یادداشت
جایگاه روستاها در توسعه اقتصاد
سید مهدی حکیمی*
استفاده از ظرفیت روستاها در توسعه اقتصاد بومی و بهدنبالآن توسعه اقتصاد ملی، یکی از مؤثرترین و پایدارترین راهکارها برای ایجاد مشاغل جدید، رشد متوازن و عدالت اجتماعی و اقتصادیست. روستاها با دارابودن منابعطبیعی نظیر آب و زمینهای حاصلخیز، تعدد نیروی انسانی مجرب و جوان و ازهمهمهمتر ظرفیتهای فرهنگی و بومی گسترده، میتوانند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و توسعه صنایع کوچک و متوسط ایفا کنند. این ظرفیتها در برخی استانها نظیر گلستان که رنگینکمانی از اقوام در آن سکونت دارند، بهشدت مهم و قابلاعتنا هستند. موسیقی منحصربهفرد، تنوع غذایی، پوشش محلی و آداب و سنن اقوام مختلف ایناستانها، از ظرفیتهایی هستند که در استانهای متنوع بهلحاظ قومیتی، موقعیتهای منحصربهفردی را درراستای توسعه اقتصادی و فرهنگی ایجاد میکنند. برنامهریزی درباره استفاده بهینه از ظرفیتهای روستایی باعث توسعه گردشگری روستایی، بومگردی، صنایعدستی، دامپروری مدرن، کشاورزی ارگانیک و فرآوری محصولات محلی میشود که نهتنها موجب افزایش درآمد ساکنان روستاها میشود؛ بلکه از مهاجرت بیرویه به شهرها جلوگیری کرده و در مواردی باعث مهاجرت معکوس از شهرها به روستا میشود. البته مسئولان نیز باید برای توسعه آبادانی و ایجاد انگیزه در روستائیان تلاش کنند. ایجاد زیرساختهای مناسب مانند جاده، اینترنت مناسب، آموزشهای نوین در حوزههای کشاورزی، دامپروری و گردشگری، ساخت مدرسه، مراکز درمانی و حمایتهای مالی بانکی مناسب با سودهای کم و بازپرداخت طولانی ویژه کشاورزان، دامپروران، تولیدکنندگان صنایعدستی و فعالان حوزه بومگردی و گردشگری از راهکارهایی هستند که منجر به افزایش بهرهوری فعالیتهای اقتصادی در روستاها میشوند. هرچند دراینمسیر نباید از نقش پررنگ آموزش بهراحتی گذشت. سرمایهگذاری در آموزش مهارتهای کارآفرینی و فناوریهای نوین کشاورزی، دامپروری و گردشگری موجب پیوند میان سنت و نوآوری؛ و زمینهساز شکلگیری بستر متفاوتی برای توسعه اقتصاد میشود. ناگفته نماند که در گذشته اقتصاد در روستا مبتنیبر کشاورزی و دامپروری بود اما در سالهای اخیر، گردشگری نیز به یکی از ستونهای اقتصادی روستاها تبدیل شده است. بهخاطر داشته باشیم توسعه اقتصادی کشور بدونتوجه به روستاها ناقص و نیمهکاره است. سه بخش کلیدی کشاورزی، دامپروری و گردشگری، بهعنوان سهضلعی اصلی توسعه روستاها، نقش بنیادینی در شکوفایی اقتصاد محلی و ملی دارند. کشاورزی بهعنوان پایه معیشت بسیاری از روستاییان، تأمینکننده اصلی موادغذایی و منبع درآمد پایدار است و با بهره از روشهای نوین، میتواند بهرهوری و کیفیت محصولات را بهشکل چشمگیری افزایش دهد. دامپروری نیز با تأمین محصولات پروتئینی، لبنی و دامی، مکمل کشاورزی محسوب میشود و درصورت برنامهریزی اصولی، میتواند فرصتهای شغلی متعددی برای جوانان روستایی فراهم کند. در کنار این دو بخش سنتی، گردشگری روستایی بهویژه در مناطق دارای جاذبههای طبیعی، فرهنگی و تاریخی، میتواند منبعی تازه و پربازده برای افزایش درآمد و کاهش فقر باشد. این سه حوزه زمانی بیشترین اثر را دارند که کنارهم و در چارچوب برنامه توسعهمحور عمل کنند؛ بهگونهایکه گردشگری موجب معرفی و فروش محصولات کشاورزی و دامی شود و درعوض درآمد حاصله صرف بهبود زیرساختهای تولید و خدمات محلی شود. ترکیب هماهنگ کشاورزی، دامپروری و گردشگری، نهتنها باعث پایداری اقتصادی و خودکفایی روستاها میشود؛ بلکه هویت فرهنگی و زیستمحیطی آنها را نیز حفظ کرده و مسیر توسعه متوازن و پایدار کشور را هموار میسازد.
*بخشدار کمالان