خداحافظی آنگلا مرکل؛ آغــاز چــالش اتحادیه اروپا و آلمان

آنگلا مرکل پس از 16سال از قدرت خداحافظی می‌کند و این‌کار را بدون هیاهو و طبق سبک سیاسی منحصربه‌فردش که شاخصه دوره حضور او در برلین و بروکسل است، انجام می‌دهد؛ بااین‌حال، دوران پس از مرکل، بسیار پرتنش به‌نظر می‌رسد. روزنامه «ال‌پائیس» اسپانیا نوشت؛ مرکل می‌رود و پس از 16سال از قدرت خداحافظی می‌کند؛ این‌کار را بدون هیاهو و طبق سبک سیاسی منحصربه‌فردش که شاخصه دوره حضور او در برلین و بروکسل است، انجام می‌دهد. این‌مدل سیاست آرام، منطقی و در جستجوی سازش به‌هرقیمتی، موفقیت‌های بی‌شماری برای او و ثبات سیاسی در میانه افزایش بی‌ثباتی بین‌المللی برای آلمان به‌ارمغان آورده. بااین‌حال، دوران پس از او، پرتنش به‌نظر می‌رسد. «کریستین اودِندال» اقتصاددان ارشد «مرکز اصلاحات اروپا» در بررسی عملکرد مرکل به بحران یورو می‌پردازد که به‌موجب‌آن، آلمان، شکاف‌های عمیقی در اتحادیه اروپا باز کرد و پرچم ریاضت اقتصادی را برافراشت؛ بحرانی که به‌ویژه اقتصاد کشورهای جنوبی؛ ازجمله اسپانیا را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد. این کارشناس اقتصادی معتقد است: «این‌دوره طولانی بود و درنهایت، نتیجه‌ای که دربرداشت اینکه مرکل به اروپا و بانک مرکزی اجازه داد خودشان خطوط قرمز آلمان را دور بزنند و نادیده بگیرند. او کاری را انجام داد که هر صدراعظم آلمان انجام می‌داد. او سعی کرد اقتصاد را نجات دهد و از پس‌اندازهای آلمانی‌ها محافظت کند». روزنامه «ال‌پائیس» با توصیف سیاست‌های ریاضت اقتصادی آلمان در اروپا و یا اجازه ورود بیش از یک‌میلیون پناه‌جو به این کشور در دوره ملی‌گرایان بیگانه‌هراس آلمانی به‌عنوان «لکه پاک‌نشدنی» دوران مرکل آورده؛ ارزیابی میراث و جایگاهی که صدراعظم آلمان در کتب تاریخ اشغال خواهد کرد هنوز به زمان نیاز دارد؛ اما فراتر از سیاست‌های انتقاد‌برانگیز، به‌نظر می‌رسد آلمان اکنون تمایلی به ورق‌زدن این صفحه از تاریخ خود نداشته و مرکل را برای مدت طولانی‌تری می‌طلبد. در ادامه این گزارش آمده است؛ انتخابات اخیر آلمان، نخستین انتخابات در سه‌دهه‌اخیر بدون حضور مرکل بوده و باید دید چه‌کسی میان نامزدها از همه به او نزدیک‌تر است. آخرین نظرسنجی‌ تلویزیون دولتی آلمان نشان می‌دهد ۸۰‌درصد آلمانی‌ها، میراث مرکل را مثبت ارزیابی می‌کنند و اگر او دوباره دراین‌تورنمنت شرکت می‌کرد، احتمالاً پیروزی و عبور از خط پایان نصیبش می‌شد. به‌نوشته «ال‌پائیس»، چهاردوره ریاست مرکل با بحران‌های بزرگی مشخص شده است: یورو، اوکراین، پناهندگان و همه‌گیری. در آلمان، بیش از سه‌دهه دولت مرکل با ثبات سیاسی و رفاه اقتصادی همراه بوده؛ اما اکنون صدراعظم با فهرستی طولانی از وظایف معلق، جایگاه خود را ترک می‌کند. وقتی آنگلا مرکل در سال ۲۰۰۵ به قدرت رسید، آلمان با بیکاری بیش از پنج‌میلیون‌نفر مواجه بود و بیمارترینِ بیماران اروپا محسوب می‌شد؛ اما امروز اقتصاد بزرگ منطقه یورو، دارای سه‌میلیون بیکار کمتر است و نیاز فوری به کارگران در بخش‌ها و مناطق خاصی وجود دارد. درعین‌حال، بخش چشمگیری از پناهندگان که در سال ۲۰۱۵ وارد آلمان شدند، با موفقیت نسبی به بازار کار پیوسته‌اند. بااین‌حال، تأخیر سرسام‌آور در دیجیتالی‌شدن، عدم‌اقدام اقلیمی در شرایط اضطراری تاریخی، تأخیر در نوآوری و مشکلات اقتصادی برخی چالش‌هایِ درانتظار جانشین اوست. به وضع اقتصاد آلمان باید دوقطبی نگران‌کننده اجتماعی را نیز اضافه کرد. با کناررفتن مرکل از دنیای سیاست، دوره‌ای تأثیرگذار از سیاست‌ورزی ژرمن‌ها در مسائل بین‌المللی نیز پایان می‌یابد. آنگلا مرکل، رهبر دفاکتو اتحادیه اروپا خوانده ‌شده؛ مجله «فوربز» دوبار او را دومین شخص قدرتمند جهان نامید که بالاترین رتبه‌ای‌ست که یک زن تاکنون بدان رسیده. مرکل در سال ۲۰۱۵ ازسوی «تایمز» به‌عنوان شخصیت سال برگزیده شد و این نشریه او را صدراعظم دنیای آزاد نامید. وی از ۲۶ مارس ۲۰۱۴ رکورد طولانی‌ترین دوره تصدی دولت را بین سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا داشته. در سال ۲۰۱۶ نیز برای دهمین‌سال به‌عنوان قدرتمندترین زن دنیا ازسوی مجله «فوربز» برگزیده شد. یک‌شنبه بیش از ۶۰‌میلیون شهروند واجدشرایط آلمانی نمایندگان پارلمان این کشور (بوندستاگ) را انتخاب کردند. هرچند دراین‌روز انتخابات سرتاسری پارلمان فدرال به‌شکل رسمی و با حضور شهروندان پای صندوق‌های رأی انجام گرفت؛ اما رأی‌گیری پستی از یک‌ماه‌پیش آغاز شده است. آنچه مسلم است اینکه از آنگلا مرکل که در کسوت صدراعظم 16سال سکان‌دار دولت آلمان بود، از قدرت کنار می‌رود و برای مشخص‌شدن جانشین وی از میان احزاب پیروز انتخابات باید منتظر نتایج رأی‌گیری و نیز رایزنی‌های بین احزاب پیروز در روزهای آینده بود. نتایج نظرسنجی اخیر مؤسسه «ایپسوس» نشان می‌دهد اکثر مردم جهان دیدگاه مثبتی درمورد «آنگلا مرکل» که 16سال رهبری کشور آلمان را به‌عهده داشت و درحال ‌ترک قدرت است، دارند. در گزارش اخیر مؤسسه آمده بیش از نیمی از مشارکت‌کنندگان دراین‌نظرسنجی براین‌باورندکه آلمان تحت‌مدیریت مرکل در مشکلات اروپا یک شریک قابل‌اعتماد برای کشورشان بوده است. البته بیشترین‌میزان موافقان این رهبر آلمان را می‌توان در کشورهای همسایه این کشور مانند سوئد، فرانسه و هلند جستجو کرد. در ادامه این گزارش آمده که در تمام جوامع نظرسنجی‌شده، بیش از نیمی از مردم دیدگاهی مثبت نسبت به آنگلا مرکل داشتند و این‌درحالی‌ست‌که تنها یک‌پنجم پاسخگویان دیدگاهی بسیار یا تاحدی منفی نسبت به او دارند. در آلمان بیش از دوسوم پاسخگویان دیدگاه مثبتی نسبت به وی دارند و تنها ۳۰‌درصد آن‌ها نیز دیدگاه منفی نسبت به او دارند. با پایان‌یافتن یک دوران سیاسی طولانی، مطالعه جهانی اخیری که توسط «ایپسوس» میان نزدیک به ۲۰۰۰۰ بزرگ‌سال در ۲۸ کشور به‌صورت آنلاین انجام گرفته، به بررسی دیدگاه مردم درمورد تأثیر مرکل بر کشورشان، اروپا و جهان می‌پردازد. طبق یافته‌های دیگر این پژوهش، با وجود رضایت بالا از مرکل؛ اما وقتی نظر مردم درباره «اگر ما رهبران سیاسی زن بیشتری داشتیم، جهان جای صلح‌آمیز و موفق‌تری می‌شد» خواسته شد، تنها کمتر از نیمی با این دیدگاه موافق بودند؛ این‌درحالی‌ست‌که به‌طورمیانگین در کل کشورهای نظرسنجی‌شده تعداد موافقان دوبرابر مخالفان آن است. به‌طورمیانگین، در سراسر ۱۱ کشور اروپایی بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان موافق آن هستند که «آلمان تحت‌مدیریت مرکل در مشکلات اروپا یک شریک قابل‌اعتماد برای کشورشان بوده است» و این‌درحالی‌ست‌که تنها ۲۵‌درصد مخالف این نظریه هستند. بیشترین‌میزان موافقت‌های خالص (درصد موافق‌ها منهای مخالف‌ها) در هلند (مثبت ۵۸)، سوئد (مثبت ۵۰) و فرانسه (مثبت ۴۴) بوده و این‌درحالی‌ست‌که به‌سختی در مجارستان (مثبت ۴)، ترکیه (مثبت ۷) و ایتالیا (مثبت ۹) دیدگاه مثبتی دارند. در سراسر ۱۶ کشور غیراروپایی، ۵۵‌درصد معتقدند که «آلمان در مشکلات جهانی برای کشورشان یک شریک قابل‌اطمینان بوده است»؛ این آمار دیدگاه‌های مثبت حتی بیشتر هم هستند و این‌درحالی‌ست‌که تنها ۱۴‌درصد آن‌ها مخالف این نظریه هستند. البته میزان موافقت خالص از ۵۷‌درصد در هند تا ۱۵‌درصد در ژاپن متغیر است. در سراسر ۱۱ کشور اروپایی که شامل آلمان نیز می‌شود، بیشتر موافق آن هستند (۴۰‌درصد) که «سیاست‌های مرکل تأثیر مثبتی بر کشورشان داشته» تا مخالف (۳۱‌درصد)؛ بااین‌وجود، با محدوده موافقت خالصی که از مثبت ۴۱ در هلند تا منفی ۴ در ایتالیا متغیر است، نظریه‌ها در سطح وسیع، متفاوت است. در جوامعی که افراد فکر می‌کنند اقدامات مرکل در دوران 16سال رهبری، تأثیر مثبتی بر کشورشان داشته، با حداقل ۲۰ امتیاز بیشتر از افرادی‌ست که مخالف هستند؛ این کشورها شامل اسپانیا (مثبت ۳۱)، بلژیک (مثبت ۲۲) و سوئد (مثبت ۲۱) نیز می‌شوند. علاوه‌بر ایتالیا، جوامعی که تعداد مخالفان آن بیشتر از موافقان است شامل روسیه (منفی ۸)، مجارستان (منفی ۳) و بریتانیا (منفی ۱) نیز می‌شوند. نظرات درمورداینکه آیا آینده اروپا به‌رهبری قوی آلمان بستگی دارد، الگوی مشابهی را نشان می‌دهد. به‌طورمیانگین، ۴‌نفر از هر ۱۰‌نفر مردم اروپا (۴۰‌درصد) موافق این نظریه و وابستگی هستند و این‌درحالی‌ست‌که ۳۳‌درصد مخالف این‌موضوع هستند. بیشترین موافقت‌ها در اسپانیا (۵۲‌درصد)، فرانسه (۴۵‌درصد) و هلند (۴۵‌درصد) و کمترین آن‌ها در بریتانیا (۳۶‌درصد)، مجارستان (۳۱‌درصد) و لهستان (۲۹‌درصد) است. به‌طورمیانگین، در تمام کشورهای نظرسنجی‌شده، بیش از نیمی از مردم دیدگاهی (۵۸‌درصد) بسیار یا تاحدی مثبت نسبت به او داشتند و این‌درحالی‌ست‌که تنها یک‌پنجم (۲۰‌درصد) دیدگاهی بسیار یا تاحدی منفی نسبت به این رهبر آلمان دارند. صدراعظم آلمان، بالاترین میزان تأییدیه‌ها را در کشورهای همسایه اروپایی: هلند (۷۷‌درصد)، فرانسه (۷۷‌درصد) و بلژیک (۷۵‌درصد) و کمترین آن‌ها را در ژاپن (۴۲‌درصد)، آمریکا (۴۱‌درصد) و مالزی (۳۷‌درصد) که عمدتاً به‌دلیل عدم‌آشنایی با اوست، کسب کرده. در آلمان بیش از دوسوم (۶۷‌درصد) دیدگاه مثبتی نسبت به رئیس فعلی دولت خود دارند و این‌درحالی‌ست‌که سه از هر 10نفر (۳۰‌درصد) دیدگاه منفی نسبت به او دارند. گفتنی‌ست؛ آنگلا مرکل از مطلوبیت خالص مثبت در هر کشوری که موردبررسی قرار گرفته (در سطح جهانی به‌طورمتوسط مثبت ۳۸ است) برخوردار است. فقط در ایتالیا (مثبت ۱۳)، لهستان (مثبت ۱۰) و مجارستان (مثبت ۵) دیدگاه‌های مثبت و منفی نسبت به او تقریباً یکسان هستند. اکثریت گسترده در سراسر جهان طرفدار رهبران قوی سیاسی و نیز محدودیت‌هایی بر قدرت هستند. این مطالعه که توسط «ایپسوس» انجام شد، علاوه‌بر دیدگاه مردم نسبت به مرکل و نقش آلمان در اروپا، نگرش‌های کلی‌تری را درمورد رهبری جهانی موردمطالعه قرار داد. سطح بالایی از حمایت از رهبری بانوان: به‌طورمیانگین، تعداد افرادی‌که موافق‌اند که «اگر ما رهبران سیاسی زن بیشتری داشتیم، جهان جای صلح‌آمیز و موفق‌تری می‌شد» دوبرابر مخالفان این دیدگاه است (۵۴ در برابر ۲۸‌درصد). در ۱۸ کشور از ۲۸ کشور نظرسنجی‌شده، اکثراً موافق این نظریه هستند و بیشترین حمایت‌ها از این دیدگاه در برزیل (۷۲‌درصد)، پرو (۷۰‌درصد) و کلمبیا (۷۰‌درصد) به‌ثبت رسیده است. در آلمان؛ کشوری که 16سال توسط یک زن رهبری شده است، کمتر از نیمی (۴۶‌درصد) از بزرگ‌سالان موافق آن هستند که رهبری بانوان، جهان را به مکانی صلح‌آمیز و امن‌تر تبدیل می‌کند و این‌درحالی‌ست‌که تقریباً یک‌سوم (۳۲‌درصد) مخالف این‌موضوع هستند. آمریکایی‌ها (۴۲‌درصد)، روس‌ها (۴۱‌درصد) و کره جنوبی‌ها (۳۳‌درصد) از همه به‌میزان کمتری به شایستگی بانوان در رهبری اطمینان دارند. در تمام کشورها، بانوان نسبت به آقایان از آمار بالای طرفداران برخوردار هستند (میانگین با تفاوتی ۱۳‌درصدی). نیاز به رهبرانی قوی؛ در سراسر کشورهای نظرسنجی‌شده، به‌طورمیانگین چهارنفر از هر پنج بزرگ‌سال (۸۱‌درصد) موافق آن هستند که جهان برای حل‌وفصل چالش‌های جهانی، نیاز به رهبرانی قوی دارد. بالاترین میزان موافقت‌ها در چین (۹۰‌درصد)، استرالیا (۸۸‌درصد) و روسیه (۸۷‌درصد) است و پایین‌ترین آن‌ها در کره جنوبی (۶۸‌درصد)، ژاپن (۶۷‌درصد) و ایتالیا (۶۷‌درصد) است. قدرت محدود به زمان: بیش از دوسوم مردم در تمام ۲۸ کشور نظرسنجی‌شده موافق جابجایی رهبران سیاسی جهان هستند تا بیش‌ازحد قدرتمند نشوند. این دیدگاه بیشتر در کل آمریکای لاتین؛ به‌ویژه در کلمبیا (۸۷‌درصد)، شیلی (۸۲‌درصد)، پرو (۸۱‌درصد) و برزیل (۸۱‌درصد) رایج است و به‌همان‌میزان نیز در آفریقای جنوبی (۸۳‌درصد) و آمریکا (۸۱‌درصد).