قصه تکراری رفیق ناباب و ...

در ابتدا باید گفت که به‌نظر می‌رسد اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر، دارای عوامل زمینه‌ساز متعددی در حیطه‌های نگرش، محیط و جامعه باشد. البته سوءمصرف مواد مخدر متعاقباً موجب بروز تغییر و دگرگونی‌هایی در افراد مبتلا درباب درک مسائل اجتماعی و نوع نگرش درمورد این معضل می‌شود؛ عواملی همچون فردی، اجتماعی و خانوادگی نقشی دیرینه در کشاندن افراد به‌سوی مواد مخدر را دارند که فقدان توانایی مالی، رفاه اقتصادی توأم با بیکاری، دوستان یا اطرافیان معتاد، مهاجرت به شهرهای بزرگ، اختلافات فرهنگی، تنهایی و عدم‌حمایت خانواده و بستگان، وضع بد مسکن و محیط و ... زمینه را برای شکل‌گیری این آسیب اجتماعی فراهم می‌کند. نکته مهم و اساسی این‌است‌که اعتیاد علاوه‌بر آسیب‌های روحی و روانی و پیامدهای زیان‌بار تنها به روح و جسم معتاد خلاصه نمی‌شود؛ بلکه ابعاد این فاجعه دامن جامعه و انسان‌های مرتبط با فرد معتاد را نیز دربرمی‌گیرد؛ به‌همین‌دلیل، می‌توان گفت که اعتیاد علاوه‌بر بیماری، یک جرم هم تلقی می‌شود که در قانون برای سلامت و حفظ جامعه تدابیری دراین‌خصوص اندیشیده شده است.
محبوبه زرین‌قلم؛ روانشناس و درمانگر اعتیاد گفت که در عوارض جسمی می‌توان به کاهش عملکرد فیزیکی، مشکلات دهان و دندان، مشکلات ریوی، سوءتغذیه، ناتوانی جنسی، ضعف سیستم ایمنی، تخریب کبد و کلیه و ... اشاره کرد و همچنین در دسته روان‌شناختی هم می‌توان به اختلال یادگیری، کاهش کنترل رفتاری و گفتاری، مشکل در تصمیم‌گیری و حل مسئله، افسردگی، پرخاشگری، اضطراب، خشونت، رفتار وسواسی و اختلال در قضاوت و در دسته سوم عوارض اجتماعی هم می‌توان به کاهش کیفیت زندگی، کاهش ارتباطات اجتماعی، فشار مالی ناشی از تهیه مواد و مسائل شغلی اشاره کرد. وی براین‌باوراست‌که عوامل اصلی بروز اعتیاد در جامعه، عوامل خطرزای محیطی مثل (هنجار‌بودن مصرف مواد مخدر، خرده‌فرهنگ‌ها، عوامل مربوط به دوستان مدرسه و محل سکونت و محل کار، موقعیت‌های مخاطره‌آمیز، کمبود امکانات تفریحی و ورزشی، کمبود امکانات حمایتی و مشاوره‌ای) و وضعیت اقتصادی جامعه مثل فقر، نابرابری و بی‌عدالتی، بیکاری و شرایط سیاسی و فرهنگی و سیاست‌گذاری‌های درمانی و اجتماعی هستند.
به‌نظر می‌رسد که اعتیاد به‌عنوان یک آسیب اجتماعی، هیچ‌گاه به‌طورکامل ریشه‌کن نخواهد شد؛ اما با تدبیر و تلاش، حداقل می‌توان آن‌را کنترل کرد و تبعات اجتماعی آن‌را بر سایر افراد کاهش داد تا این معضل، بلای جان و مال بسیاری از خانواده‌های ایرانی نشود و تاحدودی بتوان مقابل جولان این آسیب که همچون ویروسی قوی می‌ماند، ایستادگی کرد. البته چندین‌سال است شنیده می‌شود که برخی از زنان هم وارد دام اعتیاد شدند و این‌موضوع کاملاً مشخص است که پیامدهای اعتیاد زنان دارای ابعاد گسترده‌تری‌ست؛ فروپاشی خانواده و کاهش احساس مسئولیت، از نتایج آن به‌شمار می‌رود که براثر این عارضه نمایان می‌شود. به‌گفته کارشناسان؛ با اعتیاد مادر به‌عنوان رکن اصلی خانواده، نظم و انضباط خانواده با چالش جدی مواجه می‌شود و درصورت زندانی‌شدن او، مشکلات و نابسامانی‌های اعضای خانواده دوچندان خواهد شد. ازاین‌رو، بهتر است که کنترل و فرهنگ‌سازی بیشتری توسط مسئولان انجام شود؛ زیرا گفته شده که سن اعتیاد زنان میان ۲۰ تا ۴۰‌سال است و بیشترین عامل اعتیاد زنان در جامعه، اعتیاد همسران یا دیگر اعضای خانواده به‌شمار می‌رود.
اسکندر مؤمنی؛ دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در نشست خبری خود به اصحاب رسانه گفت؛ طی دوسال‌گذشته، تحولات خوبی در بخش همکاری‌های فی‌مابین؛ به‌ویژه در حوزه پیشگیری از اعتیاد، انجام و گام‌های بسیاربزرگی برداشته شده و مراکز نگهداری هم همراه با آخرین روش‌های درمانی و کارآموزی راه‌اندازی شده که در یکی از این مراکز، روزی ۵۰‌هزار ماسک و ۳۰۰ گان برای بیمارستان‌ها توسط مددجویان تولید می‌شود که موجب درآمدزایی این‌افراد شده است. مؤمنی تأکید کرد که ستاد مبارزه با مواد مخدر در سه حوزه مقابله، درمان و پیشگیری، برخی اقدامات را به کوتاه‌مدت و میان‌مدت تقسیم‌بندی کرده که تقریباً به نتیجه رسیده و زیرساخت‌هایش آماده شده است؛ مانند طرح جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر که در کوتاه‌مدت، ظرفیت سه‌برابری برای آن، ایجاد شد.
معضل اعتیاد به مواد مخدر همچون بلای خانمان‌سوزی‌ست که جوامع بشری را در چنگال مرگ‌آور خویش گرفتار کرده و متأسفانه جوانان کشور که نیروی مولد و پشتوانه توسعه آینده به‌شمار می‌آیند، جزو اولین قربانیان این سوداگری هستند؛ اما انتظار می‌رود که چنین مشکل اساسی و مهمی در جامعه رو‌به‌فراموشی نرود و آن‌قدر سطح آگاهی در جامعه افزایش پیدا کند که هیچ زمانی این جمله را از هیچ‌فردی در هر رده سنی نشنویم: «نمی‌خواستنم»، «گول خوردم» و ...!