کد خبر:
149702
| تاریخ مخابره:
۱۳۹۹ سه شنبه ۱۶ دي -
08:05
بهناز نازی:
هیچ‌کس هیچ‌کاری برای تئاتر نکرد
امین کردبچه چنگی / بهناز نازی؛ بازیگر باسابقه سینما، تئاتر و تلویزیون متولد 12 دی‌ماه 1346 است که فعالیت خود را درزمینه بازیگری، کارگردانی و طراحی صحنه و لباس از نخستین سال‌های دهه 1370 آغاز کرد. «سفر به چزابه»، «پزشکان» و «سیاه، سفید، خاکستری» از مجموعه‌های تلویزیونی، «مادرم گیسو»، «شراره» و «دلم می‌خواد» از فیلم‌های سینمایی؛ و نیز «گابریل»، «محبوبه‌ها»، «شوایک، سرباز ساده‌دل» و «سقراط» از نمایش‌های صحنه‌ای و تنها گوشه‌ای کوچک از کارنامه هنری درخشان او هستند. فرارسیدن زادروز این هنرمند، بهانه‌ای بود تا با وی به گپ‌وگفتی صمیمانه بنشینیم و از هنر سخن بگوییم.
بهناز نازی بااشاره‌به‌اینکه در روزگار کنونی در شرایطی هستیم که اوضاع جهان خوب نیست و ازاین‌رو، باید تلاش کنیم تا با رفتار خوب، حال بهتری به جهان ببخشیم و دنیا را زیباتر کنیم، گفت: «امروز اگر بهناز نازی تصمیم می‌گیرد کاری را انجام دهد، باید او را تشویق کنیم تا بتواند سریع‌تر در مسیر درست حرکت کند؛ حال‌آنکه دراین‌روزگار این‌گونه نیست و همه در‌حال‌نقدِ یکدیگر هستیم، یکدیگر را قضاوت می‌کنیم و به‌نظرم این قضاوت از کرونا هم خطرناک‌تر است». وی بااشاره‌به‌اینکه مدت‌هاست ارتباط با فضای مجازی را به‌دلایل مختلف کنار گذاشته است، افزود: «قضاوت‌کردن دیگران، بسیارمتفاوت از نقدکردن است؛ چراکه مثلاً یک هنرمند، یک اثر نمایشی را به‌روی صحنه برده یا یک اثر نقاشی را خلق کرده؛ مخاطب مقابل آن اثر قرار می‌گیرد و براساس سلیقه یا دانشش نقد می‌کند؛ اما قضاوت زندگی دیگران به‌این‌شکل و شیوه نیست». این بازیگر تئاتر با ذکر مثال خرید در دوره شیوع کرونا، ادامه داد: «مثلاً من برای خرید به خیابان می‌روم و مدام به اطرافیانم خرده می‌گیرم چرا این‌همه ماشین و موتور در خیابان است؛ غافل‌ازاینکه خودم نیز یکی از ارکانی هستم که به شلوغی خیابان‌ها دراین‌شرایط دامن زده‌ام. حال‌آنکه یقین دارم اگر کاری‌که بیرون از منزل دارم، واجب نباشد، از خانه خارج نمی‌شوم و با خود می‌گویم چرا در شرایط بحرانی بیماری باید پا را از درب منزلم بیرون بگذارم؟»
کارگردان پرفورمنس ترکیبی «گابریل» که در سال 1398 تولید شده است، ضمن ابرازتأسف از قضاوت برخی‌ازافراد درمورد زندگی شخصی دیگران و اشاره به اینکه برخی از دیدوبازدیدها، مثل دیدن پدرومادر ضرورت است و دراین‌شرایط هیچ‌کس نمی‌داند که تا‌چه‌زمانی زنده خواهد بود، اظهار داشت: «من اگر بخواهم به دیدن مادرم بروم، تمام نکات بهداشتی را رعایت می‌کنم؛ قبل از خروج از خانه مطمئن می‌شوم که در سلامت هستم، فاصله فیزیکی‌ام را با او در دیدار حفظ می‌کنم، می‌روم او را می‌بینم و برمی‌گردم». نازی، ضمن ابرازتأسف از اینکه امروز تنهاوتنها نشسته‌ایم که ببینیم چه‌کسی چه‌کاری انجام می‌دهد و ما با قضاوت‌کردنمان مچش را بگیریم، تصریح کرد: «این بسیاربد است و بدتر از شرایط شیوع بیماری‌ست. دراین‌شرایط، این رفتار ما نه‌تنها کمکی به بهبود اوضاع نمی‌کند؛ بلکه شرایط را بدترازاین هم که هست، می‌کند».
این کارگردان باسابقه تئاتر بااشاره‌به‌اینکه در موضوعات با تجربه نگاه می‌کند و تلاش دارد که شخصی به موضوعات نگاه نکند و به موضوع دسته‌بندی آثار هنری مانند تئاتر در زمانی مثلاً بعد از پایان شیوع بیماری کرونا؛ به هنر پیش از کرونا و هنر بعد از کرونا نیز اعتقاد دارد، خاطرنشان کرد: «ما، در پساکرونا بسیاری از مسائل را داریم که می‌توانیم با آن‌ها بجنگیم. موضوعی که به آن اشاره می‌کنم، مربوط به زمان پیش از کروناست؛ اینکه ما، در کشور مخاطب بسیار‌باهوشی داریم که از خود منِ هنرمند، بسیار خوش‌سلیقه‌تر بوده و همین موجب می‌شود تازمانی‌که یک اثر خوب روی صحنه برود، مخاطب خویش را همراه با خود به سالن بکشاند». او بااذعان‌به‌اینکه مردم در هنر «تشخیص درست» دارند، می‌دانند چه می‌خواهند و از هنرمند به‌خوبی همان‌چیزی را که می‌خواهند تقاضا می‌کنند، یادآور شد: «من به‌عنوان تولیدکننده یک اثر نمایشی به‌خوبی می‌دانم وظیفه‌ام تنها این‌نیست‌که با تولید یک اثر نمایشی، مخاطب خود را راضی نگاه دارم؛ اما وقتی به‌عنوان یک تماشاچی، برای یک اثر نمایشی یا سینمایی پول بلیت می‌دهم و وارد سالن می‌شوم که به دیدن آن بنشینم، باید اثری ببینم که برایم قابل‌درک باشد و بتوانم آن‌را بفهمم؛ شرح یکی از دردهای من باشد، به دغدغه‌هایم بپردازد و درنهایت آن‌را دوست داشته باشم و به‌اصطلاح با آن حال کنم». طراح صحنه و لباس نمایش «روزنه» که به‌نویسندگی و کارگردانی «حمیدرضا نعیمی» در سال 75 به‌روی صحنه رفت، پرداختن به دغدغه‌های مخاطب را یکی از ابزارهای مهم هنرمند درجهت جذب مخاطب به آثار مانند نمایش برشمرد و باتأکیدبر این مفهوم که اگر کارگردان یا درنهایت تولیدکننده اثر تلاش کند در هفته نخست اجرای نمایش یا اکران فیلم، سالن خود را پر نگاه دارد، مخاطبان سینه‌به‌سینه تبلیغات اثر او را انجام می‌دهند و در مابقی شب‌های اجرای تئاتر یا اکران فیلم، سالن خودبه‌خود پر خواهد بود، گفت: «اگر یک اثر، شخصی نباشد، مردمی‌تر باشد و در کنار این مردمی‌بودن، بخواهد به مردم آگاهی بدهد و کارگردان اثر بخواهد ضمن پایبندی به رسالت اصلی خود به مردم؛ در کنار ارائه یک اثر نمایشی، آگاهی هم بدهد، به‌یقین در کنار اجرای نمایش، این اتفاق خواهد افتاد و در برخی موقعیت‌ها، مانند شرایط خاص آب‌و‌هوایی، موقعیت امتحانات دانش‌آموزان، شرایط عزاداری ماه‌های محرم و صفر، ماه مبارک رمضان، مصادف‌شدن با فوتبال و رقابت‌های نزدیک به هم؛ می‌توان شاهد نوسان مخاطب در سالن‌های نمایش یا سینما بود».
بهناز نازی ضمن‌اینکه رسانه‌های ارتباط‌جمعی را یکی از مهم‌ترین ابزار تأثیرگذار در دست تولیدکنندگان آثار هنری برشمرده و با ابرازتأسف از اینکه با وجود آگاهی تولیدکنندگان آثار نمایشی دررابطه‌با ضرورت وجود نقد، نقدهای بسیارکمی در حوزه‌های مختلف هنر و به‌ویژه نمایش داریم، افزود: «من نمایشی مانند نمایش سقراط را برای پنج‌دوره با مخاطب بسیارزیاد به‌روی صحنه برده‌ام؛ پس باید بدانیم چه عواملی موجب شده که این اتفاقات بیفتد و این، وظیفه منتقدان حوزه هنر است. در دوره‌ای بسر می‌بریم که تولیدکننده اثر نمایشی، با نقدهای درست روبه‌رو نمی‌شود؛ درحالی‌که ما امروز در کشور منتقدان باسواد بسیارزیادی داریم. باید ببینیم چرا منتقدان حوزه هنر، از کارکردن دراین‌شرایط دلسرد شده‌اند و باید از خود بپرسیم این‌افراد دل‌خوش نیستند یا نسبت به افرادی مثل بازیگران و کارگردانان که آثار هنری خود را بر روی صحنه دارند، دلسرد شده‌اند؟» این کارگردان باسابقه تئاتر باتأکیدبراینکه وجود عناصری مانند نقد در گرایش مخاطب به هنر؛ به‌ویژه هنرهای نمایشی مؤثر است و مخاطب، پیش از انتخاب یک اثر برای دیدن، حتماً سراغ یک نقد خوب خواهد رفت تا ببیند روی صحنه‌ای که قرار است به تماشای آن بنشیند، چه اتفاقاتی افتاده است، اظهار داشت: «بعد از کرونا، قطعاً بابت اینکه هنرمندان بدانند شرایط اجرای یک اثر نمایشی برای مخاطب تاچه‌اندازه فراهم است، نگرانی‌هایی وجود دارد. به‌یقین تولیدکنندگان آثار نمایشی باید بدانند زمانی‌که قرار است بعد از یک وقفه طولانی به‌روی صحنه بازگردند، با چه حجمی از مخاطب روبه‌رو خواهند شد، آیا تماشاگر از حضور در سالن تئاتر می‌ترسد، آیا بناست فقط تنها فامیل، اقوام و دوستان ما به دیدن اثر نمایشی ما بیایند یا نه حتی بستگان و دوستان هم رغبتی به حضور در سالن‌های تئاتر در زمان شیوع یا حتی پس از بیماری کرونا ندارند». طراح صحنه و لباس نمایش «روزگار طولانی تنهایی» که در سال 75 به‌کارگردانی «شهرام کرمی» به‌روی صحنه رفت، باتأکیدبراینکه بعد از بحران کرونا، هنرمندان به‌تنهایی از پس بسیاری از مسائل بر نخواهند آمد و برای گره‌گشایی از این‌وضعیت، کمک‌های دولتی برای مردم مهم خواهد بود، تصریح کرد: «کمک‌های دولتی در حوزه هنر بسیارمهم است و این‌موضوع پس از دوران کرونا هم باید موردتوجه قرار گیرد؛ زیرا در شرایط فعلی، بسیاری از هنرمندان حوزه‌های مختلف تئاتر بیکار شده‌اند، بسیاری از سالن‌داران سالن‌های خود را تعطیل کرده‌اند و بسیاری از سالن‌های تئاتر نازنین که در آن‌ها خاطرات بسیارخوبی داشته‌ایم، دستخوش تغییرات شده‌اند یا از بین رفته‌اند».
نازی باابرازتأسف‌از‌اینکه بسیاری از سالن‌های نمایش در تهران، ملک استیجاری بوده‌اند و به‌دلیل‌اینکه درآمدی نداشتند تا اجاره‌بهای خود را پرداخت کنند، قرارداد را فسخ کرده و ملک را به مالک تحویل داده‌اند؛ اما درمقابل، هیچ اقدامی برای آنان صورت نگرفت و هیچ‌کس کاری برای تئاتر نکرد، یادآور شد: «وقتی دولت و متصدیان حوزه‌های مربوط به هنر، جایگاهی برای تئاتر قائل نیستند و زمانی‌که از آنان از سرنوشت هنر در دوران پس از کرونا سؤال می‌کنیم، می‌گویند مسائلی بسیارمهم‌تر از هنر و تئاتر داریم؛ من به‌عنوان یک هنرمند دیگر چه‌کاری می‌توانم بکنم؟» او بااذعان‌به‌اینکه در جایگاه یک بازیگر نمی‌تواند بگوید که مسائل دیگر جاری در امور کشور مهم هست یا نیست؛ اما می‌تواند بگوید که تئاتر نیز به‌مثابه دیگر مسائل، دارای اهمیتی انکارناپذیر است، گفت: «تئاتر، هواخور مردم است. سالن‌های نمایش و سینما شش‌های شهر هستند و دقیقاً اگر ما پارک داریم که مردم در آن تفریح می‌کنند، باید سالن‌های کنسرت، سینما و تئاتر نیز داشته باشیم تا مردم بتوانند به این سالن‌ها بروند و در آنجا‌ها نفس بکشند».
بازیگر نمایش «گمسار» که سال 74 به‌کارگردانی «شهرام کرمی» به‌روی صحنه رفت، بااشاره‌به‌اینکه چندی‌پیش یک‌گروه موسیقی با همه ابزار و آلات خود به پارک آمده بودند و هدایت و رهبری گروه خود را به مخاطب داده بودند تا رهبری‌شان کنند؛ و آن‌ها ساز بزنند، افزود: «به‌یقین صداهایی انکرالاصوات از این سازها بیرون خواهد آمد؛ اما درنهایت این اتفاق افتاده بود و همه نوازندگان تمام اجرای خود را به حرکات دست مخاطب خویش در جایگاه رهبر معطوف کرده بودند. نهایتاً این‌موضوع برای جذب مخاطب بسیار خوشایند بوده است و زمانی‌که این اجرا در خیابان اتفاق می‌افتد، بسیاری از مخاطبان حالشان خوب می‌شود». نازی باتأکیدبراینکه چنین اتفاقاتی‌که در خارج‌ازکشور رخ می‌دهد، در کشور ما نادیده گرفته می‌شود و نهایتاً هراندازه‌که خبر، نقد، گفت‌وگو، یادداشت و مصاحبه از هنرمندان درجهت ترغیب مخاطبان به هنر منتشر شود، تنهاوتنها با جمله «من می‌ترسم!» مخاطب مواجه خواهد شد، ادامه داد: «تازمانی‌که مدیریت مسائل دست‌دردست هم ندهند و روزگاری خوش برای مخاطب جهت امنیت خاطر برای حفظ جان نرسد، هیچ‌کس از هیچ رویداد هنری استقبال نخواهد کرد».
وی درپاسخ‌به سؤال «هنر چیست و هنرمند کیست؟» بااشاره‌به‌اینکه هرکس حتی اگر در شاخه‌های هنری فعالیت نداشته باشد، می‌تواند یک هنرمند باشد، گفت: «هنر به‌این‌معناست‌که تو، خارج از قاعده دو به‌علاوه دو، بلد باشی چگونه زندگی بکنی و بتوانی حال خودت را خوب نگاه داری. نمی‌گویم که شکمت را سیر نگاه داری، نمی‌گویم تلاش کنی تا سالم باشی؛ می‌گویم بتوانی حال خودت را خوب کنی و این‌موضوع را به دیگران نیز انتقال دهی تا حال آنان خوب شود. مثلاً اگر تو بتوانی سر صبح با یک پیامک زیبا، حال دیگری را خوب کنی، هنرمند هستی و اگر نتوانی چنین کنی، هنری در وجود نداری؛ چراکه معتقدم هنرمند کسی‌ست که بتواند اثر حال خوب خود را به دیگران انتقال دهد و چیزی را به دیگری اضافه کند که اگر نباشد، همیشه جای آن خالی خواهد بود».
این بازیگر تئاتر، هنر را در برقراریِ ارتباط صحیح انسان یا فرد هنرمند، با انسان‌های دیگر و حتی جماد و طبیعت برشمرد و باتأکیدبراینکه معنای کلی هنر همین است؛ براین‌اساس افزود: «هنر به‌معنای کلیشه‌ای هم به‌این‌معناست‌که من دانش‌آموخته هنر در گرایش طراحی صحنه در تئاتر از دانشگاه آزاد هستم و متنی را تمرین می‌کنم و روی صحنه می‌برم، در پروسه تمرین بده‌بستان‌هایی اتفاق می‌افتد که درتقابل‌با تماشاگر متفاوت است؛ اما در نمایشی مانند پرفورمنس گابریل، بازیگری با حداقل دیالوگ بر روی صحنه وجود داشتند و نمایندگان هنرهای مختلف روی صحنه بودند؛ جریانی را به یکدیگر انتقال می‌دادند». او زنده‌بودن و همراهی تماشاگر با اثر نمایشی را یکی از ویژگی‌های مهم هنر برشمرده و باتأکیدبراینکه هنر فرمول‌پذیر نیست، نمی‌توان آن‌را جایی حبس کرد و به آن دستور داد، خاطرنشان کرد: «هنر باید رها و بدون چهارچوب باشد. هنرمند نباید در چهارچوب‌های اقتصادی و سیاسی بگنجد و هرگز به این فکر نکند که الآن باید به فکر نان و پنیر عوامل باشد. هنرمند نباید محدود به دغدغه‌ها باشد و اگر کسی بخواهد هنرمند را به دغدغه‌ها محدود کند، دیگر نمی‌تواند آن‌گونه که باید، کار خود را به‌درستی انجام دهد».
این بازیگر تئاتر، در پایان این گفت‌وگو بااشاره‌به‌اینکه هنرمند نیز مانند دیگر اقشار جامعه، حق دارد که برای معیشت خود پول دربیاورد تا زنده بماند، افزود: «ما از سال 1373 با یک گروه دانشجویی کار تئاتر را با هیجانات خاص خود آغاز کردیم و این رفتار هنوز ادامه دارد. درآن‌زمان خبری از سالن‌های خصوصی و اجاره‌ها نبود؛ اما امروز سالن‌های خصوصی ایجاد شده‌اند که برای امرارمعاش خود، حتی دست به کارهای دیگری به‌جز نمایش تئاتر نیز می‌زنند».