دریاچه ارومیه همچنان محل چالش مسئولان است؛
تشدید روند خشکشدن دریاچه ارومیه با دستبهدستهمدادن عوامل طبیعی و انسانی
دستبهدستهمدادن عوامل طبیعی و انسانی باعث تشدید روند خشکشدن دریاچه ارومیه میشود. دریاچه ارومیه از سال ۱۳۴۶ جزء مناطق حفاظت شده محسوب میشود این دریاچه ۱۶متر عمق دارد؛ بهگزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ طبق آمار تا کنون حجم آب دریاچه ارومیه به چهارمیلیارد و ۷۰میلیونمترمکعب رسیده است، دریاچهی ارومیه از دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرده و اکنون درمعرض خطر خشکشدن کامل قرار دارد.
کاهش 31درصدی سطح عرصهی آبی دریاچهی ارومیه
نادری گفت: سطح تراز دریاچه ارومیه در دهم تیرماه سال جاری نسبت به زمان مشابه در سال گذشته ۴۸سانتیمتر کاهش داشته است؛ براساس تصاویر ماهوارهای سطح عرصه آبی دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته ۳۱درصد کاهش یافته است؛ دریاچه ارومیه در قالب طرحهای ستاد احیا، قرار بود از سال ۱۳۹۴، در مدت ۱۰سال به تراز اکولوژیک خود برسد؛ اما بعد از گذشت هفتسال و اجرای طرحهای متفاوت، بحرانیترین روزهای خود را سپری میکند. این فعال محیط زیست گفت: همان شخصی که زمانی وزیر جهاد کشاورزی بود و با سیاستهای اشتباه آبی خود و تبدیل گندمزارها و دیمزارها به باغات سیب و توسعه وسیع ناپایدار کشاورزی که متأسفانه در دولتهای بعدی نیز اصلاح نشد، باعث خشکیدگی آن شد، در چند دولت بعد رییس سازمان محیط زیست شد و بجای نظارت تخصصی و تغییر ریل اشتباهی که در منطقه جریان داشت و باعث بحران ارومیه شده بود، با راه اندازی اشتباه ستاد احیای دریاچه و اتلاف هزینه کرد چندهزارمیلیاردی باعث خسارت به بیتالمال گردید که ورود دستگاههای مقننه و قضاییه به این موضوع را میطلبد. نادری گفت: امروز وضعیت منطقه بسیار بحرانیست؛ بهطوریکه در ۱۰سالاخیر تقریباً تمامی دشتها و شهرستانهای استان آذربایجان غربی بهلحاظ کمآبی و وضعیت آبهای زیرزمینی جزء دشتهای ممنوعه یا حتی برخی دشتها ممنوعه بحرانی شدهاند و توسعه اراضی کشاورزی و بهتبعآن صدور مجوز حفر چاه کشاورزی در استان طی دهه گذشته ممنوع بوده است. این کارشناس محیط زیست گفت: تغییر اقلیم، خشکسالی، افزایش مصرف آب، عامل انسانی و کاهش بارندگیها در کنار مدیریت ضعیف دولتها از جمله دلایل خشک شدن دریاچه است؛ روزگاری دریاچه ارومیه، طغیان میکرد و شاید هیچکس باور نمیکرد که روزی ۹۵ دریاچه ارومیه خشک شود، چنانچه دریاچه ارومیه احیا نشود، بیش از ۱۴میلیوننفر جانشان در خطر خواهد بود و انواع بیماریها آنها را تهدید میکند. او گفت: کشاورزان و همه اقشار مختلف مردم باید به نقش خود در مقابله با این بحران عمل کرده و احساس مسئولیت کنند؛ هرساله باید بهطور میانگین هشت درصد از مصرف آب کشاورزی کاهش یابد تا در برنامه پنج ساله، مصرف آب ۴۰درصد برای احیای منابع آب کاهش یابد، متأسفانه بسیاری از اقدامات ستاد منطبقبر اصول محیط زیستی نبود و بههمیندلیل از چاله به چاه افتادیم و امروز شاهدیم که با این هزینه مصرف شده، هیچ بهبودی در دریاچه نسبت به زمان تشکیل آن شاهد نبودهایم.
مهمترین عوامل نابودی دریاچه ارومیه چیست؟
یک کارشناس محیط زیست گفت: مهمترین عامل نابودی دریاچهی ارومیه سوءمدیریت و منفعتطلبیهای سیاسی و جناحی و مافیای پیمانکاری در حوزه پروژههای مرتبط با سدسازی و طرحهای حوزهی آب است که در سه دهه ی گذشته همگی عواملی با منشاء انسانی بودند؛ اما بخشی از علل وضعیت بغرنج دریاچه ارومیه ریشه در طبیعت داشته که سهم طبیعی آن به تغییرات اقلیمی، وقوع دورههای خشکسالی، کاهش نزولات جوی و افزایش میزان تبخیر در قیاس با متوسط جهانی مربوط است. اسماعیلی ادامه داد: عوامل طبیعی که بخشی از آن نیز ناشی از عملکرد انسان ها است به تنهایی قادر نبودند تا دریاچه ارومیه را به وضعی که درحالحاضر با آن مواجه هستیم دچار کنند؛ بلکه درطول سهدهه گذشته با تصویب و اجرای پروژههای مختلف سدسازی بر روی رودخانهها و سرشاخههایی که به دریاچهی ارومیه میریخت و توسعه بیرویه کشاورزی و صنعت و فشار بیش از ظرفیت بر منابع آبی زیر زمینی موجب عدمتأمین حقابه این دریاچه در کنار وقوع دورههای خشکسالی طولانیمدت و شکلگیری بحران کنونی شده است. او افزود: ازسویدیگر؛ سوءمدیریت و اقدامات غیرشفاف و مبهمی که توسط ستاد احیای دریاچه ارومیه و با هزینه چندهزارمیلیاردتومانی در طول نزدیک به ۱۰سال گذشته رقم خورده، خود عاملی مؤثر برای تغییر حالت دریاچه به وضعیتی فاجعه بار کنونی بوده است.
عدم احیای دریاچه ارومیه؛ زمینهای برای بروز پروندههای حقوقی
این فعال محیط زیست درباره احیای دریاچه ارومیه اظهار کرد: درحالحاضر خشکشدن دریاچه ارومیه از هماکنون تبعات خود را نشان داده که از جملهاین تبعات اثرات سوء بر سلامتی و حیات شهروندان و مردمیست که تحتتأثیر وقوع ریزگردهای نمکی ناشی از برخواستهشدن ذرات نمک از سطح این دریاچه است قرار میگیرند و همچنین ازبینرفتن فعالیتهای زراعی و دامداری و نیز تهدید حیات گونههای مختلف گیاهی و جانوری دراینمنطقه از اثرات سوء دیگریست که میتوان به آن اشاره کرد؛ شکلگیری و وقوع این مسائل، حیات مردم این ناحیه را بهشدت تحتتأثیر قرار خواهد داد که این خود تبعات گسترده امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گستردهای در پی خواهد داشت. این عضو هیئت علمی گفت: باتوجهبهاینکه طبق مصوبه سازمان ملل متحد برخورداری از محیط زیستی پاک و پایدار از حقوق اولیهی بشری شناخته شده است،؛ درنتیجه عدم احیای دریاچه ارومیه میتواند زمینه را برای بروز پروندههای حقوقی مختلف و تحریمها و همچنین جهتگیریهای منفی و سوء علیه کشورمان را در جوامع بینالمللی بههمراه داشته باشد. این کارشناس تصریح کرد: مهمترین اثرات مثبت احیای دریاچه ارومیه حفظ یکی از مهمترین و ویژهترین اکوسیستمهای کشور و نیز جلوگیری از وقوع پدیدهی ریزگردهای نمکیست؛ همچنین کشاورزی، صنعت و زیست شهروندان در این منطقه پایدار و برقرار باقی خواهد ماند. از طرفی صنعت اکوتوریسم جان دوبارهای خواهد گرفت و میتواند به حیات خود در این منطقه ادامه داده و موجبات رونق اقتصادی را فراهم آورد؛ احیای این دریاچه ایجاد امید آفرینی در میان عامه مردم و به ویژه در میان نخبگان را رقم خواهد زد. اخیراً سخنگوی صنعت آب اعلام کرده است؛ تراز آبی دریاچه ارومیه هنوز به کمترین تراز در سال ۹۴ هم نرسیده و خبر خشک شدن آن صحت ندارد؛ او همچنین گفت بر اساس آمار ایستگاههای وزرات نیرو، نسبت به سال گذشته ۳۰درصد افزایش بارندگی داشتیم که البته نسبت به شرایط عادی ۱۸درصد کاهش داشته است، درحال حاضر مخازن سدها ۴۱درصد پر هستند که البته باید در شرایط عادی این میزان به ۵۰درصد برسد؛ این درحالیستکه پروفسور ناصر آق؛ عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه معتقد است احیا کردن کل دریاچه با آن عظمت دیگر امکانپذیر نیست؛ مگر اینکه مجدد اقلیم برگردد و دوباره بارندگیهای خیلی شدید رخ دهد و مانند گذشته سهماه برف ببارد تا شاهد احیای کامل دریاچه را باشیم؛ تنها راه احیای دریاچه ارومیه کوچککردن آن است و فقط با کوچککردن دریاچه ارومیه و کاهش میزان تبخیر میتوان آن را نجات داد.