کد خبر:
291641
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ شنبه ۱۷ ارديبهشت -
06:52
چرا باید قیمت آرد صنف و صنعت آزاد میشد؟
آزادشدن قیمت آرد یکی از اقدامات اقتصادی جسورانه دولت است که بهکلی و طبق شواهد موجود؛ پیامدهای مثبتی در بلندمدت در بر خواهد داشت که توضیحدهنده اجرای این سیاست یارانهایست. یکی از مشکلات اصلی دولت در سروساماندادن به اقتصاد کشور مربوط به یارانههاست. البته دراینجا چالش اصلی به یارانههای پنهان بازمیگردد. امروزه کمتر کارشناس اقتصادی پیدا شود که به اثرات منفی ایننوع یارانه بر اقتصاد و بهطورکل بر جامعه اذعان نداشته باشد؛ مثلاً تضعیف عدالت اجتماعی ازطریق ایجاد و افزایش رانت و اختصاص ایننوع یارانه به گروههایی خاص، از مهمترین پیامدهای پرداخت یارانه پنهان بهشمار میرود. صاحبنظران معتقدند این بیعدالتی از آنجا ناشی میشود که یارانههایی که با هدف کمک به اقشار آسیبپذیر و فقیر جامعه پرداخت میشود سمت دهکهای بالای درآمدی تغییر جهت داده و این، حاصلی جز تعمیق شکاف طبقاتی بین فقیر و غنی دربرنداشته. بهگزارش ایرنا؛ یکی از مهمترین حوزههایی که در آن هرساله مبلغ قابلتوجهی یارانه پنهان هزینه میشود گندم و بهعبارتی دقیقتر آرد است. دولت ازیکطرف گندم را با قیمت بالا از کشاورزان میخرد و ازسویی، با قیمتی بیشتر از خارج وارد میکند. بعد همین گندم را به آرد تبدیل کرده و با قیمتی پائینتر از قیمت تمامشده به نانواییها، کارخانههای مواد غذایی مانند ماکارونی و ... میفروشد. هرچند این سیاست حمایتی نان را بهقیمتی مناسب بهدست مردم میرساند اما در مواردی جز نان آرد توزیعشده در بازار آزاد با قیمت بالاتر بهفروش میرسد و بخش قابلتوجه از آن نیز به خارجازکشور قاچاق میشود. درواقع، غیر از انواع نان سنتی که با قیمت مناسب به همه اقشار جامعه میرسد سود حاصل از مابقی آرد توزیعشده بهصورت رانت بهجیب عدهای خاص میرود. ازاینرو هم در حوزه نان و هم در حوزه انرژی و ... باید با حذف «یارانه پنهان» یارانه رانتی نیز حذف شود. دراینمورد کسی شک ندارد.
یارانه پنهان چیست؟
بهطورکل میتوان یارانههای اعطایی به مردم را در دو دسته پنهان و آشکار تقسیمبندی کرد: یارانه پنهان آندست یارانهها را شامل میشود که به کالاهایی مانند آب، برق، بنزین و آرد و سایر کالاهای اساسی تعلق میگیرد و همه مردم بهشکل یکسان از آن بهرهمند نمیشوند؛ مثلاً کسیکه یک خانه بزرگ دارد و برق و آب بیشتری مصرف میکند بهره بیشتری از یارانههای آن خواهد داشت یا افرادیکه فاقد خودرو هستند از یارانه بنزین بهرهای نمیبرند. همچنین، سود حاصل از یارانه پنهان آرد بیشتر از همه بهجیب کارخانهداران و افراد رانتخوار دراینحوزه میرود. اینمسئله بهنوعی بیانگر توزیع ناعادلانه ثروت ملی در جامعه است. طبق دیدگاه کارشناسان؛ میزان یارانه پرداختی بهصورت پنهان بسیاربیشتر از یارانه نقدی و آشکار است. پس مجموعاً افراد ثروتمند یا سه دهک بالای جامعه بهمراتب یارانهای بیشتر از افراد ضعیف و دهکهای پائین دریافت میکنند. بههمینخاطر، در بحث یارانهها کمک به توزیع عادلانه درآمد و افزایش رفاه اقشار کمدرآمد از مهمترین چالشهای آن بهحساب میآید. کلاً توزیع یارانههای پنهان نهتنها از اقشار کمدرآمد حمایت نکرده؛ بلکه نابرابری و بیعدالتی را در جامعه تشدید کرده است.
دولت چقدر یارانه میپردازد؟
سازمان برنامهوبودجه در گزارشی ارقام یارانه پرداختی در کشور شامل آشکار و پنهان را محاسبه؛ و رقم کل آنرا ۹۰۰هزارمیلیاردتومان در سال اعلام کرده است. بااینحال برآوردهای دیگری نیز رقم یارانه پنهان را بیش از هزارهزارمیلیاردتومان نشان میدهد. اینرقم تقریباً برابر با کل هزینه دولت در بودجه ۱۴۰۱ است.
یارانههای پنهان در سایه مشکلات بودجهای
بودجه عمرانی و زیربنایی جایگاه مهم در ساختار بودجههای سالانه و همچنین در پیشبرد برنامههای توسعه دارد. واقعیت ایناستکه یارانههای پنهان سهم اینبخش از بودجه را تقلیل میدهد. بعلاوه، برای بخش تولید نیز آسیبزاست. رقم هنگفتی که از خلال مصرف انرژی و ... بهعنوان یارانه پرداخت میشود باید به تولید اختصاص یابد؛ اما پدیده یارانههای پنهان تولید را بهنفع مصرف تضعیف میکند؛ مثلاً، سالانه بخش قابلتوجه از بودجه به پرداخت یارانه انرژی و کالاها و خدمات اساسی اختصاص مییابد که بیشتر بیانگر مصرف است تا تولید. کارشناسان اقتصادی معتقدند اینامر یکی از بزرگترین موانع افزایش وزنه بخش عمرانی بودجه و استفاده از درآمدهای کشور برای افزایش رشد و توسعه اقتصادیست. ایندرحالیستکه بودجه عمرانی میتواند صرف اجرای طرحهای عمرانی و زیربنایی شده و آثار ماندگاری در اقتصاد کشور داشته باشد. مجموعه عوامل یادشده، بعلاوه برخی مسائل و مشکلات دیگر دولت را برآنداشته که برای حذف یارانه دهکهای بالا، حذف یارانههای پنهان، رساندن یارانه بهدست نیازمندان واقعی مصمم باشد؛ که نیازمند فراهمبودن شرایط لازم بهویژه زیرساختهای فنی و قانونیست که بهنظر میرسد در دولت کنونی این زیرساختها فراهم است. بعلاوه، شیوه کار نیز مهم است؛ مثلاً حتی اگر دولت ازطریق پرداخت یارانههای پنهان بتواند قیمت کالاهای اساسی را کنترل کند، پائیننگهداشتن این قیمتها ازیکسو، میتواند مصرف کالاها را افزایش داده و بدینترتیب میزان یارانه پرداختی نیز افزایش یابد و ازسویی، همان تفاوتهای بین دهکهای درآمدی تکرار خواهد شد. اینموضوع هم بهمعنای واردآمدن فشاری دائمی و فزاینده بر بودجه دولت است که نهایتاً دولت را بهلحاظ مالی با ناتوانی پرداخت مواجه میکند و هم توزیع ناعادلانه یارانهها را درپی خواهد داشت. دقیقاً یکی از دلایل آزادشدن قیمت آرد و پرداخت یارانه مستقیم به مردم نیز درایننکته نهفته است؛ زیرا باور کارشناسان ایناستکه حذف یارانههای پنهان و آشکارکردن آنها و پرداخت نقدی ازیکطرف و آزادسازی قیمتها ازسویی، میتواند با فرض ثبات سایر شرایط، آثار مثبت رفاهی بیشتری نسبت به پرداخت همان میزان یارانه ازطریق کنترل قیمت داشته باشد؛ بنابراین، با آزادشدن قیمت آرد و پرداخت مستقیم آن به مردم میتوان در حالت ایدئال انتظار دو پیامد را داشت: هم تولیدکنندگان صنعتی، مانند تولیدکنندگان ماکارونی و انواع نان صنعتی در فضای رقابتیتری فعالیت؛ و هم مصرفکنندههای نیازمند یارانه نیز یارانه نان خود را مستقیم دریافت خواهند کرد.
آزادشدن قیمت و جلوگیری از قاچاق آرد
باایناقدام مهمترازهمه جلو قاچاق آرد نیز گرفته خواهد شد. بهویژهاینکه جنگ اکران و روسیه، بهعنوان دو قطب تولید گندم در جهان قیمت این کالای استراتژیک را بهشدت افزایش داده. طبق آمار سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)؛ شاخص قیمت مواد غذایی در مارس ۲۰۲۲ میانگین ۱۵۹.۳ واحد بوده که ۱۷.۹ واحد (معادل ۱۲.۶درصد) نسبت به ماه فوریه افزایش داشته که جهشی عظیم و رسیدن به بالاترین سطح از زمان آغاز آن در سال ۱۹۹۰ را تجربه کرده است. روغنهای نباتی، غلات و گوشت بیشترین افزایش را تجربه کردهاند و شکر و لبنیات نیز افزایش قابلتوجهی داشتهاند. میانگین شاخص قیمت غلات فائو در مارس نیز ۱۷۰.۱ واحد بوده که ۲۴.۹ واحد (معادل ۱۷.۱درصد) نسبت به فوریه افزایش داشته است. میان کالاهایی که افزایش قیمت داشتهاند گندم خودنمایی بیشتری دارد. بهخاطر جنگ اوکراین و روسیه و اختلال در صادرات آن، قیمت جهانی گندم در ماه مارس ۱۹.۷درصد افزایش داشته است. قیمت ذرت و جو نیز بهترتیب با افزایش ۱۹.۱ و ۲۷.۱درصدی به بالاترین سطح خود از ۱۹۹۰ رسیدند. ازاینرو، موضوع قاچاق آرد به کشورهای همسایه از اهمیت بسیار برخوردار است. بهگفته سید جواد ساداتینژاد؛ وزیر جهاد کشاورزی کسری شدید گندم در یکی از کشورهای همسایه درحدود سهمیلیونتن خبر داد و اینکه این کشور قصد دارد با قاچاق از ایران، اینمیزان گندم را تأمین کند. وی بابیاناینکه یک کیسه آرد ۵۰کیلویی در ایران ۳۸هزارتومان است، گفت: «درآنسوی مرزها تا ۶۰۰هزارتومان قیمت دارد؛ جلوگیری فیزیکی از قاچاق آن میسر نیست». تنها راه باقیمانده آزادکردن قیمت آرد و رساندن آن بهقیمت منطقه است که بهصورت خودکار انجام خواهد شد.