شناسایی استراتژی‌های توسعه پایدار شهر دیلمان با استفاده از تکنیک AHP

توسعه پايدار از جمله مفاهيمي‌ است كه در دهه‌های اخير موضوع بسياري از مطالعات در حوزه‌هاي گوناگون بوده‌است. توسعه و برنامه‌ریزی شهرها در گذشته بیشتر به صورت توجه به زیرساخت‌های فیزیکی نظیر آب، برق، فاضلاب، راه‌ها، حمل‌ونقل، انرژی، کنترل سیلاب‌های شهری و... که شکل جامع یا کالبد آن را تشکیل می‌دهند، نشان داده می‌شد. لکن پایداری اجتماعی شهرها به آسانی با طراحی فیزیکی به دست نمی‌آید. افراد جامعه به‌عنوان سرمایه‌های انسانی و اجتماعی نقش اصلی را در توسعه پایدار داشته و دارند. خصوصیات اجتماعی و اقتصادی آنها و تحلیل فضایی مؤلفه‌ها یا نماگرهای اجتماعی- اقتصادی که از داده‌های جمعیتی در مناطق و حوزه‌های شهری به دست می‌آید، می‌تواند میزان تحقق اصل برابری جغرافیایی و تأمین نیازهای اساسی را در طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری بیان و ارزیابی کند. ديلمان در گذشته سابقه درخشاني داشته که متاسفانه هیچ‌گونه تناسبی با وضعیت کنونی این شهر ندارد. دیلمان به علت داشتن آب و هواي مناسب و جاذبه‌هاي گردشگري بسیار مي‌تواند در سطح استان گیلان يا حتي کشور در رده بسیار عالي جاي گيرد. زیرا رشد روزافزون شهرنشيني و مشکلات متعدد شهروندان در شهرهای بزرگ و حتی کوچک ضرورت توجه به مناطق جذاب با آب و هوای مناسب را به‌منظور گذراندن بخشی از اوقات فراغت و تعطیلات بیش از پیش نمایان می‌سازد. از سوی دیگر توسعه فیزیکی شهر دیلمان و افزایش انتظارات شهروندان و گردشگران نیز باعث شده‌است تا شهرداري ديلمان براي خدمات‌دهي مناسب نيازمند استراتژي‌های خاص باشد. از این رو تحقیقی پیرامون شناسایی و اولویت‌بندی استراتژی‌هایی توسعه شهر دیلمان با محوریت شهرداری دیلمان انجام شده‌است، هدف از این تحقیق بررسی راهکارهای توسعه فیزیکی شهر است به‌گونه‌ای که با معیارهای توسعه پایدار هم راستا باشد. منظور از توسعه پایدار، ارتقای شهر ديلمان از نظر فیزیکی، اقتصادي، اجتماعی و ‌فرهنگي با تاکید بر حفظ و حمایت از مولفه‌های اساسی محیط‌زیست است. زیرا مهاجرت ساکنان به شهرهای دور و نزدیک، وضعيت نامطلوب اقتصادي، دور ماندن از سابقه تاريخي، نداشتن زيرساخت‌هاي مناسب، نبودن امكانات رفاهي و بهداشتی و... دلايلي است كه تدوین استراتژی‌های توسعه پايدار شهر ديلمان را ضروري مي‌سازد. 
مفهوم توسعه پایدار 
توسعه عبارت است از فراگرد تحول نهادها از وضع موجود به وضع مطلوب، به‌نحوی‌که توان و ظرفیت بالقوه جامعه به صورت بالفعل درآید و استعدادهای اقتصادی، اجتماعی سیاسی و فرهنگی آن از هر جهت بارور و شکوفا شود. کلمه «پایدار» از زمانی مورد استفاده قرار گرفت که بحث به کار گرفتن و مدیریت منابع قابل تجدید مانند جنگل و منابع غذایی دریایی، به شرطی که‌ آینده ‌این منابع صدمه نبیند مورد توجه قرار گرفت. طرفداران این نظریه آن را چنین تعریف کردند: نگهداری از اوضاع موجود شرایط اکولوژیکی که لازمه تأمین سطح قابل قبولی از رفاه زندگی انسانی باشد و هم چنین در نظر گرفتن شرایط زندگی نسل آینده نیز، مورد نظر باشد بر اساس تعریف کمیسیون جهانی محیط‌زیست، «توسعه‌ای که نیازهای امروزي را بدون از دست دادن توانایی پاسخگویی به نیازهای نسل آینده، ممکن سازد توسعه پایدار است». توسعه پایدار باید سه هدف کلی را دنبال کند: 1) پایداری اشتغال و سطح رشد اقتصادی بالا 2) پیشرفت اجتماعی با شناخت نیاز های افراد 3) محافظت مؤثر از محیط‌زیست و استفاده خردمندانه از منابع طبیعی
توسعه پایدار شهری 
مفهوم توسعه پایدار به تغییرات شهری و به فرم کالبدی شهر نیز توجه دارد و نکاتی مانند برنامه‌ریزی آموزشی، بهداشتی و رفاه اجتماعی را نیز دربر گرفته‌است. از آن جمله آنکه در مورد رشد شهرها و تراکم‌های افقی و عمودی کنترل رشد ضروری است. توسعه مورد نظر، ضرورت محافظت از شرایط اکولوژیکی را تحت تأثیر قرار می‌دهد كه از آن جمله عمل متقابل بین انسان و طبیعت است.
استراتژی‌های توسعه پایدار شهری دیلمان
چشم‌انداز شهر دیلمان، هماهنگ با چشم‌انداز آینده كشور، ديلمان را شهري با اصالت و هويت ايراني-اسلامي، شناخته شده در مقیاس کشوری و جهاني، شهري زيبا و سرسبز، همراه با فضاهاي عمومي‌ متنوع و جذاب جهت گردشگري، با ساختاري مناسب براي سكونت، فعاليت و فراغت، به همراه تعديل نابرابري‌ها و تأمين عادلانه حقوق شهروندي تعریف کرده‌است. ماموریت اصلی در برنامه‌ریزی استراتژیک شهر دیلمان بر عهده شهرداری این شهر قراردارد. از این رو ماموریت شهرداری دیلمان «برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح امور شهری و انجام به موقع اقدامات مناسب و متناسب با وظایف شهرداری و ارزیابی و به‌روزرسانی وضعیت شهر با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و فناوری‌های به‌روز» بیان شده‌است. مهم‌ترین اهداف کلان توسعه شهر دیلمان نیز به شرح زیر بیان شد. 1- گسترش فضاي سبز شهري و حفاظت از محیط‌زیست (آب و هوای مناسب) 2- ارتقای سطح رفاه اجتماعی از طریق حمایت از سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی 3- کاهش بیکاری در شهر و جلوگيري از مهاجرت شهروندان 4- ايجاد زيرساخت‌هاي گردشگري و جذب توريست 5- حفظ معماري سنتي و آثار تاريخي شهر 
در ادامه با بررسی فرصت‌ها و تهدیدهای شهر، همچنین نقاط قوت و نقاط ضعف شهرداری دیلمان، هشت استراتژی زیر برای توسعه دیلمان تعریف شده‌است. در قالب اين استراتژي‌ها،‌ شهرداري مي‌كوشد با استفاده از نقاط قوت داخلي،‌ از فرصت‌ها بهره‌برداري كنند، از تهدیدها اجتناب کرده و بر ضعف‌ها غلبه کند. 
1. استراتژي توسعه توريستي و گردشگري 2. استراتژي توسعه سرمايه گذاري 3. استراتژي توسعه و زيباسازي شهر 4. استراتژي آموزش و توسعه منابع انساني 5. استراتژی توسعه حمل‌ونقل 6. استراتژي بهره‌وري و كاهش هزينه 7. استراتژي ارتقاي فرهنگ عمومي ‌8. استراتژي جذب اعتبارات دولتی
نتیجه‌گیری
استراتژی‌های تدوین شده با به‌کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مورد ارزیابی قرار گرفته و چهار استراتژی 1. توسعه و زیباسازی شهر، 2. توسعه توریستی و گردشگری، 3. جذب اعتبارات دولتی و 4. توسعه سرمایه‌گذاری در اولویت فعالیت‌های شهرداری و شورای شهر دیلمان قرار گرفتند. در همین راستا شهرداری در نظر دارد راهکارهای متناسب با هر استراتژی مطالعه و منابع لازم برای اجرای هر استراتژی برآورد کند.