سیاست‌های ملی نانو در ۱۰ کشور

1. در ایالات متحده، برنامه پیشگامی ملی فناوری نانو یک برنامه ملی تحقیق و توسعه است که بیش از ۲۰ دپارتمان و آژانس مستقل در اجرای آن مشارکت دارند. درمجموع تاکنون ۳۲ گزارش ارزیابی این‌برنامه منتشر شده. سه گونه گزارش ارزیابی از این‌برنامه منظم و دوره‌ای منتشر می‌شود. اولین، گزارش‌های سنجش پیشگامی ملی فناوری نانوست که توسط شورای مشاوران رئیس‌جمهوری در علم و فناوری منتشر می‌شود. تاکنون شش گزارش بااین‌عنوان از ابتدای راه‌اندازی برنامه منتشر شده که ضمن مرور اقدامات انجام‌شده جهت اهداف، توصیه‌های سیاستی را پایان هر بخش ارائه می‌دهد. دوم، گزارش‌های بررسی برنامه پیشگامی ملی فناوری نانوست که توسط آکادمی‌های ملی علوم، مهندسی و پزشکی منتشر می‌شود. تاکنون پنج گزارش بااین‌عنوان در سال‌های مختلف منتشر شده که در آن‌ها پس از بررسی وضعیت اکوسیستم تحقیق و توسعه فناوری نانو؛ در بخشی مجزا، یافته‌ها و توصیه‌های سیاستی ارائه می‌شود. سوم، گزارش متمم بودجه رئیس‌جمهوری درباره برنامه پیشگام ملی فناوری نانوست که سالانه توسط شورای ملی علم و فناوری منتشر می‌شود. تاکنون ۱۷ گزارش بااین‌عنوان در سال‌های مختلف منتشر شده و در آن‌ها ارزیابی‌های صورت‌گرفته درباره پیشرفت‌های مرتبط با اهداف، وضعیت اجرای برنامه‌ها، بودجه تخصیص‌یافته و اقدامات صورت‌گرفته در سازمان‌های مختلف در حوزه تحقیق و توسعه فناوری نانو ارائه شده است.
2. در ایران، اولین برنامه ملی فناوری نانو باعنوان راهبرد آینده در ۱۳۸۴ منتشر شد که سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه این فناوری نوظهور طی بازه ۱۰‌ساله را دربردارد. از آغاز، ستاد توسعه فناوری نانو ایران سالیانه گزارش عملکرد این‌برنامه را منتشر کرده است. درحال‌حاضر، دومین برنامه ملی فناوری نانو ایران باعنوان سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ۱۴۰۴ درحال‌اجراست و گزارش عملکرد آن سالیانه توسط ستاد توسعه فناوری نانو ایران منتشر می‌شود. گزارش عملکرد برنامه‌های توسعه فناوری نانو در ایران دارای بخش‌های مختلفی نظیر وضعیت دستیابی به اهداف، اقدامات صورت‌گرفته، ارزیابی شاخص‌ها و تأمین مالی برنامه‌هاست.
3. در فرانسه، برنامه اظهار سالانه مواد در مقیاس نانو از سال ۲۰۱۳ آغاز شده و هدفش این‌بوده‌که ضمن افزایش دانش موجود در حوزه نانومواد، قابلیت ردیابی و اطلاعات مرتبط با مصرف‌کنندگان را ارتقاء دهد. تاکنون هفت گزارش سالانه از این‌برنامه توسط وزارت انتقال اکولوژیکی منتشر و در آن‌ها وضعیت گزارش‌دهندگان از منظرهای مختلف بیان شده است.
4. در بلژیک، برنامه مرتبط با وضعیت نانومواد عرضه شده در بازار از ۲۰۱۴ آغاز شد.  هدفش این‌بود‌ه‌که سامانه‌ای را برای اطمینان از قابلیت ردیابی نانومواد راه‌اندازی کند تا امکان شناسایی ریسک‌های بالقوه و پاسخ فوری به آن‌ها فراهم شود. تاکنون پنج گزارش سالانه از این‌برنامه توسط بخش خدمات بهداشت و محیط زیست فدرال منتشر و در آن‌ها وضعیت ثبت‌نام‌کنندگان، شرکت‌ها، مواد، زنجیره ارزش و حوزه‌های استفاده بیان شده است.
5. در سوئیس، برنامه عملیاتی سنتر نانو مواد از ۲۰۰۸ در سطح ملی اجرا و گزارش‌های مختلفی درباره آن منتشر شده است. دفتر فدرال سلامت عمومی یک گزارش اصولی، دو گزارش درباره وضعیت اجرا، یک گزارش درباره ارزیابی اجرا و نهایتاً یک گزارش نتیجه‌گیری درباره این‌برنامه منتشر کرده. دفتر مطالعات کار و سیاست اجتماعی سوئیس گزارشی درباره ارزیابی اجرای این‌برنامه منتشر کرده. این گزارش‌ها، اطلاعاتی جامع درباره وضعیت پیاده‌سازی اقدامات پیشگیرانه و اثراتشان بیان می‌کنند.
6. در نروژ، برنامه ملی فناوری نانو و مواد جدید، درصدد ایجاد همکاری میان جوامع پژوهشی، صنعتی و بازار است. دو گزارش بررسی این‌برنامه توسط شورای تحقیقات نروژ منتشر شده است: یکی درباره جمع‌بندی ۱۰‌ساله فعالیت‌های صورت‌گرفته و دیگری درباره ارزیابی این‌برنامه. البته درباره برنامه نانو ۲۰۲۱ که ادامه برنامه فناوری نانو و مواد جدید است، گزارش ارزیابی با حمایت شورای تحقیقات نروژ توسط گروه تکنوپولیس انجام و در آن‌ها وضعیت حمایت‌های صورت‌گرفته، تأمین مالی برنامه‌ها و اجرای پروژه‌های تحقیقاتی بررسی؛ و توصیه‌های سیاستی مختلفی ارائه شده است.
7. در هلند، NanoNextNL یک برنامه تحقیقاتی ملی‌ست که نهادهایی مانند وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و مراکز مختلف در اجرای آن مشارکت دارند. درمجموع، سه گونه گزارش ارزیابی این‌برنامه منتشر شده: اولین، انتهای دوره است که توسط هیئت اجرایی این‌برنامه منتشر شده. دومین گزارش ارزیابی این‌برنامه به‌سفارش هیئت اجرایی برنامه توسط گروه تکنوپولیس انجام شده است. سومین گزارش نیز توسط شورای مشورتی بین‌المللی (IAC) منتشر شده و یافته‌های این شورا درباره گزارش انتهای دوره را به هیئت اجرایی برنامه ارائه می‌کند. این گزارش‌ها، ارزیابی‌های لازم درباره برنامه را از منظرهای مختلف؛ ازجمله وضعیت شاخص‌های اصلی عملکرد، ارزش کسب‌وکارها، نتایج و اثربخشی برنامه دربردارد.
8. در اتریش، برنامه عملیاتی فناوری نانو به‌عنوان راهبرد ملی به‌دنبال تقویت ارتباطات میان ذینفعان این‌حوزه است. وزارت حمل‌ونقل، نوآوری و فناوری فدرال در گزارشی، وضعیت اجرای دوسالانه ‌برنامه را منتشر کرده که در آن، وضعیت اجرای برنامه‌ها، ارتباطات و همکاری‌های صورت‌گرفته و پروژه‌های تحقیقاتی موردبررسی قرارگرفته است.
9. در دانمارک، برنامه کنترل بهتر نانومواد، با هدف افزایش فهمِ اثرات مضر نانو مواد و کنترل آن تصویب شده. خلاصه فعالیت‌ها و اقدامات صورت‌گرفته در دوره چهارساله این‌برنامه در گزارشی توسط آژانس حفاظت از محیط زیست دانمارک منتشر شده است.
10. در آلمان، راهبرد «فناوری نانو: ریسک‌های محیطی و مرتبط با سلامت نانو مواد» یک راهبرد ملی تحقیقاتی‌ست که وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف در اجرای آن مشارکت دارند. یک گزارش ارزیابی از این راهبرد توسط آژانس محیط زیست فدرال منتشر شده که به بررسی بیش از ۸۰ پروژه تحقیقاتی مرتبط با سلامت نانو‌مواد و اقدامات نهادهای مسئول دراین‌حوزه پرداخته است.
ایسنا