افزایش ظرفیت تولید
وزارت نفت دولت تدبیر و امید در آغازین سال فعالیتش و با هدف اولویتبخشی به توسعه میدانهای مشترک، توسعه غرب کارون و پارس جنوبی را در اولویت قرار داد و طبیعتاً بادرنظرگرفتن محدودیت منابع بهمنظور تحقق این برنامه، میدانهای مستقل در درجه بعدی اولویتهای توسعهای قرار گرفتند. ظرفیت امروز تولید گاز در پارس جنوبی نسبت به سال ۹۲، با افزایش ۲.۵برابری همراه است و ظرفیت تولید نفت در میدانهای مشترک غرب کارون هم دراینمدت بیش از پنجبرابر افزایش یافته. فراموش نکنیم که قطر، کار توسعه را در پارس جنوبی زودتر از ایران آغاز کرد و ایران توانست با تمرکز بر توسعه این میدان مشترک، در تولید روزانه گاز، از قطر پیشی گیرد. اینرا هم بهیاد داشته باشیم که عراق با بهرهمندی از توان شرکتهای خارجی، توسعه میدانهایش را با شتاب دنبال میکند و کشور ایران درشرایطیکه زیر فشار سختترین تحریمها قرار دارد، تنها بااتکابه توان داخلی در غرب کارون عملکرد قابل دفاعی بهنمایش گذاشته است.
توسعه میدانهای مشترک
اگر بخواهیم بهطور جزئیتر به توسعه میدانهای نفتی در غرب کارون بپردازیم، باید گفت درایندولت، افزونبرآنکه فاز نخست طرحهای توسعهای یادآوران و آزادگان شمالی و طرح توسعه یاران شمالی بهبهرهبرداری رسیدند؛ میدان یاران جنوبی نیز به تولید رسید و روند توسعه آزادگان جنوبی که در دولت گذشته کمابیش متوقف بود، بهجریان افتاد. میدان نفتی یاران شمالی که با افت تولید روبهرو شده بود نیز بهواسطه نصب پمپهای درونچاهی جان دوباره گرفت؛ نخستین پمپهای درونچاهی و نخستین پمپ میلهای مکشی (SRP) غرب کارون در یاران شمالی با موفقیت بهکار گرفته شدند و اولین واحد فراورش پیشساخته نفت کشور، با سرمایهگذاری خارجی در میدان آزادگان جنوبی ساخته شد. همه فعالیتهای توسعهای غرب کارون در شرایطی انجام شد که صیانت از محیط زیست نیز در اولویت بود و تالاب هورالعظیم که کمابیش خشک شده بود، درایندولت تا حدود ۹۰درصد آبگیری شد. وزارت نفت دراینسالها با وجود همه محدودیتهای مالی، تنها به توسعه میدانهای مشترک غرب کارون اکتفا نکرد و از دیگر میدانهای مشترک نفتی هم غافل نبود؛ از جمله میدان مشترک آذر که از پیچیدهترین میدانهای نفتی بهشمار میآید و توسعه آن باجدیت ادامه یافت و اکنون درآستانه بهرهبرداری نهایی قرار گرفته. تکلیف توسعه میدانهای آبان و پایدار غرب نیز در قالب قراردادهای جدید نفتی مشخص شد و توسعه بعضی دیگر از میدانها مانند دهلران، نفتشهر و فروزان هم در قالب طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت در دستورکار قرار دارد.
نگهداشت و افزایش تولید
وزارت نفت درعینحالکه توسعه میدانهای مشترک را با اولویت دنبال کرده؛ طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت میدانهای مشترک و غیرمشترک را نیز با هدف پرداختن به نگهداشت میدانها و حمایت حداکثری از کسبوکارهای فعال در صنعت نفت کشور در دستورکار قرار داد؛ بهطوریکه تاکنون ۳۳ قرارداد بهارزش بیش از ۲.۲میلیاردیورو با هدف افزایش ۲۸۰هزار بشکهای ظرفیت تولید نفت امضا شده. امروز بهواسطه امضای این قراردادها، نگهداشت و افزایش تولید نفت میدانهای نفتشهر، گچساران (خامی)، بالارود، سعادتآباد، زیلایی، چلینگر و گرنگان، منصوری (آسماری)، رامشیر، سیوند و اسفند، منصورآباد، مارون ۲ و ۵، مارون ۶، مارون ۳، مارون ۱ و ۴، کبود، لالی (آسماری)، فروزان، نرگسی، دانان، رامین، سیاهمکان، اهواز ۱ و ۴ و رسالت با همکاری ۱۹ شرکت ایرانی درحالاجرا و پیگیریست. دیگر قراردادهای مربوط به اینطرح نیز بهزودی امضا خواهند شد.
ازدیاد برداشت
وزارت نفت در بحث افزایش ضریب بازیافت نیز برنامه مدونی داشته است؛ برنامهای که از سال 1393 با همکاری ظرفیتهای علمی و دانشگاهی کشور کلید خورد و حال، نهال این ارتباط صنعت و دانشگاه به درخت محکمی بدل شده است. شهریورماه امسال، ۱۳ قرارداد پژوهشی در حوزه ازدیاد برداشت با هدف انجام مطالعات فناورانه ۱۱ میدان نفتی و دو میدان گازی، بین شرکت ملی نفت ایران و ۱۳ دانشگاه و مرکز تحقیقاتی کشور امضا شد. از آغاز فعالیت وزارت نفت در دولت تدبیر و امید، این، چهارمین مرحلهای بود که قراردادهای کلان پژوهشی میان زیرمجموعههای وزارت نفت و دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی امضا میشد. نخستینبار اواخر سال ۹۳ بود که مطالعات ازدیاد برداشت نُه میدان نفتی در قالب نُه قرارداد به دانشگاهها واگذار شد؛ دومین مرحله به سال ۹۵ برمیگردد که ۱۲ قرارداد بهمنظور ایجاد انستیتوهای تحقیقاتی در پائیندست صنعت نفت میان سه شرکت تابع وزارت نفت (شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی) با دانشگاهها امضا شد؛ سومین مرحله در سال ۹۶ با امضای پنج قرارداد پژوهشی در حوزه اکتشاف عملیاتی شد و شهریورماه امسال نیز ۱۳ قرارداد پژوهشی دیگر در حوزه ازدیاد برداشت نفت امضا شد. اکنون در وزارت نفت، ۳۹ قرارداد کلان پژوهشی فعال وجود دارد که با همکاری ۱۸ دانشگاه و مراکز تحقیقاتی دنبال میشود و بخش قابلتوجه آن، به بحث مطالعات ازدیاد برداشت با همکاری دانشگاهها مربوط است. این همکاریها در نُه میدان نفتی که در مرحله نخست قراردادهای مطالعاتی ازدیاد برداشت کلید خورد، اکنون به نتایج قابلدفاع رسیده و امیدها را به افزایش ضریب بازیافت در این میدانها افزایش داده است. درعینحال با دستور وزیر نفت؛ طرح مطالعات جامع مخازن هم در دستورکار شرکت ملی نفت ایران قرار دارد؛ طرحی شامل بررسیهای دقیق و تمرکز بر جزئیات مخزن مانند خواص سیال، خواص سنگ مخزن و دیگر مشخصات مخزن؛ تا با مطالعه جدی و اساسی برخی مخازن، مسیر دستیابی به ضریب بازیافت بیشتر دراینمخازن هموار شود.
توسعه ساخت داخل
شرکت ملی نفت ایران با رویکرد بهرهمندی حداکثری از توان ساخت داخل، طرحها و پروژههای خود را مبتنیبر توان پیمانکاران و سازندگان ایرانی پیش برده که دراینمیان، گذشته از امضای قراردادهای توسعهای (IPC) با شرکتهای داخلی؛ بخش عمده تجهیزات و کالاها در غالب پروژهها نیز در داخل تأمین میشود. نمونه روشن آنرا میتوان در طرح عظیم و راهبردی انتقال نفت خام گوره به جاسک دید که بیش از ۹۰درصد تجهیزات آن از محل تولیدات داخلی تأمین شده است و تولید برخی تجهیزات دراینطرح برای نخستینبار در کشور کلید خورده. آنچه دراینزمینه حاصل شده، در امتداد مسیریست که در سال ۹۳ و با هدف حمایت از توسعه ساخت داخل با طرح بومیسازی ۱۰ گروه خانواده کالاهای کاربردی صنعت نفت کلید خورد و درادامه به توسعه بیشتر تعاملات شرکتهای زیرمجموعه وزارت نفت با سازندگان ایرانی و استفاده بیشتر از ظرفیتهای داخلی در پروژههای صنعت نفت شد.
مسئولیت اجتماعی نفت
شرکت ملی نفت ایران ازطریق مدیریت نظارت بر عمران مناطق نفتخیز و شرکتهای تابع خود، در ایفای مسئولیتهای اجتماعی نیز اقدامات گسترده؛ اعم از نوسازی مدارس، افزایش سرانه فضاهای آموزشی، ورزشی و درمانی، راهسازی، توانمندسازی نیروهای بومی، آبرسانی و اجرای پروژههای دفع فاضلاب شهری و توسعه منابع طبیعی انجام داده است و پیرو تأکید وزارت نفت، اینمهم همچنان با اولویت دنبال میشود.
تداوم مسیر توسعه
مجموع موارد مورداشاره بهخوبی بیانگر این واقعیت است که وزارت نفت در هشتسال اخیر با وجود مشکلات و تنگناهای فراوان؛ از کارشکنیهای داخلی گرفته تا تحریمهای سختگیرانه و از کمبود منابع مالی تا رویارویی با موانع متعدد برای نقلوانتقالات مالی و ...، توسعه میدانهای نفتی؛ بهویژه میدانهای مشترک را جداً دنبال کرده و دراینمسیر به فعالیتهای مطالعاتی، همکاری با دانشگاهها، افزایش بهرهمندی از توانبخش خصوصی و تقویت اتکا به توان داخل توجه زیادی داشته است. فراموش نکنیم میدانهای نفتی ایران اغلب در نیمه دوم عمر خود قرار دارند؛ بنابراین، برای توسعه و بهرهمندی از ظرفیتهای این میدانها، دسترسی به سرمایه کافی و فناوریهای روزآمد اجتنابناپذیر است؛ یعنی پیشنیازهایی که دستیابی به آنها بهواسطه تحریمها بهآسانی مقدور نبوده و حتی با فرض توسعه و تولید روزافزون هم تحریم بازارهای صادراتی کشور را نشانه رفته و فرصتهای بسیاری را از صنعت نفت ایران سلب کرده. نفت درچنینشرایطی زنده است و مسیر توسعه را ادامه میدهد.