«روز جهانی فلسفه» ازسوی سازمان «یونسکو»، سومین پنجشنبه ماه نوامبر هرسال دانسته شده است. اولین مراسم بزرگداشت اینروز، در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۰۲ برگزار شد. «فلسفه» شاید در نگاه عامه، مقولهای مردانه تلقی شود و عمدتاً اگر بخواهیم که از فلاسفه معروف جهان نام ببریم، اسامیِ معروفی که طی سالها شنیدهایم و آنهم به دوران یونان و روم باستان برمیگردد، به ذهنمان متبادر میشود که البته آنها نیز مرد هستند؛ بااینحال، تأثیر زنان از دیرباز بر اینمقوله مشهود بوده و بسیار بودهاند زنانیکه بهعنوان فیلسوف، صاحبنظر شمرده شدهاند. میگویند «سقراط» درباره یکیازآنها گفته بود: «من این بخت مساعد را داشتم زنی از هنرمندترین سخنوران، استادم بود». افرادی نظیرِ Maitreyi، Gargi Vachaknavi، Hipparchia و Arete تنها تعدادی از نمونههای ماندگار فلاسفه زن در دروان باستان بودهاند. در دورههای بعدیِ تاریخ نیز اگرچه گاه اندک و با دشواری؛ اما زنان، از اینماجرا دست نکشیدند و همپای مردان جلو آمدند. در دوران معاصر نیز زنانی مانندِ «الیزابت انسکوم، سوزان لنگر، هانا آرنت و سیمون دوبووار» این حضور را پررنگتر ساختند. باآنکه زنان بهخاطر نگرش فرهنگی ناشی از جامعه مردسالار، همواره مشمول تبعیضهای جنسیتی بودهاند؛ اما موضوعات محصورکننده دیگری نیز بودهاند تا این فشار اقلیتی را تشدید کنند؛ ازاینرو، شاید «نژاد» عاملی بوده تا دراینبین، فلاسفه زن رنگینپوستِ کمتری فرصت بروز پیدا کنند. البته در سالهای اخیر، شاهد فعالیت موفق زنان سیاهپوست پرتعدادتری نسبتبهقبل در حوزه فلسفه هستیم؛ اما هنوز تا آن مرحله راضیکننده، فاصله بسیار است. دراینگزارش به 10 زن رنگینپوست اثرگذار در فلسفه پرداختهایم.
آنیتا لافرانس آلن
او که متولد آمریکا و اکنون 68ساله است؛ بهعنوان استاد حقوق و فلسفه دانشگاه پنسیلوانیا و معاون آموزشیِ این مرکز، فعالیت میکند. او که همچون بسیاری زنان حوزه فلسفه، در امر جنسیت نیز تحقیقاتی انجام داده؛ در سال 2010، توسط باراک اوباما جهت مطالعه مسائل اخلاقی زیستی دولت معرفی شد.
جویسی میچل کوک
او که متولد آمریکا در ۱۹۳۳ و درگذشته در ۲۰۱۴ است؛ اولین زن آفریقایی،آمریکایی بود که دکترای فلسفه را در ایالات متحده؛ آنهم از دانشگاه «ییل» دریافت کرد. او چندسال بهعنوان تحلیلگر امور آفریقا در وزارت امور خارجه خدمت کرد. از او بهعنوان پیشگام مهم در فلسفه آمریکایی یاد میشود.
لیزا دی. دلپیت
او که متولد آمریکا و اکنون 69ساله است؛ یک متخصص آموزشی و نویسنده نیز بوده که بهعنوان مدیر اجرایی مرکز تعالی آموزشی شهری در دانشگاه بینالمللی فلوریدا در میامی نیز فعالیت کرده است. او بورسیه ویژه نوابغ را بهخاطر تحقیق درمورد روابط مدرسه و جامعه و ارتباطات بینفرهنگی دریافت کرد.
لوی جانل دنس
او دانشیار جامعهشناسی و مطالعات قومیتی در دانشگاه UNL بوده و مدارک علمی خود را از مراکزی نظیرِ دانشگاههای «جورج تاون» و «هاروارد» گرفته است. فعالیت او بهعنوان محقق و مشاور در چند پروژه جهانی درزمینه آموزش و نابرابری قومیتی و جنسیتی؛ بهویژه درهمکاریبا یک مرکز تحقیقات سوئدی، معروف است.
کاترین سوفیا بل
او که متولد آمریکا و اکنون 43ساله است؛ دانشیار فلسفه در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا بوده و بسیار از تلاشها و تحقیقاتش، بر مدار افزایش تنوع در فلسفه متمرکز شده است. او درعینحال، مدیر و مؤسس «دانشکده فیلسوفان سیاهپوست» بوده که باعنوان CBWP شناخته میشود و از سال 2007 فعال است.
بل هوکس
او که متولد آمریکا و اکنون 69ساله است؛ تمرکز نوشتههایش بر درهمتنیدگی نژاد، سرمایهداری و جنسیت است؛ و قدرت این سه عامل، در تولید و بازتولید ساختارهای سرکوبگر و سلطه طبقه. او بیش از 30 کتاب، شماری مقاله دانشگاهی و ژورنالیستی منتشر کرده؛ و در چند مستند حضور یافته است.
هورتنس اسپیلر
او که متولد آمریکا و اکنون 79ساله است؛ منتقد ادبی، فمینیست و استاد دانشگاه واندربیلت است. او بهخاطر مقالاتش درمورد ادبیات آفریقایی،آمریکایی؛ و ادبیات و فرهنگ آمریکا و تحقیقاتش در امر هویتهای تطبیقی، معروف است؛ و یکی از پژوهشهای دنبالهدارش درزمینه آثار خانواده مادرسالار بر جوامع سیاهپوست، تأملبرانگیز بوده است.
آنجلا دیویس
او که متولد آمریکا و اکنون 77ساله است؛ به مقوله دفاع از حقوق زندانیان علاقه دارد. او بنیانگذار سازمان مقاومت انقلابیست؛ سازمانی که برای الغای صنعت-زندان کار میکند. او استاد بازنشسته گروه تاریخ آگاهی در دانشگاه سانتاکروز کالیفرنیا؛ و مدیرگروه سابق مطالعات فمینیستی در همین دانشگاه معتبر نیز بوده است.
یولوندا ویلسون
او که متولد آمریکا و اکنون 49ساله است؛ بهعنوان پژوهشگر مرکز ملی علوم انسانی فعالیت میکند و دکترای فلسفه را از دانشگاه کارولینای شمالی گرفته است. موارد تحقیقاتی او که عمدتاً در قالب مقاله و کتاب ارائه شدهاند؛ شامل اخلاق زیستی، فلسفه اجتماعی و سیاسی، نظریه نژاد و فلسفه فمینیستیست.
میشا چری
او که استادیار فلسفه در دانشگاه کالیفرنیاست؛ کتابهایی درمورد تعصب، ظلم و عدالت اجتماعی را نوشته و بهخاطر کتاب «روانشناسی اخلاقی خشم» در سال 2019 تحسین شد. او عموماً به نقش احساسات در زندگی روزمره میپردازد و تأثیر نگرش افراد درمورد جنسیت و نژاد را بر رفتارهای آنها تحلیل میکند.
سروناز بهبهانی