کد خبر:
291746
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ دوشنبه ۹ خرداد -
00:24
آینده روابط ایران و عربستان به‌روایتِ تحلیلگران منطقه
تارنمای خبری «عربی ۲۱» ضمن بررسی چشم‌انداز مذاکرات ایران و عربستان از دیدگاه چند تحلیلگر مسائل سیاسی منطقه نوشت؛ اظهارات وزیران امور خارجه ایران و عربستان و تبادل پیام‌های مثبت دو کشور در پی چنددور مذاکره در عراق و عمان، پرسش‌هایی را درزمینه پیشرفت این مذاکرات مطرح کرده است. مبارک العاتی نویسنده و تحلیلگر سیاسی سعودی، دراین‌باره می‌گوید؛ عربستان و ایران بیش از یک‌سال را صرف پنج دور رایزنی در سطح امنیتی در بغداد با میانجیگری عراق کردند که این نشان می‌دهد دو کشور واقعاً در مسیری روبه‌جلو حرکت می‌کنند اما به‌دلیل بی‌اعتمادی دوجانبه، این‌روند بسیارکند است. العاتی درگفت‌وگوبا تارنمای عربی ۲۱ افزود؛ اما دستاوردهای دور پنجم این رایزنی‌ها که در قالب یک سند ۱۰ ماده‌ای بروز یافت، چشم‌انداز یک پیشرفت واقعی بود و دیدار قریب‌الوقوع وزرای خارجه دو کشور در بغداد یا مسقط را نوید می‌داد که این دیدار می‌تواند به فصل جدیدی از روابط دوجانبه که از سال ۲۰۱۶ قطع شده بود، منجر شود. به‌گفته وی اظهارنظرات دو طرف نشان از رضایت نسبی متقابل در دو طرف این مذاکرات دارد و امیدواری نسبت به برگزاری دور بعد گفت‌وگوها را به‌وجود آورد، طوری‌که این‌بار رایزنی‌های دیپلماتیک نویدبخش نشستی در سطح وزرای خارجه دو کشور است. وی تصریح کرد؛ اظهارات وزرای خارجه دو کشور نشان از وجود عزم بر ادامه این رایزنی‌ها دارد، اما فضای بی‌اعتمادی دوجانبه نسبت به اجرایی‌شدن نتایج حاصل از گفت‌وگوها مانع بزرگی دراین‌راستا به‌شمار می‌آید. این تحلیلگر گفت؛ ریاض و تهران به زمان بیشتر و رایزنی‌های جدی‌تر و نیز یک میانجی بین‌المللی نیاز دارند که بتواند اجرایی‌شدن نتایج را به‌نوعی تضمین کند. وی درپایان گفت؛ نشانه‌های روزافزونی مبنی‌بر دیدار قریب‌الوقوع وزرای امور خارجه دو کشور و ازسرگیری روابط دیپلماتیک وجود دارد، به‌ویژه‌آنکه درآستانه موسم حج قرار داریم که می‌تواند زمینه رسیدن به توافق را افزایش دهد. عماد الجبوری دیگر نویسنده و تحلیلگر سیاسی دراین‌باره مدعی شده موضع ایران یک مانع واقعی در پیشرفت مذاکرات با طرف سعودی‌ست. وی ادعا دارد، ایران با چشم‌پوشی اسرائیل، با امریکا در چارچوب سیاست خارجی منطقه‌ای به‌توافق رسیده است، حال‌آنکه طرف عربستانی و کشورهای عربی منطقه در پی تحقق ثبات موردنظر خود در منطقه ازجمله در حوزه‌های اقتصادی و تجاری هستند. به‌گفته وی، پس از چنددوره مذاکرات بین دو طرف اکنون معضل اصلی این‌است‌که عربستانی‌ها نمی‌خواهند این مذاکرات و نتایج آن تنها دوجانبه (صرفاً تهران-ریاض) باشد. بلکه آن‌ها می‌خواهند مشکلات بین تهران و همه کشورهای منطقه در قالب یک بسته کامل حل شود. وی ادامه داد؛ ازسوی‌دیگر، ایران نمی‌خواهد این‌مسائل فرعی را در یک نشست حل کند بلکه می‌خواهد هر پرونده را جداگانه پیش ببرد و این نشان می‌دهد دیدار آتی وزرای دو کشور تنها در حد یک دیدار و صرفاً برای ذوب‌شدن یخ روابط دیپلماتیک بین دو کشور است. وی تأکید کرد؛ هر کارشناس یا تحلیلگر ناظر بر روابط ایران و کشورهای عربی که موضوع عربی-ایرانی را دنبال کند، می‌داند که تهران از سیاست منطقه‌ای و دستاوردهایش در چهار کشور عربی عقب‌نشینی نمی‌کند، آن‌ها فقط می‌خواهند مدتی زمان بخرند ولی تصمیمی برای تغییر کل سیاست منطقه‌ای خود ندارند. طلال عتریسی یک تحلیلگر سیاسی دیگر ولی معتقد است روابط تهران-ریاض به‌سمت بهبود پیش می‌رود، هرچند روند مذاکرات کند و نشست‌ها با فاصله هستند که البته این‌امر باتوجه‌به تنش‌های سال‌های اخیر و بی‌اعتمادی و اختلافات دوجانبه طبیعی‌ست. وی گفت؛ منطقه صحنه معادلات جدیدی‌ست که لزوم تغییر در دیدگاه را به طرفین تحمیل می‌کند و این به‌معنای پیشرفت مذاکرات است. عتریسی ادامه داد؛ ایران دائم از آمادگی خود برای برقراری روابط خوب و سازنده با کشورهای همسایه سخن می‌گوید زیرا همه مسئولان ایرانی در سطح ریاست جمهوری و وزرای خارجه بر اولویت بهبود روابط منطقه‌ای و امنیت خلیج‌فارس بدون حضور بیگانگان تأکید کرده‌اند. به‌گفته وی، ازسوی‌دیگر عربستان امروز ناظر اتفاقات جهان است و به‌نظر می‌رسد اعتمادش به ایالات‌متحده آمریکا که در سال‌های گذشته این کشور را برای عدم عادی‌سازی روابط با تهران تحت‌فشار قرار می‌داد، دچار گسست شده است. عربستانی‌ها همچنین دریافته‌اند نمی‌توانند روی اقدام امریکا برای ایجاد تغییر وضعیت ایران در منطقه، محاصره کردن آن یا انزوای تهران حساب باز کنند. وی ادامه داد؛ مقامات عربستانی از تجربه افغانستان دریافته‌اند که واشنگتن تعهدی بر حمایت از دوستان و متحدان خود ندارد درنتیجه این متغیرها آن‌ها را به این فکر انداخته که به‌ویژه باتوجه‌به تحولات جاری در جهان و نامشخص‌بودن تحولات آتی بین‌المللی، روابط مثبت با ایران در منطقه بیش از پشت‌گرمی به حمایت آمریکا می‌تواند امنیت و ثبات را در منطقه تأمین کند. وی درنهایت بااشاره‌به‌دلایل پیش‌گفته اظهار داشت؛ ولیعهد محمد بن سلمان گفته ایران همسایه ماست و باید با آن همکاری و همزیستی داشته باشیم و وزیر امور خارجه، بن فرحان هم اظهار داشته روند امور مثبت است و ما در پی بهبود و توسعه روابط هستیم، پس می‌توان نتیجه گرفت که در روابط تهران-ریاض اوضاع در مسیر مثبت پیش می‌رود. وی درگفت‌وگوبا این تارنمای عربی ادامه داد؛ طبق معمول در منطقه خلیج‌فارس تنش‌هایی با درجات مختلف وجود دارد، اما بسته به‌نتیجه روند مذاکرات احیای برجام، ممکن است بازیگران منطقه رویکرد آرام‌کردن اوضاع برای همکاری بالقوه بیشتر یا برعکس تشدید تنش‌های بیشتر را درپیش بگیرند. وی افزود؛ واضح است که کشورهای منطقه در‌پی ایجاد و حفظ روابط خوب هستند، این‌رویکرد نه‌تنها برای حل مشکلات اقتصادی- مثلاً در ایران- بلکه همچنین برای ادامه آتش‌بس جاری در یمن (برای عربستان) و ممانعت از حملات موشکی و پهپادی انصارالله لازم است. وی افزود؛ به‌بیان واضح‌تر مشکلات وجود خواهند داشت، اما درحال‌حاضر همه در سایه تحولات بین‌المللی خطرناک و در رأس همه، کمبود مواد غذایی، ترجیح داده‌اند روند مثبتی را درپیش بگیرند. مدیرعامل شرکت تجزیه‌وتحلیل وضعیت کشورهای خلیج‌فارس در واشنگتن، جورجیو کافایرو، نیز گفته که با کاهش اعتماد سعودی‌ها به تعهد آمریکا به ثبات و امنیت در خلیج‌فارس و فقدان یک بازیگر بین‌المللی قدرتمند برای پرکردن خلأ حضور ایالات‌متحده دراین‌نقش به‌نظر می‌رسد، ریاض به‌این‌نتیجه رسیده که تعامل دیپلماتیک بیشتر با ایران منافع ریاض را بیشتر تأمین خواهد کرد. کافایرو افزود؛ وضعیت جاری در یمن برای آینده روابط سعودی و ایران بحران‌ساز خواهد بود اما ادامه آتش‌بس شکننده در یمن، نوید مثبتی برای بهبود دیپلماسی بین ریاض و تهران است. وی خاطرنشان کرد؛ ازسرگیری حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها علیه عربستان برنامه افق چشم‌انداز ۲۰۳۰ را که برای محمد بن سلمان و مردم عربستان بسیارمهم است، تضعیف می‌کند. وی درادامه ادعا کرده که درصورت شکست مذاکرات هسته‌ای در وین ایران می‌تواند از یمن به‌عنوان عرصه‌ای برای مشکل‌آفرینی بیشتر برای دشمنان خود استفاده کند و عربستان نمی‌خواهد تهران این حربه تهدید علیه امنیت عربستان را همچنان در دست داشته باشد. وی افزود؛ درعین‌حال، دولت فعلی ایران واقعاً می‌خواهد صرف‌نظر از سرنوشت نامعلوم مذاکرات هسته‌ای با غرب، روابط خود را با همسایگان خود ازجمله عربستان سعودی بهبود بخشد. او تأکید کرد؛ اگر ایران بتواند از نفوذ خود بر حوثی‌ها برای تحت‌فشارگذاشتن گروه‌های شورشی در یمن جهت تمدید آتش‌بس و توقف حملات به تأسیسات عربستان استفاده کند، ریاض را متقاعد خواهد کرد که در قبال ایران رویکرد دیپلماتیک نتیجه مثبت و مؤثرتری می‌دهد. وی افزود؛ بااین‌حال، حوثی‌ها نمایندگان ایران نیستند، آن‌ها تشکیلات خاص خود را دارند، بنابراین واقعاً مشخص نیست که آیا تهران در جایگاهی هست که بتواند امنیت تأسیسات عربستان را تضمین کند یا خیر. هفته گذشته رویترز بااشاره‌به حضور شاهزاده عبدالعزیز بن احمد در هیئت‌همراه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که برای تسلیت به امارات سفر کرده بود، به‌نقل‌از یک منبع سعودی، انتقال قدرت در عربستان را قریب‌الوقوع دانست. این‌مسئله پرسش‌هایی درمورد تأثیر انتقال قدرت به ولیعهد عربستان بر پیشرفت مذاکرات تهران و ریاض مطرح می‌کند، آیا شاهزاده جوان به‌دنبال حل همه مشکلات ریاض با کشورهای همسایه و منطقه پیش از تصدی قدرت است؟ عماد الجبوری، تحلیلگر سیاسی می‌گوید؛ همان‌طورکه روند مرسوم خاندان‌های سلطنتی در خلیج‌فارس است و باتوجه‌به رفتار و امور داخلی این خاندان، هیچ مشکلی برای انتقال قدرت در عربستان وجود ندارد و بی‌شک شاه جوان در‌پی پایان‌دادن به هرگونه مشکل با کشورهای همسایه به‌ویژه ایران است، دقیقاً به‌همان‌صورت که به مشکلات با ترکیه پایان داد.