کد خبر:
149848
| تاریخ مخابره:
۱۳۹۹ سه شنبه ۲۱ بهمن -
08:08
مازوت؛ متهم شمارهیک آلودگی اینروزها
هرسال با شروع فصل سرما، یافتن مقصر برای آلودگی هوا آغاز میشود؛ موضوعی که هرسال متهم جدیدی دارد و امسال نیز پس از عبور از کیفیت بنزین، خودروهای فرسوده و موتورسیکلتها؛ نوبت به نیروگاهها، صنایع و مازوتسوزی آنها رسیده است. بهگزارش ایسنا؛ یافتن راهحل و چاره برای حل مشکل آلودگی هوا بیشک یکی از مهمترین وظایف دولت است؛ اما هرسال یافتن مقصر آنقدر زمان میبرد که دیگر مجالی برای چارهاندیشی نمیماند و ازآنجاییکه فصل سرما چندان طولانی نیست، تنها غبار سیاه آلودگی در پایان فصل نصیب مردم میشود. بهرغماینکه در سالهای قبل، بنزین، متهم اصلی آلودگی هوا بود؛ اما آنطورکه مسئولان اعلام کردند؛ افزایش کیفیت بنزین، این فراورده نفتی را از گردونه خارج کرده؛ اما همچنان احتراق بد خودروهای فرسوده و موتورسیکلتها مورد اتهام است؛ اما بیشازآن آنچه امسال موردتوجه قرار گرفته، مازوتسوزی صنایع و نیروگاههاست.
جستوجو در سایتهای تخصصی اینحوزه نشان میدهد مازوت، نوعی نفت کوره بهشمار میآید که کیفیت پائین و ویسکوزیته بالایی دارد و در نیروگاههای حرارتی و موارد مشابه از آن استفاده میشود. در اروپا و ایالات متحده، ترکیب مازوت شکسته و به گازوئیل تبدیل میشود. در گذشته، مازوت برای گرمکردن خانهها در شوروی سابق و شرق دور مورداستفاده قرار میگرفت؛ چراکه آنها تجهیزات لازم برای تبدیل مازوت به سایر محصولات پتروشیمی را نداشتند. در کشورهای غربی به کورههایی که از مازوت استفاده میکنند، کورههای ضایعاتسوز نیز میگویند. طبق اعلام سایت علمی و آموزشی فرادرس؛ مازوت که عمدتاً توسط کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران تولید میشود، برای گرمکردن بویلرها (دیگ بخار) جهت تولید بخار مورداستفاده قرار میگیرد؛زیرا این ماده، گرمای سوختن بسیاربالایی دارد. از عوامل مهم در درجهبندی این سوخت باید به محتوای گوگرد آن اشاره کرد که متأثر از منبع اصلی آن است. در حملونقل مازوت معمولاً به این سوخت، «نفت کثیف» (Dirty Oil) میگویند و ازآنجاکه ویسکوزیته بسیاربالایی دارد، پمپکردن آن، به تجهیزات خاصی نیازمند است. مازوت را میتوان از جمله ترکیبهای نفت خام برشمرد که حاصل تقطیر جزءبهجزء آن هنگام پالایش نفت خام است و بعد از تبخیر بنزین و سایر فراوردههای سبکتر، از نفت خام بهدست میآید. برایناساس؛ مازوت نوعی نفت کوره با کیفیت بسیارپائین بهشمار میآید. نفت کوره نیز خود از جمله فراوردههای نفتیست که در بسیاری موتورها، چراغها، گرمکنها و کورهها مورداستفاده قرار میگیرد و بهعنوان حلال نیز از آن بهره میگیرند. نفت کوره همانطورکه گفته شد؛ از نفت خام بهدست میآید و برای استفاده در کاربریهای مختلف، آنرا پالایش میکنند.
همانطورکه گفته شد؛ برای گرمشدن بویلرها در نیروگاههای حرارتی از مازوت استفاده میکنند؛ اما ورود مازوت و سایر نفتهای کوره به محیط زیست، آثار مختلفی را بههمراه دارند. نفتهای کوره مانند مازوت، از مواد شیمیایی مختلفی تشکیل شدهاند و هریک نوعی مخلوط متفاوت از دیگری بهشمار میآید. وقتی این مواد به خاک یا آبهای سطحی میرسند، بخشیازآنها تبخیر شده و برخیدیگر نیز بهدلیل نشتی مخازن نگهداری آنها در آبوخاک حل خواهند شد. مواد شیمیایی تبخیرشده میتوانند دراثر تابش نور خورشید، به ترکیبات دیگری شکسته شوند. این اتفاق دراثر فعالیتهای قارچها و باکتریهای داخل آب یا خاک نیز صورت میگیرد. این مواد شیمیایی که در خاک و محیطهای دیگر وجود دارند، میتوانند تا بیش از یکدهه در محیط زیست باقی بمانند. بنزن، تولوئن و زایلین؛ از این ترکیبات سمی هستند. امروزه ما بهروشهای مختلفی درمعرض فراوردههای نفتی؛ ازجمله نفت کوره و مازوت قرار میگیریم. محتملترین حالت زمانیست که برای گرمکردن خانهها از نفت سفید استفاده شود که در گذشته رواج داشت. علاوهبراین؛ از نفت سفید و سایر ترکیبات نفتی بهعنوان حلال و پاککننده نیز بهره میگیرند؛ پس درصورت ذخیره و نگهداری این مواد در منزل و تبخیر آنها، احتمال تماس آنها با پوست بسیارزیاد است. همچنین؛ وجود نیروگاههای حرارتی در نزدیکی شهرها و استفاده از مازوت در آنها سبب قرارگیری انسان درمعرض ترکیبات حاصل از سوختن ناقص این فراوردهها خواهد شد. مازوت و سایر سوختها زمانیکه آنها را در هوا تنفس یا اینکه آب و غذای آلوده را مصرف کنید و همچنین هنگام تماس پوست با این مواد، وارد بدن میشوند. همچنین اگر محل کار یا زندگی شما در نزدیکی کارخانهها و نیروگاههایی باشد که از این سوخت استفاده میکنند، مازوت و سایر سوختها وارد بدن میشوند.
دراثر سوزاندن سوختهای فسیلی حاوی گوگرد همچون مازوت، ترکیباتی موسوم به Sox منتشر میشوند که بخش بیشتر آنرا SO2 تشکیل میدهد؛ SO2 گازی سمیست که برای سلامتی مضر است. این گاز، وزن بیشتری نسبت به هوا دارد و زمانیکه غلظت آن در هوا به بیش از 500ppb برسد، بوی بدی خواهد داشت که دراینسطح، کشنده خواهد بود. این گاز در غلظتهای پائینتر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماریهای قلبی و تنفسی را بههمراه دارد. کلاً غلظت معمول این گاز در اتمسفر کمتر از 10ppb ذکر میشود که دراینغلظت اثر مخربی بر سلامتی نخواهد داشت. اثر دوم سوزاندن مازوت و سایر سوختهای گوگردی، تشکیل سولفاتها و نیتراتها بهشکل آئروسل یا ذرات بسیارریز هواست که «ذرات معلق» (Particulate Matter) موجود در هوا را سبب میشوند. این ذرات معلق با تشدید آلودگی هوا خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش میدهند. اثر سوم سوزاندن مازوت از منبع انتشار آن فراتر میرود و دراینحالت اکسیدهای گوگرد بهدلیل واکنش در اتمسفر و فاز محلول در آب، به اسید تبدیل میشوند. این آئروسلهای اسیدی، تحت شرایط خاص هواشناسی به باران اسیدی، برف و مه تبدیل خواهند شد. زمانیکه آلودگی هوا ناشی از عملکرد و فعالیتهای انسانی نباشد، pH بارانهای اسیدی در حدود ۵.۵ خواهد بود که اینمیزان خاصیت اسیدی بهدلیل وجود کربنیک اسید حاصل از واکنش بخارآب با دیاکسید کربن است. این بارانهای اسیدی، اثرات مخرب دیگری بر جا میگذارند که از میان آنها میتوان به حلشدن فلزات سنگین در بارانهای اسیدی اشاره کرد و اینگونه، خاکها نیز دیگر توانایی نگهداشتن ریشه درختان را نخواهند داشت. درنتیجه، با فرسایش خاک و ازبینرفتن پوشش گیاهی، احتمال بروز سیل افزایش مییابد.
موضوعی که بارها ازسوی مسئولان در کلانشهرها تکذیب شده؛ آنطورکه گفته میشود هیچکدام از صنایع و نیروگاههای تهران از مازوت استفاده نمیکنند؛ اما اینمسئله مربوط به کل کشور نمیشود و بیژن زنگنه (وزیر نفت) بهتازگی اعلام کرد: «بیتردید باید میزان مصرف مدیریت شود. تمایل نداریم که از سوخت مازوت استفاده کنیم؛ اما در نقاطی مجبور به اینکار هستیم. گازوئیل هم در حداکثر ممکن تأمین میشود و بیشازاین امکان ندارد. ما هر مقدار گازوئیل اضافی داریم، میدهیم. بخشی هم از مخازن باید استفاده شود». بهگفته وی؛ برخی استانداران کشور درخواست میکنند که استان آنها از مصرف مازوت مستثنا شود؛ اما با هر استانی که صحبت میشود، چنین خواستهای مطرح است. صنایع سیمان از ابتدا قرار بود در فصل زمستان مازوت مصرف کنند و قراری برای مصرف نفت کوره دراینفصل نبود. زنگنه گفته بود که امروز در دولت تصویب میکنیم که قیمت نفت کوره معادل گاز مصرفی شود. برخیازافراد درباره نفتکشها اظهار نگرانی کرده بودند که ما اینموضوع را حل کردیم. البته ما روغن و لاستیک به فردی نمیدهیم و کاسبی هم راه نمیاندازیم. ما مشکلی ازنظر نفتکش برای حمل بار به نیروگاهها نداریم؛ چراکه اینموضوع با تدابیر خاص حلوفصل شده. بیتردید نباید تبلیغات درباره مصرف خانگی و کاهش مصرف سوخت ادامه داشته باشد. اگر مصرف برق کاهش پیدا کند، مصرف مازوت نیز کاهش پیدا خواهد کرد. مهمترین خواست وزارت نفت ایناستکه قطع مصرف مازوت از ۱۸۰میلیونلیتر با تدابیر خاص خود افزایش پیدا نکند. ما نمیتوانیم این مشکل را حل کنیم و درصورت بروز مشکل، خود آنها نیز با دشواری مواجه خواهند شد؛ لذا از همکاران در صنعت برق میخواهیم که با تدابیر لازم اینموضوع را رعایت کنند. همچنین رضا اردکانیان (وزیر نیرو) اعلام کرد: «۱۰۰۰میلیونمترمکعب تولید و مصرف گاز در ایران رقم بزرگیست. ما براساس قراردادها صادرات برق داریم و هم ما و هم وزارت نفت بهطورطبیعی ملاحظات مردم خود را قطعاً در چهارچوب قراردادها درنظر گرفتهایم؛ اما همه مقدار گازی که در نیروگاهها استفاده میکنیم تا برق تولید کنیم و این برق صادرات شود، کمتر از یکدرصد تولید گاز کشور است. اگر نفت صادر نکنیم یا قراردادهای خود را متوقف کنیم، از یک درآمد ارزی محروم میشویم که صنعت برق ما دراینشرایط تحریمی به آن بسیار احتیاج دارد». وی تصریح کرد: «ما، در وزارت نیرو باتوجهبه شرایطی که وجود دارد، استفاده از نیروگاههای برقآبی را افزایش دادهایم و برای جبران و کمک به نیروگاههای حرارتی وارد مدار کردهایم. در یک همکاری نزدیک با شرکت ملی گاز ایران و وزارت نفت سعی خواهیم کرد که کمترین اختلال ایجاد شود. تغییرات نیروگاهی ما؛ بهخصوص واحدهایی که میتوانند از سوخت مایع استفاده کنند را نیز تدبیر کردهایم». بااینوجود باید توجه داشت که تعداد نیروگاههای فرسوده در ایران کم نیست و عدم نقدینگی موجب شده تا آنطورکه باید، جایگزینی نیروگاهها صورت نگیرد. در تهران نیز هرچندکه گفته میشود تاکنون از مازوت استفاده نشده؛ اما قدمت بالای برخی از نیروگاههای تهران آلودگی بههمراه دارد که باید برای اینمهم فکری اساسی اتخاذ شود.