امروز موسیقی در تئاتر، تعریف مستقل دارد

«سعید ذهنی»؛ آهنگساز باسابقه سینما، تئاتر و تلویزیون؛ و نیز رئیس هیئت‌مدیره «انجمن صنفی سراسری موسیقی تئاتر» بااشاره‌به‌اینکه در سال‌های 66 و 67 وارد عرصه موسیقی تئاتر شده و در دانشگاه تحصیل کرده و آن‌زمان؛ چه قبل‌ازانقلاب و چه بعدازانقلاب، موسیقی تئاتر به موسیقی‌های انتخابی کاملاً شناخته‌شده محدود می‌شده است، گفت: «این‌بدان‌معناست‌که درآن‌زمان، به‌آن‌شکل چیزی به‌نام یک موسیقی اوریجینال برای یک تئاتر معنا نداشته است». آهنگساز نمایش «دایره گچی قفقازی» اثر «حمید سمندریان» که سال 1377 به‌روی صحنه رفت، باابرازخرسندی‌از‌اینکه باتوجه‌به امکانات و شرایط موجود در زندگی‌اش زمان را از دست نداده، روبه‌جلو حرکت کرده و تلاش کرده تا در حوزه تخصص خویش مفید باشد، افزود: «یکی از دلایلی که درزمینه فعالیت خویش، خشنود هستم همین بحث بوده و امروز، به‌جرئت می‌توانم بگویم که از دسته نخستین افراد یا حتی اولین کسی بودم که به‌شدت پیگیر این‌موضوع شدم که موسیقی اوریجینال برای تئاتر، به‌عنوان یک عنصر مستقل شکل بگیرد و دقیقاً به‌خاطر دارم که در همین دانشکده هنرهای زیبا، از برخی از دوستان خواهش می‌کردم برای آثار نمایشی آنان موسیقی بسازم؛ که البته امروز برخی از این دوستان، از ترس قیمت سراغ من نمی‌آیند». وی باتأکیدبراینکه از همان‌زمان، یعنی از اواخر دهه 60 تلاش کرده تا روند موسیقی در تئاتر کشور به‌سمت‌وسویی پیش برود که کارگردانان حوزه هنرهای نمایشی دست به انتخاب موسیقی نزنند و بگذارند موسیقی به‌عنوان عنصری مستقل کنار هنر نمایش ساخته شود، افزود: «این‌شرایط بسیارسخت بود و امروز، نکته‌ای که باعث می‌شود من خوشحال باشم این‌است‌که امروز هر تبلیغ، هر تیزر، هر بیلبورد یا هر اطلاع‌رسانی را در حوزه تئاتر می‌بینم، یکی از مسائلی که حتماً در آن عنوان می‌شود، آهنگسازی برای تئاتر است». وی بااشاره‌به‌اینکه این‌نکته بسیارمهم است که همان‌گونه که تعداد آثار موسیقایی ساخته‌شده برای نمایش‌ها بسیار است و به‌همین‌اندازه، می‌بایست به کیفیت این آثار نیز توجه شود، گفت: «امروز ما در مرحله‌ای هستیم که این‌موضوع؛ یعنی موسیقی در تئاتر تعریف مستقل دارد و توجه به موسیقی در تئاتر جا افتاده است و اینکه در شرایط کنونی، موسیقی در تئاتر برای خود ردیف بودجه‌ای مستقل و جایگاه دارد، حاصل تلاش کسانی‌ست که دراین‌زمینه زحمت بسیار کشیده‌اند و من نیز باافتخار، یکی از افرادی بودم که دراین‌زمینه، بسیارجدی پی این‌قضیه را گرفتم». این آهنگساز باسابقه تئاتر بابیان‌اینکه امروز زمان پرداختن به کیفیت موسیقی تئاتر است و امروز، او در کنار هیئت‌مدیره انجمن موسیقی تئاتر و با هماهنگی‌هایی که با مرکز هنرهای نمایشی و تالارهای تئاتر تهران انجام شده، ‌دنبال فراهم‌کردن شرایطی هستند که موسیقی تئاتر در نمایش‌های مختلف ارزیابی شود، گفت: «به‌دلیل‌اینکه بتوانیم برآوردی از وضعیت موسیقی تئاتر داشته باشیم، دوستان ما در قالب گروه‌های سه‌نفره، به سالن‌ها می‌روند و آثار موسیقی ساخته‌شده برای آثار را می‌بینند تا به یک جمع‌بندی برسند که حال‌وهوای موسیقی تئاتر، چگونه پیش می‌رود و این اطلاعات را به‌دست بیاوریم تا بتوانیم درجهت بهبود وضعیت موسیقی تئاتر عمل کنیم». ذهنی که تدریس در حوزه موسیقی را در دپارتمان‌های تئاتر، سینما و موسیقی از سال 75 آغاز کرده است، بااذعان‌به‌اینکه مقطع دانشگاهی در موسیقی، به‌عنوان آخرین مرتبه‌ای‌ست که در ساختار آموزش موسیقی و ساختار آموزشی باید به آن فکر کرد، گفت: «متأسفانه امروز، نه‌تنها اراده‌ای درزمینه بهبود وضعیت موسیقی وجود ندارد؛ بلکه حتی چشم‌انداز این هنر را مطلوب نمی‌بینم و معتقدم اگر امروز، اراده‌ای دراین‌زمینه وجود دارد که هنر موسیقی، به‌شکل صحیح و درست دراین‌کشور رشد و گسترش پیدا کند، باید توجه به بخش موسیقی، از همان ابتدا آغاز شود». آهنگساز نمایش «پنجره‌ها» اثر «فرهاد آئیش» موسیقی را یکی از عناصری دانسته که مانند علاقه به زیبایی، در فطرت بشر وجود دارد، خاطرنشان کرد: «شما وقتی یک ریتم را، حتی برای یک بچه بسیارکوچک پخش می‌کنید، هیجان پیدا می‌کند و شروع به ‌دست‌‌و‌پا‌زدن می‌کند و این‌نکته حائزاهمیت است که موسیقی هم برای سلامت روح و هم سلامت جسم لازم است». وی، وجود اراده برای پرداختن به موضوعات آموزشی موسیقی را ناشی از وجود احترام برای موسیقی برشمرده و بااذعان‌به‌اینکه باید برای موسیقی حرمت قائل شوند، گفت: «اگر روزی دوستان متصدی، با این چشم‌انداز به حوزه موسیقی وارد شوند، ما شاهد آن خواهیم بود که اتفاقات خوب در حوزه موسیقی، از همان بسترهای ابتدایی مانند مهدهای کودک، پیش‌دبستانی و دبستان آغاز می‌شود؛ تا وقتی بچه‌های ما به سن یک فرد دیپلمه می‌رسند، با موسیقی و لااقل با یک ساز آشنا شده باشند». آهنگساز نمایش «عشقه» که سال 85 به‌کارگردانی مشترک «محمد رحمانیان» و «حبیب رضایی» به‌روی صحنه رفت، بابیان‌اینکه سال‌ها در حوزه تدریس موسیقی در دانشگاه‌ها تلاش کرده که بر ویژگی‌های کاربردی موسیقی در تئاتر و سینما تأکید داشته باشد، یادآور شد: «این‌بدان‌معناست‌که امروز، اقداماتی مانند پخش فیلم‌های اپرا در کلاس‌های درس، ترغیب به خریدن ساز یا ترغیب درجهت نواختن سازی خاص، برای دانشجویان سینما و تئاتر کاربردی نیست. این‌ها کاری برای دانشجویان سینما و تئاتر نمی‌کند؛ بلکه دانشجوی این‌رشته‌ها در واحدهای موسیقایی دروس خود که متأسفانه بسیار کم است، باید متوجه این‌نکته بشود که موسیقی چه در فیلم و چه تئاتر، می‌تواند چه کارکردهای دراماتیکی داشته باشد؛ از‌این‌رو، کسی باید استاد موسیقی تئاتر و موسیقی فیلم باشد که حتماً با مبانی دراماتیک سینما و تئاتر آشنا بوده و قطعاً تنها با اطلاعات موسیقی و آهنگسازی بیایید و درس موسیقی تئاتر و موسیقی فیلم بدهیم». وی باتأکیدبراینکه در سال‌های تدریس خویش در موسیقی تئاتر، تلاش کرده است تا به‌این‌شکل عمل کند، گفت: «خداوند متعال را سپاسگزارم که شاگردان بسیارخوبی تربیت ‌کرده‌ام که امروز در جایگاه همکاران من قرار دارند و بسیار از من بهتر عمل می‌کنند و این‌موضوع برایم بسیار موجب خوشبختی‌ست و معتقدم که اگر معلمی وجود داشته باشد که شاگردش از خودش بهتر نباشد، کار خاصی انجام نداده است».

سوده اسماعیلی قیوم‌آبادی