آیت‌الله سید علی خامنه‌ای اعلام کرد که اگر غرب می‌خواهد ایران باردیگر به توافق هسته‌ای بپیوندد، تمام تحریم‌ها باید برداشته شوند؛ اما کاخ سفید گفته که ایران باید به‌عنوان گام نخست به انطباق با توافق بازگردد؛ بنابراین، هردوطرف، برای ازسرگیری گفت‌وگوها یا دست‌کم ازسرگیری توافق، سطح توقع بالایی را درنظر گرفته‌اند. پس‌ازاین چه اتفاقی می‌افتد؟
کاملاً واضح است، این ایالات متحده بود که توافق را ترک و آن‌را نقض کرد. این ایالات متحده بود که هر کشوری را که به توافق احترام می‌گذاشت و پایبند به آن بود، مجازات می‌کرد؛ پس این ایالات متحده است که باید برای اجرای تعهدات خود به توافق بازگردد. ایران هرگز از توافق خارج نشد و دراین‌توافق حضور دارد. ایران درراستای توافق برخی تعهدات خود را کاهش داده است. روش بازگشت به انطباق کامل ازنظر ایران، بازگشت ایالات متحده به توافق است که کاملاً از این توافق خارج شده بود و این آمریکاست که باید به تعهدات خود عمل کند. اکنون مسئله روشن است؛ اینکه آیا آن‌ها می‌خواهند از سیاست‌های شکست‌خورده رئیس‌جمهوری ترامپ جدا شوند یا می‌خواهند بر روی آن‌ها سیاست خود را بنا کنند، تصمیمی‌ست که رئیس‌جمهوری بایدن و مشاورانش باید اتخاذ کنند. اگر آن‌ها بخواهند سیاستشان را بر شکست‌های ترامپ بنا کنند، نتیجه‌ای جز ناکامی برای آن‌ها نخواهد داشت.
در گذشته تقاضاهایی مطرح شده بود که علاوه‌بر بازگشت ایالات متحده به این توافق، ایران باید برای خروج آمریکا از توافق خسارت دریافت کند. آیا می‌توان این اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای را این‌طور برداشت کرد: نه تقاضای خسارت دیگر مطرح نیست؛ تنها مسئله این‌است‌که ایالات متحده ایران را از تحریم‌ها معاف کند؟
خب، ایالات متحده باید تحریم‌ها را لغو کند؛ نه‌اینکه معافیت صادر کند. ایالات متحده باید تحریم‌ها را رفع کند و جبران خسارت هرگز یک پیش‌شرط نبود. گفتیم که وقتی ایالات متحده به توافق بازگشت، درباره آن بحث خواهیم کرد و این، دلیل کاملاً واضحی دارد معامله یا هر توافق بین‌المللی درِ چرخشی نیست؛ آن‌ها نمی‌توانند به‌سادگی مطابق میل خود بروند و بیایند. ایالات متحده باید شفاف‌سازی کند و باید به ایران و سایر اعضای توافق ضمانت دهد که رفتار رئیس‌جمهوری ترامپ تکرار نخواهد شد؛ زیرا جامعه بین‌الملل به‌اندازه‌کافی از بی‌قانونی شخصی که براساس یک هوی‌و‌هوس عمل می‌کند، آسیب دیده است. شما دیده‌اید که در ایالات متحده چه اتفاقی افتاده است؛ آنچه در کنگره اتفاق افتاده را دیده‌اید. مردم ایران طی چهارسال بسیاربسیارطولانی، این‌مسئله را لمس کرده‌اند. حاضر نیستیم که دوباره چنین‌چیزی را لمس کنیم.
سفیر شما در سازمان ملل گفت که پنجره پیوستن مجدد ایران به توافق در‌حال‌بسته‌شدن است. می‌توانید یک جدول زمانی به من بدهید؟ معنی آن چیست؟ و ایران حاضر است پیش‌ازآنکه به‌شکل قابل‌توجه‌تری از توافق فاصله بگیرد، صبر به‌خرج دهد؟
ما یک الزام قانونی برای کاهش حضور بازرسان سازمان ملل متحد داریم. نه برای پایان‌بخشی کامل به حضور آنان؛ بلکه برای کاهش حضور بازرسان خارجی و بازرسان سازمان ملل متحد، حوالی ۲۱ فوریه. فکر می‌کنم اتفاقی‌که دراین‌صورت خواهد افتاد این‌است‌که شاهد اجرای پروتکل الحاقی در ایران نخواهید بود. این بدان‌معنا نیست که پنجره کاملاً بسته شده؛ زیرا اگر ایالات متحده و شرکای آن به توافق و به انطباق کامل برگردند، ایران اقدامات خود را معکوس خواهد کرد و باز خواهد گشت. تمام اقداماتی که ما انجام می‌دهیم، قابل‌برگشت بوده؛ اما بدیهی‌ست که اگر ایالات متحده تصمیم بگیرد زودتر و نه با تأخیر به تعهدات خود عمل کند، بسیار ساده‌تر خواهد بود و این برای اعتبار ایالات متحده هم خوب است؛ زیرا رئیس‌جمهوری ترامپ نه‌تنها اعتبار ایالات متحده را در داخل کشور از بین برد؛ بلکه اعتبار بین‌المللی ایالات متحده را نیز زایل ساخت؛ پس هرچه‌زودتر دولت فعلی به تعهدات بین‌المللی بازگردد، زودتر می‌تواند اعتبار خود را در سراسر جهان بازسازی کند.
مشاور امنیت ملی آمریکا دراین‌برنامه گفت که گر توافق احیا شود، بلافاصله دولت بایدن می‌خواهد مذاکره با ایران را درمورد محدودیت برنامه موشک بالستیک آغاز کند. آیا این احتمال وجود دارد؟
خب، جیک سالیوان بخشی از تیم مذاکره‌کننده بود. او باید بهتر بداند که ما درباره این‌مسائل بحث کردیم و این به‌دلیل ناتوانی ایالات متحده در پرداختن به بحث فروش تجهیزات نظامی خود به منطقه ما بود؛ صدها میلیارددلار فروش تجهیزات نظامی در منطقه ما به کشورهایی که در یمن و جاهای دیگر مرتکب نسل‌کشی و جنایات جنگی می‌شوند، صورت می‌گیرد. آن‌ها نمی‌توانند به این‌مسائل بپردازند؛ بنابراین، ما توافق کردیم که به چه مواردی بپردازیم و به چه مواردی نپردازیم. ایالات متحده نمی‌تواند سیاست خود را براساس «آنچه برای من است، برای من است و آنچه برای شماست، قابل‌معامله است» تنظیم کند. درمورد این‌مسائل تصمیم گرفتیم. همان‌طورکه گفتم، آمریکا باید یا از شکست‌های گذشته رئیس‌جمهوری ترامپ جدا شود، یا سعی کند بر آن‌ها بنا کند. اگر آن‌ها سعی در بناکردن روی شکست‌ها داشته باشند، نمی‌توانند به چیزی جز ناکامی دست یابند.
بنابراین، آیا مسئله موشک بالستیک قابل‌بحث نیست؟ این یک موضوع برای شروع مذاکره نیست؟
کل توافق هسته‌ای غیرقابل‌مذاکره است؛ زیرا که به‌طورکامل مذاکره شد. ما باید توافقی را اجرا کنیم که درمورد آن مذاکره کردیم. ما یک اسب را دوبار نمی‌خریم. شما، خود را جای ما بگذارید. شما با یک معامله موافقت کردید، سر یک دادوستد توافق کردید، موافقت کردید که برخی خواسته‌های مشخص را فدا کنید؛ زیرا توافق کردید که به برخی از مسائل نپردازید؛ مثلاً ما توافق کردیم که محدودیت‌های خرید و تحویل اسلحه توسط ایران برای پنج‌سال‌دیگر که در ماه اکتبر پایان یافت، ادامه یابد. این‌مسئله نمی‌تواند بازآفریده شده یا دوباره مذاکره شود. زمان گذشته است؛ ما پنج‌سال منتظر ماندیم. ایالات متحده توافق را اجرا نکرد؛ اما ما این توافق را اجرا کردیم. ما به قول‌های خود عمل کردیم و اگر ایالات متحده به وعده‌های خود عمل کند، دوباره به وعده‌های خود عمل خواهیم کرد. بیایید با چیزی شروع کنیم که توافق کردیم. ما درمورد برجام توافق کردیم. ایالات متحده باید وعده‌های خود را که چهارسال بسیارطولانی برای ایرانیان نقض کرد، محقق کند. می‌دانید در دوره ترامپ با وجود تمام دروغ‌هایی که آن دولت به مردم آمریکا گفت، مردم ایران از غذا و دارو محروم بودند.
آقای وزیر خارجه، می‌خواهم بدانم که آیا معتقدید که تصمیم دولت بایدن به توقف فروش تسلیحات به عربستان سعودی درارتباط‌با جنگ یمن، فرصتی برای پایان‌دادن به این جنگ فراهم می‌کند؟ بعدازاین باید چه اتفاقی بیافتد؟
قطعاً امیدوارم که به چنین امری منجر شود؛ چراکه رئیس‌جمهوری ترامپ ایالات متحده را در بسیاری از جنایاتی که سعودی‌ها در یمن مرتکب شدند، شریک جرم کرد. در آوریل ۲۰۱۵، ایران با اطلاع ایالات متحده، بااطلاع وزیر کری؛ یک طرح صلح چهاربندی برای یمن ارائه کرد: توقف فوری جنگ؛ کمک‌های فوری بشردوستانه؛ گفت‌وگوهای فراگیر میان یمنی‌ها؛ و تشکیل یک دولت منتخب و فراگیر در یمن. آن پیشنهاد هنوزهم پابرجاست و آمادگی داریم تا با مارتین گریفیتس؛ نماینده ویژه سازمان ملل کار کنیم. او حالا هم در ایران است و من با او دیدار می‌کنم و این‌موضوع را برایش توضیح می‌دهم. دلیل اینکه آن پیشنهاد پا نگرفت و به نتیجه نرسید این‌بودکه ولیعهد عربستان سعودی معتقد بود؛ و آن‌زمان این‌را به ایالات متحده هم اطلاع داد که آن‌ها می‌توانند ظرف سه‌هفته پیروز شوند. داریم از آوریل ۲۰۱۵ حرف می‌زنیم. حالا داریم وارد ششمین‌سال می‌شویم و آن‌ها هنوز حتی به پیروزی نزدیک‌تر هم نشده‌اند؛ پس به‌نفع آمریکاست که با سخت‌گیری به متحدانش لطفی کند و به آن‌ها بگوید به این قساوت پایان دهند. آن‌ها هرگز در یمن پیروز نخواهند شد. در گذشته، طی هزارسال‌گذشته، کسانی تلاش کرده‌اند تا یمن را فتح کنند؛ اما شکست خورده‌اند. عربستان سعودی هم شکست خواهد خورد. آن‌ها نباید دنبال شریک جرم باشند. آن‌ها نباید دنبال مقصر بگردند. مقصر، تلاش برای استفاده از زور علیه مردم یک کشور درون آن کشور است. حاضریم هرکار انجام دهیم تا این بدترین فاجعه انسانی طی سالیان، به پایان برسد. حاضریم با سازمان ملل متحد کار کنیم.
از توافق‌های ابراهیمی چنین برمی‌آید که این صف‌بندی تازه در خاورمیانه تاحدزیادی علیه ایران ترتیب یافته. ظاهراً اسرائیل و دولت‌های عربی خلیج (فارس) در یک ائتلاف ضدایرانی هم‌هدف شده‌اند. این‌مسئله شما را در یک موقعیت فوق‌العاده ضعیف قرار نمی‌دهد؟
نه چنین نمی‌شود؛ این‌مسئله نشان می‌دهد همسایگان ما این درس را نیاموخته‌اند که نمی‌توانند امنیت را از خارج بخرند. آن‌ها تلاش کردند تا امنیت را از صدام حسین بخرند؛ اما شکست خوردند. صدام از تسلیحاتی که خود آن‌ها به او داده بودند، علیه خودشان استفاده کرد. آن‌ها تلاش کردند تا امنیت را از ترامپ بخرند؛ اما رئیس‌جمهوری فقط آن‌ها را دوشید. اسرائیلی‌ها به‌مراتب بدترازاین دو خواهند بود؛ بنابراین، فکر می‌کنم بهترین راه برای آن‌ها این‌است‌که به منطقه بیایند. راه‌حل مسائل منطقه ما باید از خود منطقه ما برخیزد و ایران آماده است تا با آن‌ها کار کند.
بیایید فرض کنیم ایالات متحده و ایران، حالا به‌هرترتیبی، هردو به انطباق با برجام، با توافق هسته‌ای، بازگشته‌اند. آیا می‌گویید حتی درآن‌صورت هم حاضر نیستید درباره محدودیت بر موشک‌های بالستیک بحث کنید یااینکه بحث فقط درخصوص ترتیب زمانی‌ست و درصورت بازگشت و زمانی‌که بازگشتی بود، درمورد موشک‌های بالستیک گفت‌وگو خواهید کرد؟ و اگر صحبت نخواهید کرد، می‌توانید توضیح دهید که چرا؟
بگذارید خیلی شفاف به شما بگویم که برجام موردمذاکره قرار گرفته و نمی‌تواند مجدداً موردمذاکره قرار گیرد؛ اما اگر می‌خواهید درمورد تسلیحات صحبت کنید، باید به آمار و ارقام نگاه کنید. پارسال، عربستان سعودی بیش از ۷۰میلیارددلار برای خرید اقلام نظامی هزینه کرد. امارات عربی متحده که جمعیت بومی آن حدود ۱.۵میلیون‌نفر است، نزدیک به ۲۲میلیارددلار هزینه کرد. دارم آمار مؤسسه «سیپری» را نقل می‌کنم. کل بودجه نظامی ایران، با داشتن بیش از یک‌میلیون سرباز درحال‌انجام خدمت، حدود ۱۰ تا ۱۱میلیارددلار بوده. خوب، آیا آن‌ها حاضرند هزینه تسلیحاتی خود را پایین بیاورند؟ آیا ایالات متحده حاضر است از فروختن یک‌چهارم کل صادرات تسلیحاتی جهان در منطقه ما دست بردارد؟ منطقه ما یک بشکه باروت است. ایالات متحده نباید درخصوص توان دفاعی ایران صحبت کند. ایالات متحده باید درخصوص تمام این تسلیحاتی صحبت کند که دارند به منطقه ما می‌فروشند و این تسلیحات درحال‌استفاده علیه کودکان بی‌گناه در یمن است. این سؤالی‌ست که باید پرسیده شود؛ نه‌اینکه از ایران درخصوص محدودکردن بودجه دفاعی بسیار محدودش سؤال شود.