مالیات، گمرک و جعل آثار هنری؛ مثلث بازدارنده توسعه هنر ایران

مژده طباطبایی؛ مدیر گالری «مژده» در دیدار جمعی از هنرمندان با محمدمهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد گفت: «سال‌هاست گالری‌ها به‌عنوان بخش خصوصی، بدون کوچک‌ترین حمایت دولتی چرخ اقتصاد هنر را چرخانده و برای مطرح‌کردن هنر ایرانی در سطح بین‌الملل همت گماشته‌اند و با بودجه شخصی خود اقدام به شرکت در آرت‌فر‌ها و دوسالانه‌های جهانی کرده‌اند. در چندسال‌اخیر متأسفانه به‌دلیل وجود مشکلات پیش‌آمده اقتصادی این صنف با مشکلات متعددی روبه‌رو شده است و به‌وضوح پیداست میزان حضور هنر ایران در رویدادهای جهانی افت چشمگیری داشته است؛ ازاین‌رو اکنون زمان آن رسیده دولت با تعیین سازوکارهایی به ترمیم این‌شرایط بغرنج همت کند». وی افزود: «یکی از اهداف گالری‌ها، اشاعه فرهنگ‌وهنر این مرزوبوم و شناساندن هنرمندان لایق و شایسته ایرانی به جامعه جهانی هنر بوده که بالطبع اقتصاد هنر نیز از آن جدا نیست؛ اما دراین‌راه گالری‌دارها با موانع بسیار روبرو هستند؛ از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تعریف‌نشدن بودجه برای برپایی نمایشگاه در خارج‌ازایران اشاره کرد. تجربه‌ام را بازگو می‌کنم در سال ۹۷ برای برپایی نمایشگاهی در گرجستان برای گرفتن ارز دولتی از وزارت محترم فرهنگ و ارشاد مجوزی برای تأمین ارز گرفتم؛ اما متأسفانه در بانک مرکزی با این پاسخ مواجه شدم که ارز دولتی برای چنین اقدامی تخصیص داده نشده». وی که در دومین دیدار هنرمندان تجسمی با وزیر ارشاد سخن می‌گفت؛ خاطرنشان کرد: «به‌دلیل تحریم‌ها و عدم‌امکان جابه‌جایی وجه، امکان خریدوفروش آثار هنری در گستره بین‌الملل به پایین‌ترین سطح ممکن خود رسیده است و این واقعه مساوی شده با کمبود نقدینگی در بازار هنر که تأثیر منفی خود را در امرارمعاش هنرمندان و رکود اقتصاد هنر بازتاب داده است؛ لذا دولت با تعیین مصوبه‌هایی جهت تشویق بخش‌های خصوصی و ارگان‌ها و مؤسسات جهت سرمایه‌گذاری در بخش هنر می‌تواند باعث ایجاد رونق در اقتصاد هنر شود». وی گفت: «مشکل ورود و خروج آثار هنری به کشور و سلیقه‌محوری در تعیین مالیات؛ دو پاشنه آشیل دیگر پیش‌روی جامعه هنری‌ست. متأسفانه هزینه‌های سرسام‌آور این نقل‌وانتقالات و به‌دنبال‌آن مسئله مالیات به‌طور قابل‌توجه بازدارنده است. تا چندسال‌پیش در قانون مالیات‌های مستقیم، هرگونه فعالیت فرهنگی و هنری معاف از مالیات بود و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی هم با سرمایه‌گذاری در بخش هنر می‌توانستند از این معافیت بهره‌مند شوند و این‌موضوع باعث رونق اقتصاد هنر و کمک به هنرمندان این سرزمین بود. امروز، با ازدست‌رفتن چنین امکانی بخش بزرگی از سرمایه‌در‌گردش هنر متوقف شده است. من با پرداخت مالیات برای توسعه و آبادانی کشور مخالف نیستم؛ اما آنچه برای ما مشکل ایجاد کرده، ناآشنا‌یی ممیزهای مالیاتی یا ساخت‌وساز سیستم اقتصادی گالری‌دارهاست. آنچه به‌عنوان آورده یک گالری از فروش اثر هنری می‌ماند درصدی‌ست که طبق توافق و مقررات مندرج در دستورالعمل نگارخانه‌دارها دریافت می‌شود و نه گردش حساب مالی آن‌ها و هزینه‌هایی که در گالری وجود دارد، هیچ‌یک شامل فاکتور رسمی نمی‌شود؛ زیرا فروشندگان کالا یا خدمات از تسلیم فاکتور رسمی ممانعت می‌کنند و آنچه در انتها باقی می‌ماند یک نقدینگی وارد شده به سیستم است که هیچ خروجی قانونی ندارد». وی به مشکلات هنرمندان پرداخت و گفت: «هنرمندان سرمایه‌های معنوی ارزشمند این سرزمین هستند اما از منظرهای مختلفی مانند بیمه، کمبود امکانات اولیه و مشکلاتی عمده در اجاره و تهیه کارگاه با مشکل جدی روبرو هستند. دغدغه دائمی هنرمندان برای یافتن مکانی مناسب جهت برپایی کارگاه همواره از مشکلات ابتدایی و پیش‌روی آن‌هاست؛ حال‌آنکه شهرداری می‌تواند با استفاده از امکانات متعدد که در سطح شهر وجود دارد، تدابیری مناسب برای این‌مسئله بیندیشد. با استفاده از همین امکانات می‌توان اکسپوهای هنری در سطح شهر برگزار کرد که بی‌شک تأثیر شگرفی در ارتباط متقابل مردم با هنر و شکوفایی اقتصاد هنر دارد». وی سپس به مسئله فراگیرشدن جعل آثار هنری اشاره کرد و گفت: «لزوم تشکیل مجمعی قانونی و دولتی متشکل از کارشناسان شایسته برای تعیین اصالت آثار هنری ضروری‌تر از هرروز دیگری احساس می‌شود. متأسفانه متقلبانی با جعل آثار هنری اساتید کشور در‌حال‌سم‌پاشی دراین‌عرصه‌اند و عواقبی که این‌عمل قبیح در‌پی دارد، بسیار برای فرهنگ‌وهنر این مرزوبوم زیان‌آور و حامل خسارت‌هایی جبران‌ناپذیر است و به‌دلیل نبود ارگانی قضائی و دولتی برای نظارت براین‌موضوع و نبودن مجازاتی برای افرادی‌که به این‌کار می‌پردازند، متأسفانه این ضایعه درحال‌رشد است و باعث می‌شود جامعه بین‌الملل هنری ازقبیل حراجی‌ها و آرت‌فر‌ها اعتمادشان را به آثار هنری ایران از دست بدهند». وی به اهمیت مکتوبات در عرصه هنر اشاره کرد و گفت: «ادبیات و هنرهای تجسمی پیوند فکری و اندیشگی دارند که به‌همین‌واسطه ضرورت وجود چاپخانه‌های مجهز و مواد اولیه کتاب داراست وادی را آشکار می‌کند. موزه هنرهای معاصر تهران جزو باارزش‌ترین دارایی‌های فرهنگی این کشور و از مهم‌ترین موزه‌های جهان است؛ اما متأسفانه مجهز به چاپخانه و نشری مستقل برای خود نیست. طی پروژه پژوهشی که با موزه داشته‌ام، این ضعف مشکل بسیارمهمی بود. دراین‌زمینه می‌توان به مشکلات کمبود کاغذ و امکانات کافی و ازبین‌رفتن و ورشکستگی صحافی‌ها و چاپخانه‌هایی اشاره کرد که چرخ‌دنده‌های فرهنگ این کشور بودند و متأسفانه در پی تحریم‌ها حذف شدند». مدیر گالری «مژده» درپایان، خواستار هم‌گرایی و وحدت همه اهالی فرهنگ‌وهنر شد تا در سایه یک کار جمعی و همت ملی فرهنگ‌وهنر دیر‌سال و باافتخار این مرزوبوم در دنیا بیش‌ازپیش بدرخشد.