کد خبر:
149960
| تاریخ مخابره:
۱۳۹۹ چهارشنبه ۱۳ اسفند -
08:18
تنفس شهرها در سایه توجه به درخت‌ها
یکی از موضوعات مهم زندگی بشر، مسئله ارتباط او با درخت‌ها، فضاهای سبز و جنگل‌هاست. جنگل‌ها ازاین‌نظر حائزاهمیت هستند که به‌عنوان یک منبع می‌توانند چرخه‌های حیاتی را در زندگی ما احیاء کنند. درواقع، آن‌ها با جذب دی‌اکسید کربن، زمینه‌ای از تأمین مواد غذایی، سوخت و دارو به‌حساب می‌آیند؛ اما همیشه مسئله ارتباط انسان با طبیعت و به‌ویژه جنگل‌ها با حاشیه‌ها و مسائل متفاوتی روبه‌رو بوده. بیتوجهی به اهمیت جنگل‌ها برای مردم عادی، بعضاً باعث شده تا بخش‌هایی از این منابع ارزشمند محیط زیستی به‌مرور دچار فرسایش و نابودی شود.
گفته می‌شود که جنگل‌ها به‌سرعت در جهان امروز درحال‌نابودی هستند و هرساله به‌وسعت کشوری به‌اندازه «دانمارک»، از جنگل‌های بکر قاره‌ای از بین می‌روند. این‌مسئله می‌تواند پیامدهای ناگواری برای زندگی بشر به‌همراه داشته باشد. ازطرف‌دیگر، نگاه اقتصادی به جنگل‌ها و برداشت‌های بی‌رویه از آن‌ها و قطع درخت‌ها از جمله موضوعاتی‌ست که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن‌ها عبور کرد. درواقع، تبدیل سریع چوب به پول و سرمایه باعث شده تا همواره سودجویان درپی بریدن درختان در جنگل‌ها باشند. ضمن‌اینکه در سال‌های اخیر دولت‌ها در جهان تلاش می‌کنند با ایجاد مناطق حفاظت‌شده، راه برداشت آزاد از منابع طبیعی را محدود سازند؛ اما باندهای مافیایی دراین‌زمینه بسیار حرفه‌ای عمل می‌کنند و با ورود به فضاهای جنگلی حفاظت‌شده و برداشت از آن‌ها به نابودی آن‌ها کمک می‌کنند. براساس تحقیقی غیررسمی گفته می‌شود که در برخی از مناطق حفاظت‌شده، گروه‌های مافیایی به‌طور شبانه درخت‌ها را در جنگل‌ها قطع می‌کنند و آن‌ها را با کامیون‌هایی به مشتریان خود می‌رسانند. براساس‌این‌گزارش، هر شب در هر کامیونی که از مبدأ درخت‌ها را بار می‌کند و تازمانی‌که به مقصد می‌رسد، سه‌میلیون‌تومان سود اقتصادی به این‌گروه‌ها می‌رسد که این خود رقم بسیاربالایی ازلحاظ درآمدی و اقتصادی‌ست. به‌هرحال باید بپذیریم که بیتوجهی به منابع طبیعی باعث آسیب جدی به هویت طبیعی زندگی بر روی کره زمین شده است؛ هرچندکه کمپین‌ها و گروه‌های حمایت از درختان در جهان تلاش می‌کنند تا به‌شیوه‌های گوناگون به نظام طبیعت و حیات بشر کمک کنند اما هنوز راه درازی درپیش است تا بتوان در برابر این‌روند ایستادگی کرد. اگر بپذیریم که درخت یکی از تجلی‌های بسیارمهم و شگفت‌انگیز خلقت به‌حساب می‌آید، باید درتلاش باشیم تا این نماد زندگی و حیات را همواره مدنظر خود قرار دهیم. درخت‌ها به‌مثابه قلب کره زمین به‌حساب می‌آیند که راه نفس‌کشیدن بشر را امکان‌پذیر می‌سازند. در اینجا خالی‌ازلطف نیست که بدانیم برای اولین‌بار فردی به‌نام «جولیس استرلینگ مورتون» در سال 1872 میلادی روزی را به‌عنوان روز درختکاری و منابع طبیعی اختصاص داد. جولیس که در آمریکا زندگی می‌کرد روزی را برای این نام‌گذاری انتخاب کرد که مردم توانسته بودند بیش از یک‌میلیون درخت بکارند و ازآن‌زمان‌به‌بعد آخرین جمعه ماه آوریل به روز درختکاری نام‌گذاری شد که کم‌کم سایر کشورها نیز این‌روز و مناسبت را پذیرفته و در تقویم‌های خود وارد کردند. روز درختکاری ازاین‌منظر حائزاهمیت است که مردم و دولت‌ها تلاش می‌کنند تا به‌شیوه‌های گوناگون با کاشت نهال‌هایی اهمیت و توجه خود را به این سوژه مهم نشان دهند. در بسیاری از کشورها دراین‌روز مراسم‌های خاصی برگزار می‌شود؛ و کمپین‌های حمایت از محیط زیست تلاش می‌کنند تا اهمیت جنگل‌ها را به سیاستمداران و نهادهای سیاسی گوشزد کنند. یکی از نکات مهم که در روز درختکاری به آن توجه می‌شود، این‌است‌که هر انسانی رسالتی در روی زمین دارد و رسالت او این‌است‌که بتواند در کنار سایر انسان‌ها زندگی خوبی داشته باشد. حال اگر بپذیریم که درخت‌ها می‌توانند زندگی خوب و عاری از چالش‌ها را به ما هدیه دهند پس لازم است که به آن‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشیم؛ اما نکته‌ای که دراین‌خصوص وجود دارد، این‌است‌که کاشت درخت هرچند اقدامی مفید است اما باید در زمان و مکان‌های مناسب صورت گیرد. درواقع، زمانی‌که ما بتوانیم درخت‌ها را در مکان‌های مناسب بکاریم به نظام طبیعت و محیط زیست کمک شایانی کرده‌ایم. یکی از نکات مهم که کمپین‌های حمایت از درخت از آن حمایت می‌کنند توجه به جلب پشتیبان‌های مالی دراین‌زمینه است. افرادی‌که توان سرمایه‌گذاری و خرید درخت‌ها را دارند، می‌توانند با پرداخت مبالغی دراین‌زمینه مشارکت داشته باشند. اگر تعداد پشتیبان‌های مالی و مشارکت‌کنندگان در کاشت اصله درخت روبه‌تزاید بگذارند، می‌توان امیدوار بود که قدرت تنفسی کره زمین در جذب دی‌اکسید کربن و تکثیر اکسیژن بالاتر خواهد رفت و این یک نکته حائزاهمیتی‌ست. درحال‌حاضر ایجاد جنبش‌های حمایت و کاشت درخت در جهان، توانسته راه جدیدی را در زندگی بشر فراهم کند. گروه‌هایی که دراین‌زمینه فعالیت می‌کنند، ظرفیت‌های تولیدی بالایی را در بخش کشاورزی ایجاد کرده‌اند. این جنبش‌ها بعضاً توانسته‌اند در زمان کوتاهی میلیون‌ها درخت را به جنگل‌های جهان بیفزایند. اگر بتوان جنگل‌های مختلف را بر روی کره زمین شناسایی کرد و آن‌ها را مدیریت کرد، می‌توان امیدوار بود که ظرفیت مهمی در توسعه اکوسیستم، ایستگاه‌های طبیعی و ژنتیکی فراهم شود. درحال‌حاضر نکته‌ای که وجود دارد این‌است‌که در نظام آموزشی چه در سطح خانواده و چه در سطح مدرسه کمتر به این‌موضوع توجه می‌شود. ما باید در مدارس به دانش‌آموزان یاد بدهیم که کاشت درخت یک اقدام مثبت و تأثیرگذار است. همچنین باید بچه‌ها در تولید آثار هنری به درخت و درختکاری توجه ویژه‌ای نشان دهند. کشیدن نقاشی از درخت‌ها، درست‌کردن کاردستی و تنوع‌بخشی به‌اشکال گوناگون درخت و توجه به‌شیوه‌های ارتباطی با این منابع طبیعی از نکاتی‌ست که می‌توان در مدارس به آن‌ها توجه کرد. در نظام آموزشی ژاپن به‌شدت بر روی ارتباط با طبیعت توجه شده است و کودکان یاد می‌دهند که چگونه خود در تولید محصولات از دانه تا میوه تلاش کنند و زمان برداشت محصول، خود نتیجه کارشان را دریافت کنند. اگر بتوان در مدارس گروه‌های درختکاری ایجاد کرد و دانش‌آموزان را با نهادها و کمپین‌های اثرگذار دراین‌زمینه پیوند داد، می‌توان امیدوار بود که راه جدیدی دراین‌مسیر فراهم شود. باید درنظر داشت که درختکاری ترکیبی از علم و هنر و عمل است و درصورت توجه به آن می‌توان به سلامت محیط زیست و طبیعت کمک کرد. اگر دانش‌آموزان در کلاس‌ها از باغداری شامل کودها، افشانه‌ها برای کنترل حشرات و بیماری‌هایی که درخت‌ها با آن مواجه می‌شوند، هرس، مهاربندی و راه‌های مواجهه با نابودی درخت‌ها آشنا شوند، درآن‌صورت می‌توان امیدوار بود که به حیات پایدار محیط زیست نزدیک شده‌ایم. درخت‌ها نه‌تنها در حفظ حیات زندگی انسان‌ها نقش دارند؛ بلکه باعث ایجاد زیبایی در فضای زندگی بشر می‌شوند.
بچه‌ها باید در مدارس یاد بگیرند که افرادی به‌نام پیمانکاران درخت و مشاوران وجود دارند که دراین‌زمینه کار می‌کنند. پیمانکاران مثل جراحان بدن انسان هستند که می‌دانند چگونه با هرس یا قطع شاخه‌ها به هویت رشد درختان کمک می‌کنند و مشاوران کسانی هستند که اطلاعات مناسبی درزمینه هویت درختان دارند و آن‌را دراختیار دیگران قرار می‌دهند. باید درنظر داشت که کالبدشکافی درختان، کالبدشکافی زندگی انسان است. اگر ما فلسفه وجودی آن‌ها را درک کنیم درآن‌صورت می‌توانیم با احترام به بودن آن‌ها به هویت جمعی خود در کنار گیاهان توجه ویژه‌ای نشان دهیم، همان‌طورکه وقتی در کنار حیوانات زندگی می‌کنیم، باید به مناسبات و روابط اجتماعی خود با حیوانات توجه کنیم. باید درنظر داشت که عملکرد فضای سبز همواره حائزاهمیت است. درواقع، هر فضای سبزی با عملکرد اجتماعی ما مرتبط است و می‌تواند بخشی از مردم را به‌سوی خود جذب کند. مثلاً وقتی‌که یک پارک جنگلی شکل می‌گیرد، مردم برای فراغت و تفریح به آنجا هجوم می‌آورند. بعضاً فضاهای سبز عرصه‌ای برای تعامل با انسان‌ها و ایجاد سلامتی ازدست‌رفته آنان است. چه‌بسا بیمارستان‌ها یا مراکز روان‌درمانی یا نگهداری معتادان که در فضاهای سبز شکل می‌گیرد که هدف آن به‌نوعی برقراری ارتباط انسان دارای اختلالات روانی با طبیعت درراستای احیای موقعیت درونی او درراستای سلامتی‌ست. ازطرف‌دیگر در شهرهای بزرگ فضاهای سبز عرصه‌ای برای عبور از حرکت شتابان و هولناک شهروندانی‌ست که در طوفان‌ها و مکان‌های عمومی دچار نوعی سرگیجه شده‌اند. حال این فضاهای سبز می‌توانند از سرعت بیش‌ازحد شهروندان در مکان‌های عمومی بکاهد و سکوت و آرامش را به زندگی آن‌ها برگرداند. امروزه نمی‌توان شهرها را بدون فضاهای جنگلی و پوشش‌های گیاهی درنظر گرفت. درواقع، در بحث توسعه به ایجاد کانون‌های زندگی انسان در کنار طبیعت و جنگل‌ها توجه ویژه‌ای می‌شود؛ چراکه هرچقدر فضاهای سبز بیشتر باشد، قدرت تنفس شهرها بالاتر می‌رود، پس باید به کارکردهای مختلف فضاهای سبز و جنگل‌ها توجه کنیم. فضاهای سبز می‌توانند هم کارکردهای تفریحی، هم کارکردهای تعاملی و ارتباطی و هم کارکرد فرهنگی و جذب توریست را داشته باشند. درمجموع باید درنظر داشت که در دنیای مدرن امروز کیفیت زندگی و ایجاد هویت انسانیِ انسان در سایه تعامل و ارتباط با درختان، جنگل‌ها، فضاها و پوشش‌های گیاهی امکان‌پذیر است؛ پس باید دراین‌راستا تلاش‌های بسیاری را ارائه دهیم.
مهرداد ناظری / جامعه‌شناس و استاد دانشگاه