دفن طبیعت زیر پسماند توسعه

طبق آخرین گزارش The Global E-waste Monitor که پایش جهانیِ پسماندهای الکترونیکی را ارائه داده؛ در سال 2019 بالغ‌بر 53.9میلیون‌تُن زباله الکترونیکی در جهان تولید شد که تنها ظرف پنج‌سال بیش از 21درصد افزایش را نشان می‌دهد. کارشناسان دپارتمان «آمار ضایعات الکترونیکی» (GESP) وابسته به «دانشگاه سازمان ملل متحد» (UNU) در همکاری با همتایان خود در «اتحادیه بین‌المللی مخابرات» (ITU)، مجموعه پژوهشیِ International Solid، «انجمن جهانی ضایعات جامد» (ISWA)، «برنامه محیط زیست سازمان ملل» (UNEP)، «سازمان بهداشت جهانی» (WHO) و «وزارت همکاری اقتصادی و توسعه آلمان» (BMZ) این پیش‌بینی را نیز داشته‌اند که حجم این ضایعات تا سال 2030، از 74میلیون‌تُن نیز بیشتر شود؛ یعنی طی 16سال، با افزایش دوبرابریِ این‌ پسماندها روبه‌رو خواهیم بود که باید گفت؛ سریع‌ترین روند افزایش در جریان تولید زباله‌های خانگی‌ست و عمده دلیل این اتفاق نیز، مصرف بیشترِ تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی در جهان و جایگزینیِ سریع‌ترِ مدل‌های قبلی؛ و تعویض موارد خراب با نمونه‌های نو، به‌جای تعمیر آن‌هاست. برآوردها حاکی‌ست‌که تنها 17.4درصد از ضایعات این‌چنینی در سال 2019 وارد چرخه بازیافت شده‌اند؛ یعنی از بخش عمده طلا، نقره، مس، پلاتینیوم و سایر مواد سازنده با ارزش مادیِ بالا در‌این‌تجهیزات که قابل‌بازیافت هستند، استفاده مجدد نشده که ارزش تخمینیِ آن‌ در شکلی محافظه‌کارانه نیز بیش از 57میلیارددلار است؛ میزانی بیش از رقم تولید ناخالص داخلی اکثر کشورها که ‌راحت دراین‌جریان، دور ریخته یا سوزانده می‌شود. طبق این گزارش؛ آسیا با 24.9میلیون‌تُن پسماند الکترونیکی در سال 2019 در صدر قرار داشت و بعدازآن به‌ترتیب، آمریکا با 13.1میلیون‌تُن و اروپا با 12میلیون‌تُن قرار دارند؛‌ این‌درحالی‌ست‌که در جغرافیای آفریقا و اقیانوسیه به‌ترتیب، شاهد 2.9میلیون‌تُن و 0.7میلیون‌تُن دورریختنی‌های الکتریکی بوده‌ایم. در معنایی روشن‌تر می‌توان گفت که حجم این زباله‌ها در اروپا، از وزن کل افراد بزرگ‌سال این قاره نیز بیشتر بوده یا معادل 350فروند کشتی تفریحی در ابعاد Queen Mary 2 می‌شود که اگر آن‌ها را پشت‌سر‌هم قرار دهیم، طولشان 125کیلومتر می‌شود! زباله‌های الکترونیکی، یک خطر بهداشتی و زیست‌محیطی نیز به‌شمار می‌روند؛ زیرا حاوی ترکیبات سمی و مواد خطرناکی مانند جیوه هستند که به مغز یا سیستم تعادلیِ بدن انسان آسیب می‌رساند. اگر از مقیاس کلان خارج شده و سهم کشورها را درنظر بگیریم؛ «چین» با 10.1میلیون‌تُن مقام اول این‌فهرست را دارد؛ البته تفسیر این آمار به‌نسبت جمعیت کشورها، تغییر می‌کند و آن‌وقت است که چین با سرانه تولید 7.2کیلوگرم زباله الکترونیکی، از رتبه اول فاصله‌ای بعید پیدا می‌‌کند. بررسی‌ها نشان داده است که سرانه اکثر کشورهای اروپایی و ملل آنگلوسفر (آن‌دسته کشورهای انگلیسی‌زبان که ریشه‌های تاریخی و فرهنگی با بریتانیا دارند) بیش از 20کیلوگرم است و اساساً کشورهای اسکاندیناوی دراین‌ماجرا رتبه‌های اول را دارند؛ مثلاً «نروژ» به‌عنوان اولین کشور در رده‌بندی حاضر، سرانه 25کیلوگرم را به‌ثبت رسانده که بی‌شک با رواج فرهنگ استفاده از خودروهای الکتریکی،‌ این‌عدد بیشتر نیز خواهد شد؛ زیرا باتری‌های این‌نوع وسایل‌نقلیه، به‌زودی تبدیل به انبوهی زباله‌ الکترونیکی خواهد شد. عامل دیگرِ افزایش سریع زباله‌های الکترونیکی، ارزان‌شدن لوازم‌خانگی بوده که به‌ندرت در مدل‌های بادوام ساخته می‌شوند. طبق گفته محققان «دانشگاه سازمان ملل» که داده‌های اولیه این گزارش را جمع‌آوری کرده؛ رشد حجم زباله‌های الکترونیکی، از افزایش استاندارد زندگی در سراسر جهان نیز حکایت دارد؛ زیرا افراد بیشتری قادر به تهیه وسایلی هستند که زندگی روزمره را آسان می‌کند. اگرچه این‌روند، کاملاً متوقف‌کردنی نیست؛ اما کارشناسان توصیه کرده‌اند که بهتر است و باید ظرفیت بازیافت و دفع ایمن این زباله‌ها را نیز با همان سرعت رشد داد.

نروژ                       26.0
انگلیس                    23.9
سوئیس                    23.4              
دانمارک                    22.4
استرالیا                  21.7
هلند                      21.6
ایسلند                   21.4
آمریکا                   21.0
فرانسه                 21.0

مصطفی رفعت