جدال موافقان و مخالفان طرح تشکیل وزارت محیط زیست

درحالی‌که نهادهای تخصصی محیط زیست با تشکیل وزارت محیط زیست مخالفت می‌کنند، برخی از نمایندگان مجلس از طرفداران پروپاقرص آن بوده و معتقدند که با تشکیل این وزارتخانه می‌توان متولی محیط زیست را پاسخگو کرد و قدرت اجرایی آن‌را افزایش داد؛ اما آیا این‌کار مرهمی بر زخم‌های عمیق محیط زیست کشور است؟ به‌گزارش ایسنا؛ مشکلات محیط زیستی کم نیستند؛ از خشک‌سالی و فرونشست زمین و خیزش گردوغبار گرفته تا آلودگی نفتی خلیج فارس و وضعیت نامساعد برخی از گونه‌های درمعرض‌خطر انقراض حیات‌وحش و چندین‌وچند معضل دیگر. مدتی‌ست که برخی نمایندگان مجلس تشکیل وزارتخانه محیط زیست را چاره کار تشخیص داده‌اند و طرح تشکیل وزارتخانه محیط زیست ۲۴ شهریورماه جاری اعلام وصول شد. این‌طرح با هدف «حل معضلات زیست‌محیطی؛ ازجمله آلودگی هوا، خاک و آب ازطریق مدیریتی با قدرت اجرایی بیشتر و تقویت اثرگذاری و نیز چابک‌سازی و امکان نظارت قانونی نمایندگان مجلس» ارائه شده است.

موافقان چه می‌گویند؟
محمد رشیدی (عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس) می‌گوید: «مسائل محیطی زیستی در کشور ما نیازمند توجه و تمرکز جدی‌تر، تحقیقات دقیق‌تر و البته منابع مالی بیشتر است. تبدیل سازمان محیط زیست به وزارتخانه می‌تواند این‌فرصت را خلق کند اما نکته اینجاست که توانایی سازمان محیط زیست در‌حد پرداخت حقوق کارمندان خودش است. نمی‌توان از یک سازمان توقع انجام کارهای بزرگ داشت». نماینده مردم کرمانشاه در مجلس بابیان‌اینکه اختیارات سازمان محیط زیست ناکافی و قدرتش پراکنده است، معتقد است: «بخشی از اختیارات و قدرت سازمان محیط زیست تحت لوای جهاد کشاورزی و بخش دیگر دست وزارت نیرو و دیگر وزارتخانه‌ها و معاونت‌هاست. این‌مسئله چالش نظارت را ایجاد کرده. تمرکز اختیارات و قدرت، امکان نظارت را بیشتر می‌کند و اعتبار بیشتری به این سازمان خواهد داد». محمدتقی دستورانی (رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد) بر ضرورت ادغام سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به‌عنوان دو نهاد حاکمیتی و فعالیت در قالب یک وزارتخانه قوی تأکید می‌کند و می‌گوید: «دراین‌شرایط امکان پاسخگویی به مجلس و مردم هم فراهم شود». وی تصریح می‌کند: «بخش منابع طبیعی باید از زیرنظر وزارت جهاد کشاورزی خارج شود و در ترکیب با سازمان محیط زیست تحت‌عنوان وزارتخانه منابع طبیعی و محیط‌زیست اعمال حاکمیت کند». دکتر محمدحسن آصفری (عضو کمیسیون داخلی و شوراهای مجلس) در یک برنامه رادیویی بااشاره‌به اهمیت موضوع محیط زیست برای مجلس می‌گوید: «ما نمی‌دانیم سؤالات مربوط به محیط زیست را باید از چه‌کسی جویا شویم؛ لذا مجلس تمایل بیشتری برای تبدیل سازمان محیط زیست به وزارتخانه دارد تا متولی و پاسخگویی مشخص باشد».

مخالفان چه می‌گویند؟
با وجود موافقت برخی از نمایندگان مجلس و دانشگاهیان با طرح تشکیل وزارت محیط زیست؛ این‌طرح مخالفان مهمی مانند رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، معاون سازمان حفاظت محیط زیست و رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام دارد که ازبین‌رفتن استقلال سازمان حفاظت محیط زیست و بی‌تأثیر‌بودن تشکیل وزارتخانه محیط زیست بر حل مشکلات زیست‌محیطی را علت مخالفت خود اعلام کرده‌اند. سمیه رفیعی (رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی) در واکنشی اینستاگرامی می‌نویسد: «اخیراً تعدادی از همکارانم طرح تشکیل وزارت محیط زیست را با هدف افزایش اختیارات و نظارت بیشتر بر این سازمان دولتی مطرح کرده‌اند. افزایش اختیارات خوب است اما چنانچه قرار باشد به‌قیمت ازدست‌رفتن سازمانی که باید در تصمیمات خود مستقل تصمیم بگیرد، تمام شود، مردود است. طرح تشکیل وزارت محیط زیست نافی استقلال سازمان محیط زیست است». وی به نمایندگان توصیه کرده که فکری به حال اختیارات محدود، بودجه حداقلی و نظرات کارشناسی این سازمان در طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی کنیم. احمد لاهیجان‌زاده (معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست) نیز تبدیل این سازمان به وزارتخانه را تیر خلاص بر محیط زیست توصیف می‌کند. محمد مجابی (رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام) هم می‌گوید: «اگر قرار باشد دستگاهی مسئول حفظ محیط زیست باشد، باید از موضع بالاتری نسبت به وزارتخانه‌ها به مسائل ورود کند. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، معاون رئیس‌جمهوری‌ست و به‌نوعی رئیس‌جمهوری مستقیماً مسئولیت محیط زیست را برعهده دارد. پس تبدیل سازمان حفاظت محیط زیست به وزارتخانه نه‌تنها مشکلی را حل نخواهد کرد؛ بلکه محیط زیست ما بیش‌ازپیش آسیب خواهد دید». به‌اعتقاد رئیس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ بسیاری‌ازموارد مربوط به محیط زیست درارتباط‌با سایر سازمان‌هاست و لذا اگر فعالیت این سازمان با همین کاربری ادامه داشته باشد، اقتدار بیشتری خواهد داشت. البته طرح تشکیل وزارت حفاظت محیط زیست، در بین نمایندگان مجلس و دانشگاهیان هم مخالفانی دارد. ذبیح‌الله اعظمی (عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم) بااشاره‌به طرح‌های جدید مجلسی‌ها و دولتی‌ها مثل طرح تشکیل وزارت روستا و وزارت محیط زیست یا ایده احیای جهاد سازندگی و تفکیک آن از جهاد کشاورزی، می‌گوید: «بسیاری از ایده‌ها در کشور در‌حال‌بزرگ‌کردن دولت است. بزرگ‌شدن دولت در شرایط فعلی بودجه کشور اصلاً جالب نیست». دکتر داریوش کریمی (استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات) در گفت‌وگو با یک برنامه رادیویی بااشاره‌به چالش‌هایی که با تشکیل وزارتخانه پیش می‌آید، می‌گوید: «نگاه به حوزه محیط زیست نظارتی‌ست؛ درحالی‌که مقوله آب و انرژی به‌اجرا نیاز دارند و درکنارهم‌قرارگرفتن این‌ها کار چندان آسانی نیست». وی اضافه می‌کند: «در حوزه محیط زیست، منابع را باید محفوظ نگه داشت و سلطه بر آن مقدم بر بهره‌برداری از آن است و دراین‌حوزه هیچ‌نوع فعالیت اجرایی نباید داشته باشیم».

یک پرسش اساسی
درشرایطی‌که نهادهای تخصصی محیط زیست مانند فراکسیون محیط زیست مجلس، کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام و سازمان حفاظت محیط زیست مخالف تشکیل سازمان محیط زیست هستند، آیا تشکیل یک وزارتخانه جدید می‌تواند مشکلات محیط زیست کشور را کاهش دهد یا بهتر است ازسویی، سازمان حفاظت محیط زیست تقویت شود؛ و ازسویی‌دیگر، وزارتخانه‌ها با نگاه فرابخشی الزامات محیط زیستی را در اقدامات خود مدنظر قرار دهند؟