«احمد جعفری»؛ بازیگر نمایش «پائین گذر سقاخانه» نوشته مرحوم «اکبر رادی» که بهکارگردانی رضا بهرامی؛ از 19 مردادماه، اجرای خود را در تماشاخانه «سنگلج» آغاز کرده است، با اظهار امیدواری که نمایش خوبی را کنار اینگروه بهروی صحنه ببرد، افزود: «همه این عزیزان در گروه تئاتر نزدیک و آقایان کهبد تاراج و رضا بهرامی؛ از بچههای خوب و کاردرست تئاتر هستند».
«پائین گذر سقاخانه»؛ نمایشی با متنی شایانتوجه
این بازیگر تئاتر که فعالیت حرفهایاش را از سال 89 آغاز کرده است، بااذعانبهاینکه متن بسیارخوبی توسط «اکبر رادی» نوشته شده؛ بااشارهبهاینکه رضا بهرامی، به «کارگردانیِ مکتوب» در آثار نمایشی خود میپردازد؛ درحالیکه بسیاری کارگردانان بهاینشیوه معتقد نیستند، گفت: «بهنظرم پایبندنبودن و بیاعتقادی به ایننوع کارگردانی در بسیاری از کارگردانان موجب میشود که کیفیت نمایش تنزل پیدا کند اما رضا بهرامی خاصیتی دارد که پیشازآنکه بخواهد نمایشی را شروع کند، از یکماهقبل بیش از صدبار متن را میخواند و پسازآن، تمام ایدهها و طراحیهای نمایش؛ ازجمله میزانسنها، ایدههای صحنه و لباس و کارگردانی را مکتوب میکند، روی کاغذ مینویسد یا در ذهنش نگاه میدارد». وی بابیاناینکه این اثر، ویژگیهایی خاص دارد و در تمرین، کاملاً مشخص است که کارگردان ازقبل از بازیگر چه میخواهد و همین، پروسه تمرین را برای بازیگران شیرین و لذتبخش میسازد و کار بهدرستی جمع میشود، گفت: «دوماهونیم است که درحالفعالیتیم و دراینمدت، نظم و انضباط از ویژگیهایی بوده که بر تمرینها حاکم است؛ و کارگردانی منظم و مکتوب، از خواصیست که درایننمایش وجود دارد و بهرامی توانسته از آن بهره ببرد». وی باابرازتأسفازاینکه دراینسالها در حوزه نمایش در کشور، فقدان هنرمندان و نویسندگان خوبی را داشتهایم تا دست به نگارش متون ایرانی بزنند، گفت: «همه ما استاد رادی را میشناسیم و خداوند ایشان را رحمت کند که آثار فاخری را برای نسل آینده بهجا گذاشتند. یکی از جذابیتهای خاص این متن، درامیست که در آن اتفاق میافتد. پائینگذر سقاخونه و دیگر متنهای اکبر رادی، میتواند برای مخاطب جذاب باشد؛ زیرا قصههای وی در دهه 30 میگذرد و این اثر نیز روایت آن در ماه محرم اتفاق میافتد».
لزوم رعایت پروتکلها؛ از تمرین تا اجرا
این بازیگر، شیوه اجرایی کارگردان را یکیدیگر از ویژگیهای مهم این اثر برشمرد و گفت: «معتقدم کارگردان شیوه اجراییاش را درایننمایش بهدرستی انتخاب کرده؛ که میتواند این نمایش را به اثری جذاب مقابل چشمان مخاطب مبدل سازد و من نیز، امیدوارم مخاطبان تئاتر به دیدن این نمایش بیایند و از دیدن آن لذت ببرند». بازیگر نمایش «شکم» که بهنویسندگی و کارگردانی «علیرضا معروفی» در سالن «قشقایی» تئاترشهر تهران بهروی صحنه رفت؛ بااذعانبهاینکه شرایط اجرای نمایش در دوران کرونا، کار را برای گروههای تولید دشوار کرد؛ اما حال در شرایطی بسر میبریم که بهدلیل گستردگی واکسیناسیون، شرایط کار در حوزه تئاتر بهتر شده است، گفت: «امید دارم که مخاطبان و گروههای تولید آثار نمایشی، پروتکلها را در اجرای یک اثر رعایت کنند. ما همه ایننکات؛ ازجمله زدن ماسک، استفاده از الکل برای ضدعفونی و مواردی نظیرِ حفظ فاصله اجتماعی هنگام تمرین را رعایت میکنیم؛ براینمبنا انتظار داریم دوستانی که به دیدن یک نمایش میآیند نیز تمام پروتکلهای بهداشتی لازم را رعایت کنند تا دچار مشکلی نشویم». وی با اظهار امیدواری دراینزمینه که تئاتر، هرچهزودتر از شَر این ویروس منحوس خلاص شود تا بتواند از تمام ظرفیتهای موجودش استفاده کند، گفت: «امیدواریم با بهبود وضعیت کرونا در کشور؛ وضعیت سالنهای نمایش و وضعیت گروههای تئاتری نیز روزبهروز بهتر و بهتر شود».
راهکارهایی از هنرمندان که راه به جایی نمیبرد
جعفری باتأکیدبراینکه راهکاردادن هنرمندان در حوزههای مختلف، هرگز راه به جایی نبرده است؛ و او، اگر بهعنوان بازیگر، راهکاری برای بهبود و تقویت وضعیت موجود تئاتر در کشور ارائه کند، باید پرسید که چهکسی هست که راهکارها را بشنود؟ گفت: «وضعیت تئاتر و استقبال مخاطب از آن، به عواملی بستگی دارد که یکی از مهمترین آنها، کیفیت آثار نمایشیست و دراینسالها، متصدیان حوزه تئاتر بهوفور دیدهاند وقتی آثار نمایشی، کیفیت خوبی دارند، استقبال بیشتری از آنها صورت میگیرد؛ اما ازسویی، برخی آثار بهرغمِ داشتنِ کیفیت خوب، اسیر رخدادهایی خاص میشوند؛ مثلاً فلان نمایش که ازقضا نمایش خوبیست، بازیگر چهره ندارد». بازیگر «ایستاده روی خط استوا» بهنویسندگی و کارگردانی «سعید خیراللهی» که در تماشاخانه «سرو» تهران بهروی صحنه رفت؛ باابرازتأسفازاینکه سلیقه مخاطبان نمایش، بهسمتی رفته که اگر در اثری، بازیگر چهره حضور داشته باشد؛ حتی اگر بهلحاظ اجرایی از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد نیز از آن استقبال خواهند کرد، گفت: «اینموضوع اصلاً خوب نیست و با نهایت احترامی که برای متصدیان حوزه تئاتر قائلم، میتوانم بگویم که اینامر، مهلکترین و بدترین ضربه را به حوزه را به تئاتر کشور زده است. برگزاری تئاترهای خصوصی نیز از دیگر مواردیست که به تئاتر ضربه زده که در بسیاریازآنها، هیچچیز برای گروه تولید مهم نبوده است». وی بااشارهبهاینکه گاه نمایشهایی با کیفیت پائین، باتکیهبر حضور برخی از چهرههای تئاتر، توانستند به استقبال خوبی دست یابند، گفت: «وقتی ایندست آثار، با حضور چهرههای تئاتری و اجرایی ضعیف بهروی صحنه رفتند، موجب شدند استقبال از هنر تئاتر کم شود و ازاینرو، میتوان بهایننکته تأکید کرد که لازم است تئاتر خصوصی نظارتش را دراینحوزه بیشتر کند تا بلکه کیفیت آثار بالاتر برود و استقبال مردم از نمایشهای روی صحنه بیشتر شود».
تأثیر کیفیت نمایش بر روی مخاطب
این بازیگر تئاتر، کیفیت را از مهمترین عوامل اثرگذار یک نمایش بر روی مخاطب دانسته و باتأکیدبراینکه اینامر به تئاتر کشور ضربه زده است، افزود: «مخاطبان تئاتر امروز، باهوش هستند؛ فرق نمایش خوب و بد را میفهمند و اگر نمایشی بد باشد، به دیدن آن نمیروند و ازاینرو، در حوزه ترغیب تماشاگران به نمایش، این راهکار میتواند به ذهن متبادر شود که مرکز هنرهای نمایشی، کنار اقدامات نظارتی، ازلحاظ فنی نیز دست به اقداماتی بزند که ارتقای سطح کیفی آثار نمایشی را بهدنبال داشته باشد و گروههای بازبین فنی، سختگیریهای بیشتری را در نظارت بر روی آثار نمایشی بهخرج بدهد تا آثاری بهروی صحنه بروند که کیفیتی بالا داشته باشند».
داشتنِ هوای تئاتریها در تخصیص بودجه
بازیگر «هفت روز از تیر 60» که بهقلمِ «کامران شهلایی» و کارگردانی مشترک «کامران شهلایی» و «محمد لارتی» در سالن «چهارسو» بهروی صحنه رفت؛ باتأکیدبراینکه اگر نمایش در کشور بهسمتی برود که مخاطب بتواند آثار باکیفیتتری را ببیند، قطعاً مخاطبان بیشتری بهسمت سالنها خواهند آمد، گفت: «این راهکار میتواند ازسوی خودِ اهالی تئاتر اتفاق بیفتد و خود ما آنرا رقم بزنیم. حمایت مرکز هنرهای نمایشی و وزارت ارشاد نیز از موضوعاتیست که باید موردتوجه قرار بگیرد و دراینراه، مبالغ و دستمزدهای ارائهشده در تئاتر را افزایش دهند». وی باتأکیدبراینکه در دو طرف این موازنه، اهالی تئاتر باید دست به ارتقای کیفی آثار بزنند؛ ازسویی، با دلسوزی برای اهالی تئاتر، بهایننکته اعتقاد دارد که باید حمایتهای مالی بیشتری توسط مراکز دولتی و غیردولتی از اهالی تئاتر صورت گیرد تا آثاری بهتر و با کیفیتی بالاتر ارائه کنند، گفت: «یعنی مرکز هنرهای نمایشی، ازنظر بودجه در تخصیص ردیفهای بودجه، بیشتر هوای تئاتر را داشته باشد تا گروهها بتوانند کارهای خوب تولید کنند، سطح کیفی آثار بالا برود و متعاقباً مخاطبان نیز بیشتر به دیدن تئاتر بیایند؛ وگرنه راهکاری برای ارتقای وضعیت کنونی تئاتر کشور وجود ندارد».
جشنوارههای تئاتر در کشور؛ تعدد بالا و کیفیت پائین
جعفری توجه به وضعیت جشنوارهها را از دیگر عوامل مهم و تأثیرگذار بر حمایت مخاطبان از نمایش برشمرد و بابیاناینکه ضروریست جشنوارههای تئاتر، در حوزه فنی کیفیتشان را افزایش دهند، گفت: «متأسفانه جشنوارههای تئاتر و بهویژه جشنوارههای شهرستانی، اوضاع خوبی ندارند و اصلاً معلوم نیست در جشنوارهها چه اتفاقی میافتد؛ زیرا امروز هرکسکه از دانشگاه فارغالتحصیل شده است، دست به برگزاری جشنوارهای خاص زده و این، اصلاً موضوع خوبی نیست». وی باابرازتأسفازاینکه تعداد جشنوارههای تئاتر در کشور بسیاربالا و ازسویی، کیفیت جشنوارههای موجود بسیارپائین است، گفت: «نظارت بیشتری باید بر روی حوزه جشنوارهها وجود داشته باشد؛ زیرا معتقدم اکثر نمایشهای خوب و پرمخاطبی که به اجرای عموم میرسند، از مسیر جشنوارهها و بهویژه جشنوارههای خوب تئاتر؛ بهویژه تئاتر فجر و جشنواره دانشجویی بیرون میآیند». بازیگر نمایش «آوانتاژ» که بهنویسندگی «کامران شهلایی» و کارگردانی مشترک «کامران شهلایی» و «محمد لارتی»، در «تالار حافظ» بهروی صحنه رفت؛ با تقدیر از اقدامات صورتگرفته توسط اهالی تئاتر شهرستانها، گفت: «باید اعتراف کنیم بسیاری از اهالی تئاتر شهرستان، این توانایی را دارند که آثاری را روی صحنه ببرند و بهگونهای کاری باکیفیت ارائه دهند که مخاطبان استقبال بیشتری نسبت به بسیاری از آثار مطرح اجراشده در تهران از آن داشته باشند و امروز، بیشازهرزمان نیاز است مردم به اسمها در تئاتر توجه نکنند و به دیدن آثار نمایشی خوب بروند و از آنها حمایت کنند».
اقدامات قابلتحسین سازمان زندانها در حوزه تئاتر
بازیگر نمایش «آوازهای دیوار بیدر» که بهنویسندگی و کارگردانی «محمد قاسمی» در تالار سوره حوزه هنری بهروی صحنه رفت؛ باابرازتأسفازاینکه هرچه زمان جلوتر میرود، عملکرد آموزشوپرورش در حوزه تئاتر در مدارس ضعیفتر میشود، افزود: «بهیاد دارم اواسط دهه 80 وقتی دانشآموز بودم، اوضاع تئاتر در مدارس بهتر بود و من درهمانزمان، بهعنوان بهترین بازیگر جشنواره تئاتر در استان ایلام شناخته و از همانجا استعدادیابی شدم؛ اما اکنون وضعیت تئاتر بهگونهایستکه جشنوارهای باعنوان جشنواره تئاتر زندانها داریم و ادارهکل زندانها در حوزه تئاتر، اقداماتی بهتر از آموزشوپرورش داشته و حتی میتوان گفت؛ جشنواره تئاتر سرباز که ازسوی نیروهای مسلح برگزار میشود و شاید در شرح وظایف آنان نیز نباشد، بهخوبی دراینحوزه بهثمر نشستهاند». وی باتأکیدبراینکه پرداختن به مسئلهای مانند تئاتر، از مهمترین وظایف پیشروی آموزشوپرورش است و این نهاد باید آموزش تئاتر از دبستانها و ردههای پایه را در زمره مهمترین اولویتهایش قرار دهد، گفت: «امیدوارم این صدا به گوش مسئولین آموزشوپرورش برسد و متصدیان این نهاد، کمک شایانی را به اهالی تئاتر داشته باشند. البته این، نقدی دوستانه است و همینجا، از تمام زحمات ارزشمند این وزارتخانه در حوزه تئاتر تابهامروز، تشکر میکنم».
نبودِ عدالت میان سینما و تئاتر در کشور
جعفری بااشارهبهاینکه همواره در مثال گفته میشود یک پدر یا یک مادر، همواره باید همه فرزندانش را به یک چشم ببیند، باابرازتأسفازاینکه امروز، تئاتر در بدنه دولت، هرگز مثل سینما دیده نشده، گفت: «در بدنه وزارت ارشاد، سازمانی باعنوان سازمان سینمایی داریم که مستقل است و ردیف بودجهای خاص دارد؛ اما در حوزه تئاتر، تنها یک مرکز هنرهای نمایشی داریم؛ حتی این، در ردیفهای بودجهای در جشنواره تئاتر فجر دیده میشود و باید گفت؛ وقتی گروههای تئاتری مختلف، از جایجای ایران عزیز پا در جشنوارههای مختلف تئاتر؛ ازجمله جشنواره تئاتر فجر میگذارند، اینامر بهخوبی دیده میشود که عدالتی بین سینما و تئاتر برقرار نیست و همین، موجب میشود که سطح آثار نمایشی تنزل یابد». بازیگر «کمی آنسوتر» که بهنویسندگی «کامران شهلایی» و کارگردانی مشترک «کامران شهلایی» و «محمد لارتی» در سالن «کوچک» (مجموعه تئاتر مولوی) اجرا شد؛ باتأکیدبراینکه باید عدالت ردیفهای بودجهای میان تئاتر و سینما برقرار شود، گفت: «از مسئولین خواهشمندم هنر تئاتر را بهعنوان یک شغل مستقل بشناسند و ایننکته را بدانند که هنرمندان، باید رفاهی نسبی را داشته باشند تا بتوانند به ادامه فعالیت بپردازند و برایاینکه اقدامات دراینحوزه بهبود یابد، دولت باید ازطریق مرکز هنرهای نمایشی، خانه تئاتر و وزارت فرهنگوارشاد، تئاتر و بازیگری را همانگونه که در همهجای جهان، بهعنوان شغل شناخته شده است، بهعنوان یک شغل درنظر بگیرد و اینقضیه روشنتر شود». وی با تقدیر از اقدامات ارزنده صورتگرفته دراینحوزه، ایناقدامات را ناکافی برشمرده و بااذعانبهاینکه هنرمند مانند یک پزشک، فعالیتی هنری را برای بهبود حال جامعه انجام میدهد، گفت: «بهشخصه سالها در حوزه تئاتر صحنهای و خیابانی، در همه موضوعات کار کردهام و به این رزومه افتخار میکنم؛ اما بهعنوان یک بازیگر تئاتر معتقدم هرکس دراینراه قدم گذاشته، درحالتولید کالای فرهنگیست». جعفری باتأکیدبراینکه دولت باید فعالیتهای ارزشمند صورتگرفته در حوزه تئاتر را ببیند، گفت: «هدف من در مسیر هنر، همواره برایم مهم بوده و عشق به اینکار، موجب شده است تمام هستی خود را دراینراه بگذاریم و باید بگویم؛ تا روزیکه زندهام و زندگی میکنم، اینکار را ادامه میدهم؛ زیرا عاشق این حرفه هستم».
امین کردبچه چنگی
عکس: مینا قانع