داشته باشیم تا باتکیهبرآن تکنیکهای بیشتری را دراختیار مخاطبان خویش قرار دهیم و نسبت به آن ممارست بیشتری داشته باشیم».
او که در حوزههای مجسمهسازی شهری، نقاشی دیواری و دیگر رشتههای نقاشی برای استانهای گیلان، تهران و سمنان به فعالیت پرداخته است، بااشارهبهاینکه صنایعدستی، بخشی فنی و هنری عظیم را با خود بههمراه دارد و جذب بازار شدن و روانه بازار تولید شدن و دستیابی به جایگاه هنری باتکیهبر ظرفیتهای اقتصادی بهمنظور گذران معیشت، موضوعی بسیارمهم دراینعرصه است، تأکید کرد: «هنرهایی مانند سرامیک و سفالگری بهجهتِ دستیابی به متریال و مواد اولیه، بهعلت گرانی برای هنرجویان بسیارسخت است. نکته دیگر که باید مدنظر داشت ایناستکه این هنرها بهگونهای هستند که فرد، برای رسیدن به جایگاهی خاص در اینرشتهها، باید در یک کارگاه پر از خاک و گل، جنس این هنر را لمس؛ و شاگردی کند که از حوصله جوانان امروز خارج است و شاید اینافراد ازطریق هنرهای دیگر بتوانند نیاز خود را برطرف کنند».
او بااشارهبهاینکه وظیفه هنر صرفاً برطرفکردن نیازهای روانی جامعه نیست، بااشارهبهاینکه در تعاریف شخصی خود بهایننتیجه رسیده که هنر، یک ابزار بیان است که میتواند در درون خویش همهچیز را داشته باشد، گفت: «هنر میتواند فرآیندهایی؛ ازجمله فیزیک و متافیزیک را داشته باشد یا تمام قوانین علمی؛ ازجمله رمزهای ریاضی را در بربگیرد؛ اما اینکه یک اثر هنری تولید میشود، به درونیات و حال هنرمند و شرایطی که شخص هنرمند درحالسپریکردن آن ازلحاظ اجتماعی، عقیدتی، فکری و معنویست و درنهایت به ابزاری که در دست اوست، بستگی دارد؛ زیرا همه اینها باهم میتوانند یک اثر هنری را تولید کنند». این هنرمند نقاش بااذعانبهاینکه مخاطب هنر بسیارزیاد است و قرار نیست که هنرمند مانند خودکامگان بخواهد تفکر هنری خویش را به همه افراد جامعه تحمیل کند، افزود: «انسان بهلحاظ تعدد، بهوفور در جامعه جهانی درحالزندگیست؛ درنتیجه در عصر حاضر بهدلایل گوناگون؛ ازجمله گذر از عصر ارتباطات، ما با خیال راحت میتوانیم این اطمینان را داشته باشیم که یک اثر هنری را تولید میکنیم که مخاطب خویش را دارا است». او بااشارهبهاینکه شاید در برخیازموارد بهلحاظ فضای درونی و ذهنی مخاطب، خشونت را ترویج دهد یا در برخیازموارد نیز در مقابل اینروند، اثر هنری به ترویج آرامش بپردازد، ادامه داد: «اثر هنری هنرمند، با ویژگیهای خاصی خود، میتواند مخاطب را جذب کند و قرار نیست که هنر، همیشه نیاز جامعه را چه ازلحاظ روانی و چه ازلحاظهای دیگر مورد عتاب و خطاب قرار دهد و با رفع این نیازها، جامعه را به آرامش برساند». او بااشارهبهاینکه کاریکه او امروز انجام میدهد، بعد از گذر از التهابهای گوناگون در شرایط اجتماعی، فکری و ذهنی مانند دیگر هموطنان خویش بعد از 52سال زندگی، احساس نیاز به یک آرامش درونی داشته است، افزود: «درنتیجه، از بحران و اتلاف وقت در پایتخت گریز؛ و تلاش کردهام در شهری نسبتاً متعادل ساکن شوم. در یک روستا در کارگاهی کنار دوستانم مشغولبهفعالیت هستیم و درتلاشیم تا با رجوع به آثار هنرمندان فهیم گذشته، اندیشمند و عاقل ایرانی، به یک نوعی از آرامش توجه کنیم و فضای انتزاعی ذهنی خود را گسترش دهم». او بااشارهبهاینکه در کنار تولید اثر در حوزه نقاشی، به گستردهکردن، وسعتدادن و درنهایت احیاکردن و دراختیار اجتماع قراردادن نقاشی ایرانی تأکید دارد، افزود: «امید آن داریم نگاهی را که از آن باعنوان احساس آرامش یاد میکنیم، در جامعه ترویج دهیم و آنرا به نگاهی اثرگذار مبدل سازیم».
پازوکی که مدت چهارسال است کارگاه تخصصی سفال و سرامیک خویش را بهصورت پژوهشمحور هدایت میکند، بااشارهبهاینکه انسان امروزی در شرایطی زندگی میکند که انبوهی از اطلاعات و همراهی با دنیای ارتباطات به او کمک میکند تا مطالعه بسیارزیادی را درزمینههای گوناگون داشته باشد، یادآور شد: «ازآنجاکه تاریخ بشر شروع به مدونشدن کرده، تعاریف و اطلاعات بسیار گوناگونی را پیرامون هنر داشتهایم که گاه نیاز اجتماعی را برطرف میکند، گاه زیباییشناسیست، گاه معنا و مفهوم خلاقیت را دارد؛ اما من معتقدم که هنر، وسیله ارتباطی بین انسان هنرمند و طبیعت است و اینکه بتواند طبیعت را درک کند و ازطریق ابزار، بتواند احساس و درون خویش را بهنمایش بگذارد و همه ابنای بشر همانطورکه حق حیات دارند، حق دارند در اشکال گوناگون اثری را تولید کرده که تمام مفاهیم را در تولید خویش بهکار گیرند».
این هنرمند نقاش که تابهامروز بیش از 40 نمایشگاه هنری انفرادی در حوزه نقاشی برگزار کرده، باتأکیدبراینکه هنرمند باتکیهبر هنر خویش میتواند به پویایی شخصیت خویش در پله اول کمک کند، خاطرنشان کرد: «هنرمند پس از رسیدن خویش به مرحله پویایی میتواند از هنر خویش برای رسیدن اجتماع به پویایی بهره بجوید». او باتأکیدبراینکه هیچگاه به خود اجازه نمیدهد به کسی خط بدهد و تلاش میکند تا درمواجههبا هنرجویان و دانشجویان خویش، بهگونهای با آنان رفتار کند تا ذهنیات و درونیات خود او کشف شود، گفت: «هریکازما دارای شرایط خاص هستیم که بههرشکلی موجب آفرینش ما شده و نوع مطالعات افراد ممکن است باهم متفاوت باشد؛ اما باید گفت که در نوع نمایش تکنیک، با همه اطرافیان خویش مشترک هستیم؛ و درمقابل، نباید فراموش کنیم که دستاورد تجربی هنرمندان در عرصههای مختلف، به فراخور نیازهای هنرمندان جامعه، شکل میگیرد». پازوکی بااشارهبهاینکه همواره تلاش دارد تا در سکوت و با کار شبانهروزی، آینده کاری خویش را ازلحاظ تعدد کار و دراختیار اجتماع قراردادن تأمین کند، افزود: «امروز جامعه هنری در خلأ و تاریکیست و مخاطبان هنر، آثار هنری کمی را میبینند یا بهعبارتی، آثار هنری آنگونه که باید دیده نمیشوند». او درادامه، بااشارهبهاینکه روشنکردن تلویزیون و تماشای یک فیلم میتواند مواجهه مجازی با یک هنر را برای مخاطب شکل دهد و ازهمینروست که مخاطب با این پرسش مواجه است که در حوزه حقیقت با چه هنری روبروست، ادامه داد: «اگر امروز بهایننتیجه میرسیم که درون خویش را تغییر بدهیم، باید این تغییر بهگونهای اتفاق بیفتد که درظاهر بهنمایش گذاشته شود و امروز با این سؤال مواجه هستیم که در کدام شهر و در کجای شهرمان انبوهی از آثار هنری وجود دارد و اگر هست، بسیار اندک است یا به سفارش دیگران است که ممکن است با بسیاری از نگاههای اجتماعی ما قرابت نداشته باشد». این هنرمند بااذعانبهاینکه میبایست اولازهمه دست هنرمند را آزاد گذاشت به او اجازه تفکر و نظر داد و ابزار و سفارش را دراختیار او قرارداد و درنهایت هنرمند میداند که چگونه و چهچیزی را باید تولید کند، اظهار داشت: «ما بهعنوان یک انسان، شرایطی را برای درک هستی داریم و باید لحظهبهلحظه نفس کشیدنمان را درک کنیم، قدر بدانیم و با تمام وجودمان درجهت انسانیت و تکامل حرکت و تلاش کنیم تا حداقل جامعه اطراف خویش را به فضای رفاقت بهدوراز کینه و خشم مبدل سازیم».
او باابرازتأسفازاینکه انسان در یکسده گذشته بهسرعت بهسمت ازبینبردن همه احساسات درونی خودش حرکت کرده است، تصریح کرد: «هنر، وسیلهایست که روح انسان را تعالی میدهد و انسان ازاینمنظر میتواند به درک هستی نائل شود و هراندازه مطالعه انسان بیشتر شود، بهاندازه درک او در برابر هستی کوچکتر میشود». پازوکی باتأکیدبراینکه حتی اگر درک انسان از هستی کم باشد، لازم است تا با کمک هنر به آرامش برسد، تأکید کرد: «اگر درونیات فرد آرامش یابد، میتواند به تولید فرآیند خلاقانه آرامش کمک کند و بشر را بهسمتی ببرد که به درک صحیح از هستی نزدیک شود».