کد خبر:
210519
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۰ دوشنبه ۲۱ تير -
08:23
چهکسی گفته معتادها کرونا نمیگیرند؟!
شایعات نفسگیر
«معتادها کرونا نمیگیرند!» جملهای مانند دهها جملهای که روزانه در فضای مجازی دستبهدست؛ و بهسرعت فراگیر میشود. نمونه چنین ادعاهایی که زمینههایی غیرعلمی داشته و تنها جهت افزایش بازدید کانالها و صفحات گروهی یا فردی پخش میشود تا بتوانند درپیِ افزایش مخاطبین، ارقام خود را جهت پذیرش آگهیها و کسب درآمد ناشیازآن بالا برده؛ و درکنارآن، در بزنگاههای موردنظرِ خود یا گروهی خاص، جریانسازی کنند، بسیار بوده و آنچه البته اندک مینماید، «سواد رسانهای» مخاطبان است تا سره را از ناسره تشخیص دهند. گاهی یک اتفاق یا گزارش یا یک جمله؛ ولو ساختگی و با سناریویِ قبلی، تبدیل به ماجرایی چندشاخه میشود که از دل آن دهها کلیپ و متن طنز و جدی، انتقاد و تحلیل بیپشتوانه و ... ساختهوپرداخته میشود و مخاطبان آنها نیز بهمثابه زیرمجموعههایی مطیع، بیجیرهومواجب و ناآگاه و بیغرض (و بعضاً آگاهانه و مغرضانه) همین خوراکها را با هرکس و در هرجاکه بتوانند بهاشتراک میگذارند؛ چیزی شبیه به فرمول رایج در فعالیتهای هِرَمی؛ و اینگونه، یککلاغچهلکلاغی مدرن بهراه میافتد. چرایی و چگونگیِ ایندست اقدامات البته نیازمند مباحث کارشناسی و تخصصیست؛ آنچه ما به آن پرداختهایم، واکاویِ اجمالیِ یکی از شایعات قوتگرفته در فضای مجازیست درباره مصونماندن افراد دچار اعتیاد به مواد مخدر، از ابتلا به بیماری کووید-19؛ مسئلهای که ازسویِ محققان رد شده؛ و درباره آن تحقیقاتی نیز انجام شده است.
سال 99 بود که اسکندر مؤمنی؛ دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر خبر داد: «طبق آخرین سرشماری صورتگرفته؛ ۵.۴درصد جمعیت فعال کشورمان، مبتلابهاعتیاد هستند و بهتعبیری دومیلیون و ۸۰۰هزار مصرفکننده مستمر و یکمیلیون و ۶۰۰هزار مصرفکننده تفننی در ایران داریم؛ و نیز طبق بهروزترین آمارگیریها؛ نرخ شیوع اینماجرا در جامعه دانشآموزی ۲.۱درصد است و اینرقم در جامعه دانشجویی ۴.۷درصد برآورد شده». باتوجهبه این آمار و ارقام، لازم است دراینباره آگاهیهای لازم و کافی صورت گیرد تا تنها بهواسطه ترویج یک تفکر غلطِ برخاسته از یک ادعای بیاساس، شاهد اضافهشدن دردی دیگر بر دردهای جامعه نباشیم؛ آنهم درحالیکه در جهان و ایران، با موج تازهای از ویروس جهشیافته کرونا اینبار تحتعنوان «دلتا» مواجهیم. پرسش اولی که درباره ادعای «معتادها کرونا نمیگیرند» مطرح میشود ایناستکه آیا واقعاً اینامر صحت دارد؟ کوتاهترین پاسخ این است: خیر! و در تشریح ساده آن میتوان به مقاله 20 آوریل 2021 «مراکز مدیریت و پیشگیری بیماری» (CDC) اشاره کرد؛ یکی از آژانسهای آمریکا که تحتنظر وزارت بهداشت و خدمات انسانی آن و رسماً در سطح دولت فدرال ایالات متحده فعالیت دارد. دراینمقاله آمده: افرادیکه از مواد مخدر استفاده میکنند؛ بعضاً در محیطهای جمعی (گروهی) زندگی میکنند یا هنگام مصرف بهشکل اشتراکی، با هم جمع میشوند. این تجمع، خود میتواند به شیوع احتمالی، شدت بیشتری ببخشد؛ زیرا اساساً ویروس کووید-19 جزو ویروسهایی با بالاترین سرعت انتقال است. ازطرفی، معتادینی که چنین رویهای دارند، بیشتر درمعرضخطر ابتلا به ایدز هستند که یکی از بدترین بیماریهای آسیبرسان به سیستم دفاعی بدن محسوب میشود. همچنین معتادان، بیشتر به بیماریهای زمینهای دچار میشوند؛ مواردی نظیرِ بیماریهای مزمن ریوی، کبدی یا قلبی که همه آنها بر شدت اثرات ناشی از ابتلا به ویروس کرونا میافزایند؛ پس چگونه انتظار داریم که مصرف مواد مخدر بتواند مانع ابتلا به این بیماری شود؟ نویسندگان این مقاله درتوضیح عواقب استفاده از انواع مواد مخدر بر بدن آوردهاند: «استفاده از مواد افیونی میتواند باعث کندی و اختلال تنفس شود؛ حتی میتواند منجر به تنفس بیاثر شود؛ یعنی تنفسی که منجر به کاهش اکسیژن در خون شده و آسیب مغزی یا مرگ درپی دارد. استفاده از محرکها مانند کوکائین، آمفتامین و متآمفتامین میتواند باعث بروز مشکلات حاد در سلامتی افراد مانند سکته مغزی، حملات قلبی، ریتم غیرطبیعی قلب، تشنج؛ و نیز شرایط مزمن بیشتر مانند آسیب قلبی یا ریوی شود. تحقیقات اثبات کرده که استفاده از مواد مخدر بههریکاز روشهای دخانی، تزریقی یا بخارپاشی (هروئین، کراککوکائین، ماریجوانا) میتواند بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، آسم و اختلالات مشابهی را باعث شده یا تأثیرات بد آنها را تشدید سازد. درعینحال؛ مواردیکه بر پاسخدهیِ طبیعیِ ایمنی بدن، اثر کاهنده و مخرب میگذارند مانند اچآیوی، میان آنهاکه مواد مخدر استعمال میکنند؛ بهویژه در افرادیکه تزریقی هستند، بیشتر دیده میشود و ... این تأثیرات بیشک هیچیک ضامن یا افزاینده سطح سلامتی نیستند و حتی درادامه خطرات جدی برای فرد ایجاد میکنند. ازسویی، تحقیقات و شواهد تااینجایِکار نشان داده که کرونا در افرادیکه به یکی از بیماریها و اختلالات یادشده دچار هستند، با قدرت و شدت بیشتر حمله و عمل میکند؛ بنابراین، نمیتوان گفت اعتیاد یک سپر حفاظتی در برابر ابتلابهکرونا ایجاد میکند».
مجموعه تحقیقاتیِ NIDA که درمورد علل و عواقب مصرف مواد مخدر و اعتیاد آگاهیرسانی انجام میدهد؛ در گزارشی دراینباره منتشره بهتاریخِ 14 می 2021 مدعیست که اگرچه آزمایشها و بررسیها درمورد چگونگی تأثیر مصرف مواد بر استعداد ابتلا به کرونا در افراد، همچنان درحالانجام است؛ بههرحال پیشازاینها دانستهایم که سیگارکشیدن و اختلالات مصرف مواد، در فهرست بانیان ضعف سیستم ایمنی هستند و به قلب و ریهها آسیب میزنند. در همه موارد کرونایی که کار به بستری طولانی، انجام اقدامات اورژانسی، اکسیژنرسانی و نهایتاً مرگ شدهاند؛ با آسیب جدی به دستگاه تنفسی یا اندامهای حیاتی بیماران روبهرو بودهایم. در سپتامبر 2020، تجزیهوتحلیل سوابق الکترونیکی سلامت بیش از 73میلیون بیمار در 360 بیمارستان ایالات متحده نشان داد درحالیکه افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد فقط 10.3درصد از کل بستریها بودند؛ اما 15.6درصد مبتلایانبهکرونا از همان گروه بودند. کلاً افرادیکه قبلاً در هر مرحله از زندگیشان، سوءمصرف مواد را تجربه کردهاند، 1.5برابر بیشتر از کسانیکه اعتیاد ندارند، دچار کووید-19 میشوند. این مطالعه اینرا نیز نشان داد افرادیکه به یکی از انواع اعتیاد دچارند؛ پیامدهای جدیتر بیماری کرونا را بیشتر متحمل خواهند شد؛ ازجمله 41درصد موارد بستری در بیمارستان در مقابل 30درصد غیرمعتادان؛ و 9.6درصد موارد مرگ در مقابل 6.6درصد غیرمعتادان. در بخشی از گزارش تحلیلیِ دیگری از همین منبع بهتاریخِ 6 آوریل 2020 نیز میخوانیم: «بعضیافراد میگویند که روشهای جایگزین، آسیبهای وارده به سیستم تنفسی را کاهش میدهند؛ و منظور از روشهای جایگزین، ویپینگ است؛ ایندرحالیستکه سیگار برقی یا سیگار الکترونیکی نیز مانند سیگارکشیدنِ عادی، ممکن است به سلامت ریه آسیب برساند. البته اینکه آیا میتواند منجر به COPD شود، هنوز مشخص نیست؛ اما شواهد نشان میدهد قرارگرفتن درمعرض آئروسلهای سیگار الکترونیکی، به سلولهای ریه آسیب میرساند و توانایی پاسخ بدن به عفونت را کاهش میدهد؛ مثلاً در مطالعه ارائهشده توسط دانشمندان واحد تحقیقات NIH؛ موشهای آلوده به ویروس آنفلوآنزا را در معرض این آئروسلها قرار دادند و دیدند که اینکار باعث افزایش آسیب بافتی و التهاب در سیستم تنفسی آنها شد». در بخش دیگری از همین گزارش آمده است که «افرادیکه از افیون در دُزهای بالا استفاده میکنند یا مبتلا به OUD (اختلال مصرف مواد مخدر) هستند، سلامت تنفسی خود را با چالشهای مختلفی روبهرو میکنند. ازآنجاکه مواد افیونی در ساقه مغز؛ که بخش دستوری تنفس به آن وابسته است، عمل میکنند، استفاده از آنها نهتنها مصرفکننده را درمعرضخطر مصرف بیشازحد یا اوردُز و کشنده قرار میدهد؛ بلکه ممکن است باعث کاهش سطح اکسیژن در خون (هیپوکسمی) شود. کمبود اکسیژن، آسیبهای جدی به مغز وارد میکند. درواقع، سلولهای مغزی میتوانند برای مدتی کوتاه، اُفت اکسیژن را تحمل کنند؛ اما ادامه این حالت، آسیبزاست. اینمسئله وقتی با عواقب پیچیده کووید-19 درهممیآمیزد، به نتایج نامطلوبی میانجامد. اگر بخواهیم دامنه خطرات استفاده از مخدر را در اشکال متنوع آن بررسی کنیم، به پیامدهای ناگواری در هریکازآنها میرسیم که البته بر وقوع عواقب دردناک در بیماران کرونایی نیز مؤثر هستند؛ مثلاً استفاده از متآمفتامین، رگهای خونی را منقبض میکند؛ اتفاقیکه در تشدید حالات بد مبتلایان به عارضههای ریوی و فشارخونیها نقش دارد. بهعبارتی، بروز هرگونه انقباض، انسداد یا اختلال دیگری در عروق خونی، یک بیمار دچار کرونا را در وضعیت دشوارتری بهلحاظِ احتمال بازگشتِ سلامتی قرار میدهد».
چندیپیش، مجتبی صدیقی؛ رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم اظهار کرد که «سوقیافتن دانشجویان به مصرف دخانیات در دوران کرونا به نسبت قبلازآن بیشتر شده؛ بنابراین، اینمعضل مربوط به محیط دانشگاه نیست و عواملی دیگر مانند افسردگی، نداشتن تفریح و دوری از محیطهای دوستانه یا نرفتن به میهمانیها و ... عامل بروز چنین واقعه تلخیست». البته اینمعضل، مختص به ایران نیست؛ جیووانا کمپلو؛ رئیس بخش پیشگیری، درمان و بازتوانی دفتر مقابله با مواد مخدر سازمان ملل میگوید: «بهدلیل پاندمی کرونا، وابستگی به مواد مخدر در دنیا افزایش یافته؛ لذا باید فعالیتهای جمعی در جوامع برای تقویت برنامههای پیشگیری از اعتیاد انجام شود. اینمهم برای رشد سلامت عمومی و تحقق جامعه سالم سودمند است». درباره رواج گستردهتر اعتیاد درپی شیوع کرونا، رضا تویسرکانمنش؛ مدیرکل درمان و حمایتهای اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر تأکید دارد: «با کاهش چشمگیر پروازها و حملونقل بینالمللی در ایام کرونا، امکان ترانزیت مواد مخدر در کشورهای مختلف؛ ازجمله ایران کاهش یافته که این، خود بر بالارفتن قیمت مواد تأثیرگذار است؛ اما بهرغم گرانشدن مواد اولیه مخدرها، قاچاقچیان بیکار ننشسته و به فکر تولید مواد صنعتی همچون هروئین تزریقی، شیشه و کراک در داخل افتادهاند. افزایش تولید این مواد طبیعتاً افزایش مصرف را درپی داشته». اینمسئله در کنار پخش شایعاتی که با هدف سودبردن از این آشفتهبازار توسط یکسری گروهها و افراد که از راه گسترش اعتیاد در جوامع به نانونوایی میرسند، میتواند زنگ خطر بالارفتن مصرف مواد مخدر را بهصدا دربیاورد؛ مثلاً در یکی از این شایعات عنوان شده که «افرادیکه تریاک و مشتقات آنرا استفاده میکنند، تحتهیچشرایطی کرونا نمیگیرند. دلیل آن ایناستکه کرونا یک ویروس یا باکتری زنده نیست؛ بلکه یک لیپید بیجان از جنس تماماً چربیست که دارویی برایش نیست. ازطرفی، افرادیکه بدنشان مرفین دارد، چربیسوز است. از افرادیکه تاکنون در جهان به این بیماری مبتلا شدهاند، هیچکدام معتاد به تریاک نبودند!» مسعود مردانی؛ متخصص بیماریهای عفونی دراینباره میگوید: «معتادان به سیگار، قلیان و تریاک هیچکدام مصونیتی در مقابل کرونا ندارند و هرکسکه گفته آنها به کرونا مبتلا نمیشوند، کاملاً غیرعلمی و بیارتباط صحبت کرده است. خواهش میکنیم با تبلیغی که برای الکل شد و عدهای جان خود را از دست دادند، اینکار نشود. اینها سوداگران مرگ هستند که این تبلیغات را انجام میدهند». همچنین رامین رادفر؛ پژوهشگر و درمانگر اعتیاد نیز گفته است: «تمام معتادان بهدلیل مصرف مخدر، از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردارند که البته ضعیفبودن سیستم ایمنی در معتادان تزریقی بیشتر از دیگر معتادان است؛ اما بهطورکلی پائینبودن سیستم ایمنی بدن معتادان، باعث میشود که آنها در برابر بیماریهای عفونی، نسبت به افراد عادی بهشدت آسیبپذیرتر باشند؛ مثلاً بیماری عفونی مانند سل که سرعت انتقال و مسریبودن آن بهمراتب از کرونا و سایر ویروسهای تنفسی کمتر است، میان مصرفکنندگان مواد مخدر بیش از افراد عادیست. ایندرحالیستکه اگرچه معتادان، از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردارند و بروز عوارض و علائم در آنها بیشتر است؛ بااینوجود عدهای از آنها حتی دسترسی مطلوبی به خدمات بهداشتی و مراقبتی ندارند و درصورتیکه به ویروس کرونا مبتلا شوند، میزان مرگومیر در آنها بهمراتب بالاتر از جمعیت عادی خواهد بود».
مصطفی رفعت