آخرین خبرها
خبرهای پربیننده
58 روز نبرد خستگی‌ناپذیر با اژدهای مهیب
کد خبر: 105277 | تاریخ مخابره: ۱۳۹۶ پنج شنبه ۲۶ بهمن - 07:40

نگاهی تازه به ماجرای مهار آتش چاه ۱۴۷ میدان نفتی رگ‌سفید

58 روز نبرد خستگی‌ناپذیر با اژدهای مهیب

سید علی موسوی‌نسب/

در پی فوران چاه 147 رگ‌سفید در ساعت 13 بعدازظهر هفتم آبان و خاموش‌کردن آن پس‌از 58روز در پنجم دی‌ماه 1396 یکی‌از نادرترین و کم‌نظیرترین عملیات مهار فوران چاه‌های نفت‌وگاز کشور و جهان، توسط دو شرکت بزرگ مناطق نفت‌خیز جنوب و ملی حفاری ایران به اجرا درآمد که نه‌تنها توان و قدرت مهندسان کشورمان در صنعت نفت را نشان داد؛ بلکه برگ افتخار دیگری از حماسه و تلاش و مشارکت فعال و همکاری استراتژیک فی‌مابین متخصصان و دلیرمردان دو شرکت بزرگ کشور را در تاریخ صنعت نفت به ثبت رساند. درواقع، شروع حادثه در روز هفتم آبان‌ماه با فوران چاه شماره 147 میدان نفتی رگ ‌سفید که در حوزه عملیاتی شرکت بهره‌برداری نفت‌وگاز گچساران (از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب) قرار دارد به‌هنگام انجام عملیات حفاری به‌دلیل انفجار گاز شروع شد و حجم آتش به‌حدی بود که در زمانی اندک، کوهی از دود و آتش به آسمان برخاست و این‌انفجار، موجب آتش‌سوزی در دکل حفاری 95 فتح شرکت ملی حفاری شد، به‌گونه‌ای که در همان ابتدای حادثه دوتن از کارکنان دکل 95 شرکت ملی حفاری ایران به‌نام‌های فرزاد ارزانی‌بیرگانی و محمد سلیمی‌چگینی که در محل حادثه حاضر بودند، به‌طرز دلخراشی شهید شدند. درواقع، حجم آتش به‌حدی عظیم بود که در همان چند روز اول دکل کاملا ذوب شد و آتش با سرعت باورنکردنی همه‌چیز را نابود کرد. بلافاصله پس‌از وقوع حادثه به‌دلیل حجم گسترده آتش، تیم‌های عملیاتی ازسوی مدیران شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به‌منظور یاری‌رسانی به نیروهای شرکت ملی حفاری با هلی‌کوپتر، به‌سرعت خود را به محل رساندند و با تشکیل کمیته بحران باحضور مدیران عامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت ملی حفاری، شرکت بهره‌برداری نفت‌وگاز گچساران و دیگر مدیران و متخصصان مربوطه به بررسی ابعاد حادثه راهبردی پرداخته و برای مهار فوران و آتش‌سوزی در کوتاه‌ترین زمان ممکن شروع به چاره‌اندیشی کردند تا با انجام هرچه‌سریع‌تر کارها و بسیج همه امکانات جلوی این‌حادثه را بگیرند. درهمین‌رابطه، مهندس زنگنه؛ وزیر نفت به‌محض اطلاع از حادثه در بامداد هشتم آبان‌ماه، محسن دلاویز؛ مشاور خود را به‌عنوان نماینده ویژه وزیر نفت به‌محل حادثه اعزام کرد. در همان‌روز نیز، ازسوی سپهر سپهری؛ مدیرعامل و رئیس‌کمیته مدیریت بحران شرکت ملی حفاری ایران، سه تیم فنی تخصصی در موقعیت چاه تشکیل شدند و سرپرستی آنها به‌عهده معاونان مدیرعامل در عملیات حفاری، خدمات تخصصی و مدیریت پروژه‌های حفاری گذاشته شد تا به بررسی ابعاد حادثه به‌وجود آمده در منطقه بپردازند. سعید قربانی؛ دبیر کمیته مدیریت بحران شرکت ملی حفاری ایران درخصوص علت حادثه گفت: به‌علت فوران گاز دکل حفاری دچار آتش‌سوزی شد و بر‌اثرِ این‌آتش‌سوزی دستگاه حفاری سنگین 95 فتح در آتش سوخت و چاه از کنترل خارج شد. در پنجمین‌روز حادثه، بیژن نامدار زنگنه؛ وزیر نفت به‌همراه تعدادی از نمایندگان عضو کمیسیون انرژی در مجلس شورای اسلامی درحاشیه بازدید از روند مهار آتش‌سوزی چاه 147 منطقه رگ‌ سفید گفت: هم‌زمان با عملیات مهار دو حلقه چاه برای کنترل آتش‌سوزی در حاشیه چاه 147 رگ سفید حفاری می‌شود و انجام این‌کارها حدود یک‌ماه‌ونیم طول می‌کشد. وزیر نفت درخصوص دلیل عدم توجه‌به پیشنهاد شرکت‌های خارجی برای حضور و مهار چاه 147 رگ ‌سفید گفت: افراد حاضر در صحنه عملیاتی مهار، به‌علت تجربه کاری بالا به‌طور کامل با ویژگی‌های مخازن نفتی کشور آشنا هستند؛ درحالی‌که ورود یک شرکت خارجی ناآشنا به وضعیت مخازن کشور بوده و تا زمان درک و دریافت آنها از شرایط چاه زمان زیادی هدر می‌رفت، به‌همین‌خاطر برای خاموش‌کردن آتش، فقط نیروهای داخلی فعالیت می‌کنند؛ زیرا به‌اندازه کافی تجربه دارند. برای مهار آتش در رگ ‌سفید از دو مسیر بالا و پائین تلاش می‌شود. از مسیر پائین باید دو چاه حفر شود. ابتدا باید مکان حفر چاه آماده شود و سپس دکل در آنجا قرار بگیرد. درهمین‌رابطه پاک‌نژاد؛ معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در امور تولید بااشاره‌به پیشنهاد شرکت نفت کانادایی گفت: این‌شرکت تکنیکی برای مهار آتش نداشت به‌همین‌خاطر مذاکراتی با همکاران ما در ملی حفاری به‌عمل آورد و پیشنهاداتی ارائه کرد ولی به‌دلیل نداشتن طرح و تکنیک خاص برای مهار، این‌پیشنهاد رد شد. آنچه دراین‌حادثه کمتر کسی به‌آن توجه  کرده است موضوع وضعیت و شرایط بد دسترسی به منطقه به‌لحاظ کوهستانی بودن (چاه 147 رگ ‌سفید در کوهساران منطقه زیدون قرار دارد) و نبودن راه‌های دسترسی بود، به‌گونه‌ای که همین مسئله، کار مهار آتش را بسیار دشوار کرده بود، هرچند که مسئولین ‌امر به‌دلیل اِشراف کاملی که بر وضعیت چاه و جایگاه آن داشتند، با‌اطلاع‌از این‌موضوع، گام بعدی خود را پس‌از استقرار ماشین‌های آتش‌نشانی، ایجاد جاده دسترسی قرار دادند و درهمین‌رابطه، با تلاش شبانه‌روزی کارکنان و پرسنل عملیات ترابری و پشتیبانی، تولید شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب و همچنین متخصصان مدیریت مهندسی و ساختمان مناطق نفت‌خیز جنوب، عملیات تامین جابه‌جایی نیرو و تجهیزات و همچنین احداث و آماده‌سازی نسبی جاده‌های دسترسی به‌موقعیت چاه درحال فوران 147 رگ‌سفید و امکان تردد ماشین‌آلات سنگین، مراحل ساخت استخرهای ذخیره آب (دو استخر130 و 70هزار بشکه‌ای) جهت خنک‌سازی (cooling) و احداث دو حلقه چاه امدادی در مجاورت چاه انجام شد. این‌استخر ازسوی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در ابعاد 80 در 80متر و با عمق پنج‌متر درحالی ایجاد شد که به ذخیره‌سازی آب برای پشتیبانی از عملیات مهار فوران چاه کمک فراوانی کرد، به‌خصوص که این‌استخر ایزوله در فاصله 150متری چاه 147 رگ‌ سفید قرار داشت و به موازات عملیات اجرایی ساخت آن توسط مدیریت مهندسی و ساختمان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، احداث پنج خط لوله تامین آب از مناطق مختلف به‌طول250کیلومتر نیز انجام شد. با تکمیل هشت‌ جاده دسترسی به‌محوطه چاه، کار خارج‌ساختن بیش‌از 300تن از ضایعات تجهیزات و متعلقات آسیب‌دیده دکل 95 حفاری فتح، که بر‌اثرِ فوران، کاملا از بین ‌رفته بودند توسط تیم‌های تخصصی ترابری، عملیات و HSE و فوریت‌های پزشکی با پشتیبانی سایر واحدها ازروی دهانه چاه خارج شد به‌خصوص که ‌این‌ضایعات باعث کندی عملیات مهار از سطح شده بود؛ به‌گونه‌ای که تنها ظرف یک‌روز، هشت محموله از تجهیزات سنگین را از مجاورت کانون آتش خارج و به محل پیش‌بینی شده در خارج از محوطه چاه انتقال دادند. طبق اعلام ستاد راهبری مهار این‌چاه نفتی، کلیه عملیات خارج‌کردن تجهیزات باتوجه‌به حجم وسیع آتش در محوطه چاه، براساس شرایط جوی در ساعات مناسب از نظر جهت وزش باد صورت می‌گرفت. برای‌اینکه مردم کشورمان ذره‌ای کوچک از حجم اخلاص و فداکاری این‌عملیات عظیم که به‌حق، برگ زرین دیگری از دفتر افتخارات دلیرمردان صنعت نفت کشورمان درجهت خودکفایی و سربلندی میهن عزیزمان پی ببرند و به عظمت کار فرزندان خود در شرایط منطقه عملیاتی پی ببرند به نکاتی اشاره می‌شود که تک‌تک سلحشوران صنعت نفت از روز اول تا آخرین روز عملیات اطفای چاه با آن مواجه بودند:
-دلیرمردان این آب‌وخاک برای خاموش‌کردن اژدهای 147رگ‌ سفید می‌بایست با دمای بین 1000 تا1500درجه‌سانتیگراد که ‌ناشی‌از سوختن نفت‌وگاز از دهانه چاه بود، فعالیت می‌کردند و حجم دما به‌حدی بالا بود که ‌در فاصله 150متری از مرکز آتش، پوست صورت براثر گرما می‌سوخت، البته برخی افراد غیرفنی مهار فوران رگ ‌سفید را با چاه‌های کویت مقایسه کرده‌اند؛ درحالی‌که بسیاری از چاه‌های کویت به‌خودی‌خود مهار شدند و در بیشترین حالت، فشار مخازن چاه در کویت بین 250 تا 300psi  بود که مهارگران توانستند بعداز چندروز با ترکیب بخشی‌از آب مخزن باستون، آنها را مهار کنند. 
_موضوع دوم ارتعاش شدید زمین به‌دلیل قدرت بالای چاه به‌لحاظ فوران بود که وقتی درفاصله 100متری چاه قرار می‌گرفتید زمین‌لرزه‌ای به وسعت 2/3ریشتر را زیرپای خود احساس می‌کردید و در کنار این‌حرارت بسیار بالا و ارتعاش زمین زیر پا، باید صدای کرکننده و مهیب بیش‌از 150دسی‌بل را (در فاصله 30متری از چاه) را هم به آن اضافه می‌کردید.
-ارتفاع شعله آتش بیش‌از 120متر می‌رسید.
-در صنعت نفت همه می‌دانند که هرچاهی مانند اثر انگشت، خصلت‌ها و رفتار خاص خود را دارد، به‌ویژه که رگ ‌سفید روی گنبد گازی واقع شده و به‌همین‌خاطر چاهی بود که سیال خروجی آن نفت‌وگاز (به‌طورهم‌زمان) با فشار بسیار زیاد بود که شعله باوجود سوختن نفت، دود نداشت زیرا حجم گاز به‌قدری زیاد بود که نفت را کاملا در بر می‌گرفت.
-نکته‌ای که کمتر کسی به آن پرداخت این‌بود‌که چاه 147 رگ ‌سفید هنوز به تولید نرسیده بود و به اصطلاح، چاه توسعه‌ای نفت‌وگاز بود.
برنامه‌ریزی جهت خاموش‌کردن چاه فوران چاه‌های نفت‌وگاز از حوادث شایع در صنعت نفت دنیاست که‌تابه‌امروز روش مرسوم برای مهار آنها، به دو شیوه مهار از طریق سطح و عمق است، به‌همین خاطر براساس تصمیم ستاد و توافقات صورت‌گرفته، قرار شد این‌اژدهایِ آتشین با دو روش مهار از سطح و مهار از عمق صورت گیرد که در مورد مهار از سطح که اصطلاحا (TOP KILL) گفته می‌شود عملیات از طریق ورود به دهانه چاه و کنترل و ایمن‌سازی آن با به‌کارگیری تجهیزات ویژه انجام می‌شود که عملیاتی کاملا تخصصی‌ست که استارت آن در روز یک‌شنبه 14آبان‌ماه؛ پس‌از انجام عملیات پاک‌سازی و تسطیح محوطه چاه زده شد که پیش‌درآمد اجرای عملیات یورش مهارگران به کانون آتش برای مهار و کنترل آن از دهانه چاه موسوم بهTOP KILL است. فرمانده میدان در عملیات کنترل و مهار فوران چاه 147 میدان رگ‌سفید بااشاره‌به‌اینکه برای کشتن چاه از طریق بالا برنامه‌ریزی‌های زیادی صورت گرفت، گفت: علاوه‌بر جاده‌سازی، کارهای مربوط به دسترسی به چاه آتش گرفته در طول شبانه‌روز انجام می‌شد به‌خصوص که ‌دراین‌شیوه از عملیات باید به مسیر باد توجه می‌کردیم تا بتوانیم مخالف جهت باد به چاه درحال آتش حمله کنیم. مهندس حمید دریس با‌بیانِ‌اینکه دکل حفاری برروی دهانه چاه ذوب شده بود، گفت: سخت‌ترین کار جابه‌جایی و انتقال تجهیزاتی بود که در دهانه‌های چاه و اطراف آن قرار داشته و می‌بایست قبل‌از هرگونه عملیات مهار این‌ضایعات برداشته می‌شد و برای این‌کار لازم بود تا افراد و ماشین‌آلات ابتدا از گوشه موقعیت چاه و سپس به‌مرکز چاه برسند. برای همه این کارها به آب فراوانی جهت خنک کردن افراد و ماشین‌آلات نیاز داشتیم.
بخش اول/ ادامه دارد...

ارسال دیدگاه شما

بالای صفحه