آیا قول آمریکایی‌ها اعتبار دارد؟

علی باقری کنی؛ مذاکره‌کننده ارشد کشورمان، دیروز اعلام و ابراز امیدواری کرد که طرف‌های مقابل بتوانند در کوتاه‌ترین‌زمان به جمع‌بندی برای ورود به گفت‌وگو‌ی جدی با ایران برسند. متون پیشنهادی ایران، در جلسات مختلف موردبحث‌وبررسی قرار گرفت و در دونوبت، باقری با مورا و رؤسای سه هیئت اروپایی گفت‌وگو کرد. همچنین کارگروه‌های رفع تحریم و موضوعات هسته‌ای نیز عصر پنج‌شنبه با حضور هیئت‌های کارشناسی ایران و 1+4 تشکیل جلسه دادند. در‌‌این‌جلسات، در‌خصوص متون و پیشنهاد‌های مطرح‌شده از جانب ایران گفت‌وگو انجام گرفت. البته شنیده‌ها حاکی‌ست‌که طرف‌های اروپایی تمایل دارند برای بررسی متون پیشنهادی ایران، به پایتخت‌ها برگردند؛ و خواستار تشکیل نشست اختتامیه کمیسیون مشترک برجام در سطح رؤسای هیئت‌های مذاکره‌کننده شده‌اند. باقری می‌گوید که اگر طرف مقابل برای استمرار گفت‌وگوها آماده باشند،‌ جمهوری اسلامی ایران نیز هیچ مانعی در‌این‌زمینه ندارد و در وین هست تا گفت‌وگوها را ادامه بدهد. در نشست روز چهارشنبه نیز مذاکره‌کنندگان ایرانی ضمن تشریح دیدگاه‌های جمهوری اسلامی و ارائه پیشنهادهای جدید، باردیگر بر موضع اساسی تهران مبنی‌بر «لزوم رفع مؤثر تحریم‌ها علیه ملت ایران» تأکید و دیگر اعضا را به مشارکت سازنده در گفت‌وگوها تشویق کردند. دراین‌نشست، نمایندگان سایر کشورها هم آمادگی و جدیت خود را برای تعامل در موضوع رفع تحریم‌ها، ابراز کردند. عصر سه‌شنبه، نشستی دوجانبه میان علی باقری و انریکه مورا برگزار شد و دو طرف دراین‌نشست، با بررسی نتایج نشست‌های روزهای دوشنبه و سه‌شنبه کارگروه رفع تحریم‌ها، درباره نحوه ادامه گفت‌وگوها به بحث و رایزنی پرداختند. دراین‌میان و درحالی‌که ایران بر هدف اصلی مذاکرات؛ یعنی لغو تمام تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه تأکید دارد، مقامات غربی موضوع احیای برجام با استفاده از فرصت ایجادشده برای بازگشت آمریکا به برجام را عمده کرده‌اند. تقابل این دو گزاره؛ یعنی تمرکز مذاکرات بر رفع تحریم‌های غیرقانونی یا چگونگی بازگشت ایالات متحده آمریکا به برجام عملاً «زمان مذاکرات» را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد؛ این‌درحالی‌ست‌که ایران علاقه‌ای به طولانی و فرسایشی‌شدن مذاکرات ندارد و با رویکرد نتیجه‌گرایی وارد ‌عرصه شده؛ اما طرح موضوعات فرعی و غیر‌مهم می‌تواند ضمن کندی روند گفت‌وگوها، دستیابی به نتیجه موردنظر را با چالش روبه‌رو کند. مقامات ایران بارها اعلام کرده‌اند که اولاً بازگشت آمریکا به برجام را موضوع مهم و قابل‌اعتنایی نمی‌دانند و ثانیاً به‌دلیل خروج غیرقانونی واشنگتن از برجام، بازگشت مجدد به جمع 1+4 تابع شروطی‌ست که بدون پذیرش آن، امکان حضور مجدد آمریکا در برجام نیست. درحالی‌که مذاکرات دیپلماتیک در وین برای دست‌یابی به یک توافق نتیجه‌گرا به‌صورت فشرده درجریان است و کشور ایران با ترکیبی از کارشناسان برجسته برای برداشتن گام‌های عملی درجهت ازسرگیری اجرای برجام و لغو تحریم‌ها حاضر شده، اقدامات طرف‌های غربی حسن‌نیت آن‌ها را در مذاکرات زیرسؤال می‌برد. واقعیت این‌است‌که در مذاکرات چندروزگذشته بهانه‌های تکراری از طرف‌های غربی، برای وقت‌کشی، تطویل و بهانه‌گیری‌هایی گرفته شده است. پیش از آغاز دور جدید مذاکرات رسانه‌های غربی همسو با سیاست‌های کاخ سفید و رژیم صهیونیستی، ترکیب هیئت ایرانی را که متشکل از جمعی از برجسته‌ترین کارشناسان در حوزه‌های مختلف حقوقی، بانکی و انرژی‌ست، آماج حملات قرار داده و ادعا کردند که ایران نه برای مذاکره؛ بلکه به‌منظور «بهانه‌تراشی» و «ترک میز مذاکرات» آماده است. درهمین‌پیوند، سعید خطیب‌زاده (سخنگوی وزارت امور خارجه ایران) توضیح داد که اعضای هیئت ایرانی در مذاکرات وین صاحب‌نظر و کسانی هستند که درمورد توافق نهایی مورد مشورت قرار می‌گیرند. وی بابیان‌اینکه هیئت مذاکره‌کننده با عزم و اراده جدی وارد وین شده و به گفت‌وگوهای نتیجه‌بخش فکر می‌کند، گفت: «اگر تیم طرف مقابل برای اطمینان از رفع تحریم‌های فراسرزمینی وارد مذاکرات شود، آن‌وقت مذاکره در مسیر درستی قرار دارد». درحالی‌که از آغاز نشست‌های هیئت جمهوری اسلامی ایران با گروه 1+4 در وین چندروز می‌گذرد و ایران اجازه نداده هیئت آمریکایی دراین‌نشست‌ها مستقیماً شرکت کند؛ اما واشنگتن به‌رغم درخواست برای حضور مستقیم دراین‌نشست‌ها، ازطرفی، درحال‌سنگ‌اندازی‌های خود درباره این‌نشست است. اولین‌اقدام ضدایرانی مقامات آمریکایی علیه نشست وین توسط نمایندگان کنگره آمریکا انجام شده است که طی آن، ۲۵ نماینده جمهوری‌خواه با ارسال نامه‌ای به جو بایدن (رئیس‌جمهوری دمکرات آمریکا) در اقدامی ضدایرانی اعلام کردند با لغو تحریم‌ها علیه ملت ایران مخالفت خواهند کرد. تارنمای «واشنگتن فری بیکن» دراین‌باره نوشت که سناتورهای جمهوری‌خواه دراین‌نامه دولت آمریکا را متهم به مخفی‌کردن اطلاعات کردند و خواهان ارائه جزئیات درمورد ماهیت مذاکرات با ایران شدند. دراین‌نامه آمده است: «با وجود ارسال بیش از ۱۲ نامه ازسوی اعضای کمیته مطالعات جمهوری‌خواه برای دریافت اطلاعات درمورد اجرای تحریم‌های ایران، دولت (بایدن) همچنان کنگره را درمورد برنامه‌های ایران برای تضعیف اجرای تحریم‌ها و کاهش تحریم‌ها علیه ایران در تاریکی قرار داده است». این کمیته بیش از ۱۵۰ عضو جمهوری‌خواه دارد و از سیاست‌های محافظه‌کارانه درزمینه مسائل دفاعی و سیاست خارجی حمایت می‌کند. دراین‌نامه، جمهوری‌خواهان باز بر قدرت کنگره برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران تأکید کرده‌اند. جمهوری‌خواهان تأکید کرده‌اند: «یادآور می‌شویم قدرت تنظیم تجارت با جوامع خارجی و توانایی اعمال تحریم‌های اقتصادی دراختیار کنگره است». سناتورهای آمریکایی بااشاره‌به سیاست‌های پیشین دونالد ترامپ (رئیس‌جمهوری سابق آمریکا) در نامه خود نوشتند: «وقتی جمهوری‌خواهان به‌زودی اکثریت را در کنگره به‌دست آورند، قانون فشار حداکثری (علیه ایران) را تصویب خواهند کرد و مانند دولت باراک اوباما، توانایی دولت بایدن، برای لغو تحریم‌ها و سوءاستفاده از معافیت‌ها و مجوزها برای کاهش تحریم‌های ایران را محدود خواهند کرد». دراین‌نامه با تکرار اتهام‌پراکنی‌های همیشگی برخی مقامات آمریکایی همسو با رژیم صهیونیستی ادعا شده که لغو تحریم‌های ایران نباید بدون رسیدگی به همه فعالیت‌های ایران؛ ازجمله برنامه هسته‌ای، توانایی‌های موشکی، تکثیر تسلیحات و سایر فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده این کشور انجام شود. در ادامه همین مسیر، نماینده آمریکا در سازمان ملل پس از سفر به سرزمین‌های اشغالی در دفاع از رژیم صهیونیستی، ادعاهای این رژیم در هراس از نفوذ منطقه‌ای ایران را درجهت سیاست ایران‌هراسی تکرار کرد. «لیندا توماس گرینفیلد» روز سه‌شنبه در نشست شورای امنیت سازمان ملل درمورد وضعیت خاورمیانه، درجهت سیاست مظلوم‌نمایی و بازی‌کردن نقش قربانی توسط رژیم صهیونیستی، با سرپوش‌گذاشتن بر هفت‌دهه جنایات این رژیم مدعی شد اسرائیل درمعرض حملات مداوم حماس و حزب‌الله است که توسط ایران تأمین می‌شوند. وی مانند مقامات رژیم صهیونیستی و آمریکایی ادعا کرد که نمی‌توان تأثیر منطقه‌ای، جاه‌طلبی‌های هسته‌ای و نفرت ایران از اسرائیل را نادیده گرفت. نماینده آمریکا در سازمان ملل مدعی شد که توجه شورای امنیت باید منعکس‌کننده همه حوزه‌هایی باشد که صلح و امنیت بین‌المللی را تهدید می‌کند و ما باید جلسات علنی بیشتری درمورد لبنان داشته باشیم و منظم درمورد ایران دیدار کنیم. خروج یک‌جانبه و غیرمسئولانه آمریکا از برجام و بی‌عملی طرف‌های اروپایی، جمهوری اسلامی ایران را برآن‌داشته است تا درصدد دستیابی به ضمانت و توافقی در وین باشد که برای هرگونه نقض تعهدات برجامی ازسوی طرف‌های مقابل، تاوان و بهایی درنظر گرفته شود. رفتارهای آمریکا و اروپا باعث شده که ایران اعتماد خود را به‌امضای بدون ضمانت آن‌ها در پای قرارداد برجام از دست بدهد. طبق تئوری بازی‌ها؛ ایران در مذاکرات با دیپلمات‌های ارشد گروه 1+4 در وین به‌دنبال اهرمی‌ست که طرف‌های برجام را به اجرای این توافق متعهد و برای نقض آن، بهایی درنظر گیرد؛ چیزی شبیهِ یک توافق تجاری که نقض آن می‌توان پیامدهایی درپیش داشته باشد. ازنظر ایران، اشتباهات گذشته نباید تکرار شود و اعضای برجام آموخته‌اند به کدام طرف‌ها می‌توان اعتماد کرد. علی باقری چندروزپیش طی یادداشتی برای نشریه «فایننشال‌تایمز» باتأکیدبر ضرورت تضمین طرف‌های مقابل تأکید کرد؛ غرب باید متضمن برداشته‌شدن همه تحریم‌های پسا‌برجامی باشد و برای هرگونه نقض مفاد این توافق، غرامت بپردازد. وی نوشت: «ازنظر ما، اشتباهات قبل نباید تکرار شوند. همگی ما به‌نوبه‌خود ظرف شش‌سال‌گذشته آموخته‌ایم به چه‌چیز و به چه کس می‌توان اعتماد کرد. برای تضمین عدول‌ناپذیر‌بودن هرگونه توافق آتی، غرب لازم‌است‌که تاوان عدم‌پایبندی به تعهدات خود دراین‌توافق را بپردازد؛ مانند هر کسب‌وکاری، توافق، لازم‌الاجراست و تخطی از آن عواقب دارد. ایران به این فرآیند متعهد بوده و به تعهدات خود پایبند خواهد بود. از دید ما، اصل پایبندی متقابل نمی‌تواند مبنای مناسبی برای مذاکرات باشد؛ چراکه این دولت آمریکا بود که یک‌جانبه توافق را ترک کرد؛ بنابراین، آمریکا باید نشان دهد این‌بار جدی بوده و از صلاحیت لازم برای انجام تعهداتش برخوردار است». در سال‌های اخیر؛ چه طی برجام و چه قبل‌ازآن غربی‌ها و به‌ویژه آمریکا همواره ثابت کرده‌اند که قابل‌اطمینان نیستند و به‌رغم امضای توافق به‌راحتی زیر آن می‌زنند و از آن خارج می‌شوند؛ در دوره کنونی نیز حتی اگر توافق جدیدی میان ایران و غرب منعقد شود، بعید است سه‌سال بیشتر دوام داشته باشد؛‌ زیرا درصورت پیروزی نامزد جمهوری‌خواهان در دوره بعد ریاست‌جمهوری آمریکا، احتمال خروج دوباره واشنگتن مانند دوره قبل از برجام وجود دارد. این‌بدان‌معناست‌که توافقنامه جدید با غرب درصورت امضاء، حداکثر سه‌سال اعتبار دارد؛ ازاین‌رو، هیئت ایرانی و مقامات جمهوری اسلامی نباید تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد برجام جدید همانند برجام گذشته بگذارند و باید هوشیارانه اقدام کنند و بدانند قول مقامات آمریکایی اعتبار ندارد؛ ازاین‌رو، درپیِ انعقاد قرار‌دادی سفت‌وسخت باشند.