به صادرات غیرنفتی بیندیشیم

قبل از پیروزی انقلاب، صادرات چندمیلیون‌بشکه‌ای نفت، موجب شده بود که مسئولین و دولت‌مردان آن‌دوران، کمتر به فکر صادرات غیرنفتی باشند. گواینکه از نفت، پنبه، فرش، زعفران و فراورده‌های پتروشیمی نیز صادر می‌شد؛ اما برای زمینه‌های دیگر تلاشی صورت نمی‌گرفت، تااینکه انقلاب اسلامی به‌وقوع پیوست و چون این تحول و دگرگونی به مذاق غربی‌ها به‌خصوص آمریکا خوش نیامد، از آغازین‌روزهای ایجاد نظام جمهوری اسلامی در کشور، انواع و اقسام مشکلات را پیش پای دولت و ملت ایران گذاشتند و هرگاه یک حرکت مثبت در کشور صورت می‌گیرد، بنای مخالفت را می‌گذارند؛ از جمله ‌آن هشت‌سال جنگ نابرابر است که بر کشور و ملت ما تحمیل کردند. صادرات نفتی ما به صفر رسید. مزارع پنبه از بین رفت. فراورده‌های پتروشیمی متوقف شد و امروز صادرات فرش هم با رونق فرش‌های ماشینی و سرقت نقش‌های فرش‌های ایرانی توسط بیگانگان به‌خصوص چین کمونیست، به حداقل رسیده است. یک قلم مهم دیگر، صادرات زعفران بود که متأسفانه افغانی‌ها این بازار را از دست ما گرفته‌اند؛ اما آنچه قابل‌تأمل است، این‌است‌که دولت‌های مختلفی در این 40سال در مصدر کار بوده‌اند و تماماً سخن از صادرات غیرنفتی داشته‌اند، اما هیچ‌کدام دراین‌زمینه موفق عمل نکرده‌اند؛ ازجمله دولت روحانی که مرتباً سخن از صادرات غیرنفتی می‌کند و بسان پیشینیان در صادرات، موفق نبوده که البته این عدم موفقیت تاحدی نیز نتیجه تحریم‌ها بوده است؛ چراکه بسیاری از کارخانه‌های وطنی که در بعضی از زمینه‌ها در صادرات کالا به خارج از کشور موفق بوده‌اند هم‌اینک به‌‌علت تحریم‌ها و نبود ارز کافی در کشور و عدم تخصیص ارز دولتی، به کالاهایی که می‌شد با افزایش تولید آن صادرات داشته باشیم و درعین‌حال به‌علت عدم ورود ماده اولیه و رکود در کارخانه‌ها صادراتی نداشته‌اند. درزمینه کشاورزی و اقلامی چون پیاز، سیب‌زمینی و هندوانه بازار خوبی برای صادرات در کشور موجود است که متأسفانه این اقلام به‌واسطه مصرف آب فراوان برای صادرات مقرون‌به‌صرفه نیست؛ مثلاً هندوانه که برای کاشت و برداشت آن آب زیادی لازم است که به‌ازای هر کیلو هندوانه بیش از 40لیتر آب نیاز است و چون کشور ما با کمبود آب مواجه است، به‌هیچ‌وجه مصلحت نیست که 40لیتر آب برای یک‌کیلو هندوانه را به‌هدر دهیم؛ به‌طوری‌که اگر یک‌لیتر آب را در وضعیت فعلی فقط سه‌هزارتومان محاسبه کنیم، برای هر کیلو هندوانه نیاز به 120هزارتومان آب داریم که مثلاً به امارات متحده عربی صادر کنیم که اگر به‌بهانه نامرغوب‌بودن، آن‌را خریداری نکنند و به کشور بازگردانند و برای هر کیلو هندوانه در بهترین حالت دودلار پرداخت کنند، اگر با هزینه کارگر و حمل‌ونقل و بقیه محاسبات درنظر بگیریم، هر کیلو هندوانه برای کشاورز ما 250تومان هزینه دارد؛ بنابراین، این‌قبیل صادرات نیز مقرون‌به‌صرفه نیست. البته نباید از نظر دور داشت که خوشبختانه تنوع آب‌و‌هوایی در کشور ما این اجازه را می‌دهد که اقلام متعدد کشاورزی را کشت داده و به خارج صادر کنیم؛ ازجمله پسته، خرما، زعفران، فرش و بسیاری از اقلام غذایی و حتی دارویی. بادرنظرگرفتن این مسئله که تنوع گل‌ها و سبزی‌ها در کشور ما که بسیاری از آنان خودرو هستند و در استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد، روئیده می‌شوند، این امکان را فراهم می‌کند که به مصارف دارویی برسند. حتی با تقویت کفاشان، هم می‌توان تسهیلات خوبی را دراختیار آنان گذاشته و تولیدات آنان را به بلوک شرق صادر کرد.