کد خبر:
292028
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ شنبه ۲۲ مرداد -
23:48
وجود 290 سقاخانه در گذرهای قدیمی تهران
بیشترشان در خم و پیچ کوچه‌های تنگ و ترش سالخورده‌ترین محله‌های مرکز شهر جا خوش کرده‌اند. رهگذران خسته از قیقاج موتوری‌ها و هیاهوی تمام‌نشدنی خیابان‌ها برای دمی هم که شده در کنار سقاخانه‌های قدیمی با خودشان خلوت می‌کنند. وقتی نگاهشان به کاشی‌های فیروزه‌ای و تمثال قمر بنی‌هاشم و شمع‌های کوتاه و بلند سوزان پشت نرده‌های سبز سقاخانه‌ها می‌افتد سلامی از سر ارادت می‌دهند و با چشمانی که تر می‌شود به‌یاد وفای حضرت عباس؟ع؟ می‌افتند و از او برای بازشدن گره‌های کور زندگی‌شان مدد می‌خواهند. هنوزهم می‌شود رد سقاخانه‌های قدیمی را در محله‌های پا‌به‌سن‌گذاشته پیدا کرد. سقاخانه‌های خدابنده، نوروزخان، شیخ هادی و سقاخانه آینه هنوزهم گردشگران و رهگذران زیادی را پاسوز خود می‌کنند و لب‌تشنگان در آن سیراب می‌شوند. سقاخانه، فضاهای کوچکی در معابر عمومی بود که اهالی و کسبه برای آب‌دادن به رهگذران تشنه درست می‌کردند. سقاخانه معمولاً ظروف سنگی بزرگی بودند که آب آشامیدنی در آن‌ها ریخته می‌شد و پیاله‌هایی با زنجیر به آن‌ها بسته می‌شد. سقاخانه‌ها ابتدا جنبه خدماتی داشتند و بانیان آن‌ها بیشتر به‌منظور انجام کار خیر، اقدام به ساخت و نگه‌داری آن‌ها می‌کردند. برخی سقاخانه‌ها دائمی بودند و برخی در زمان‌های خاص به‌ویژه به هنگام عزاداری محرم برپا می‌شدند. در تهران، سقاخانه‌های بزرگ‌تری ساخته شد و در آن‌ها شمایل بزرگان مذهبی مانند حضرت عباس برادر امام‌حسین؟ع؟ و حضرت علی‌اکبر؟ع؟ نقش می‌بست. در شهر تهران بیش از ۲۹۰ سقاخانه وجود دارد که بیشتر آن‌ها در محله‌های سالخورده جا خوش کرده‌اند. طی چندسال‌گذشته مرمت و بازسازی سقاخانه‌ها در دستورکار مدیریت شهری قرار گرفته است. سقاخانه‌های محله امامزاده یحیی؟ع؟ از سقاخانه‌هایی بودند که بازسازی شدند. بسیاری از کارشناسان مذهبی براین‌باور هستند که وجود این سقاخانه‌ها در گذرها و محله‌ها می‌تواند دم‌به‌دم داستان عاشورا را زنده و آن‌را با شمایلی لطیف به نسل‌های بعدتر منتقل کند. فرهنگ فداکاری، نوع‌دوستی، ایثار و شهادت و فانی دانستن این دنیا و باقی‌ماندن نیکی‌ها و خوبی‌ها در سقاخانه‌ها جاری‌ست و این مکان‌های جمع‌وجور کوچک بارهاوبارها باعث تحول انسان‌هایی شده که بعدها کارهای بزرگی انجام داده‌اند. برای آگاهی‌دادن به رهگذران در شب، شمع‌هایی اطراف سقاخانه‌ها روشن می‌شد که بعدها جنبه‌ای مذهبی پیدا کرد و کسانی‌که نذری داشتند هر شب جمعه، شمع‌هایی را در سقاخانه‌ها روشن می‌کردند. البته شمع روشن‌کردن در زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس برای برآوردن حاجت از اعتقادات دیرینه مردم ایران است و به‌همین‌منظور هم در سقاخانه‌ها محلی برای روشن‌کردن شمع قرار دارد. دخیل‌بستن نیز از سنت‌های رایج در هنگام رفتن به سقاخانه‌ها بود. این دخیل ممکن بود یک‌تکه پارچه سبز، یک‌تکه باریک پارچه از لباس یا یک قفل کوچک باشد. مردم کوچه و بازار با بستن دخیل که نوعی توسل است، با خدا و معصومان عهد می‌کردند اگر مشکلشان حل شود، صدقه‌ای در راه رضایش بدهند. این سنت در کشور ایران ریشه‌ای چندین‌هزارساله دارد و کسانی‌که حاجتی دارند یا از اوضاع روزگار گله‌مندند، دنبال شخصی یا مقامی می‌گردند که حاجتشان را برآورده کند و چون پایبند مذهب هستند، قبل‌ازهرچیز سراغ معبود و امامان خود می‌روند. معروف‌ترین سقاخانه‌های تهران در اطراف بازار بزرگ تهران قرار دارند. محل این سقاخانه بعد از خیابان‌کشی‌های سال‌های دهه 30 و 40 به داخل خیابان می‌افتد و به‌همت مردم، سقاخانه فعلی که یکی از مجلل‌ترین سقاخانه‌های تهران است پا می‌گیرد. سقاخانه نوروزخان به‌دلیل جای پای سنگی قدیمی، سقاخانه آشیخ هادی به‌دلیل جنجال سیاسی کشته‌شدن کنسول کشور آمریکا و سقاخانه آیینه به‌دلیل حاجت‌دهی و تزئینات شکیل از مشهورترین سقاخانه‌های تهران‌اند. سقاخانه نوروزخان در خیابان پانزده خرداد شرقی، جنب بازار آهنگران واقع شده است و در گذشته نه‌چندان‌دور از معروف‌ترین سقاخانه‌های تهران به‌شمار می‌رفت. سرتاسر گذر این سقاخانه طاق بندی شده بود و شمایل بزرگان دینی و مذهبی، بیرق و علامت سیاه را به آن آویخته بودند. زورخانه‌ای به‌همین‌نام کنار این سقاخانه وجود داشت که از زورخانه‌های معروف و نامی شهر به‌شمار می‌رفت و دالان ورودی آن از زیر سقاخانه نوروزخان می‌گذشت. براساس مدارک و شواهد موجود قدمت این سقاخانه به بیش از ۴۰۰سال‌پیش می‌رسد. از مهم‌ترین دلایل شهرت زیاد این سقاخانه جای پای سنگی واقع‌درآن است که متبرک دانسته شده و این محل را به زیارتگاهی پرسابقه تبدیل کرده است. این‌مکان به‌عنوان یکی از اماکن متبرکه تهران شناخته شده که تا قبل از برپایی حصار شاه‌طهماسب نیز در تهران وجود داشته است. هنوزهم گردشگران زیادی به دیدن این سقاخانه می‌روند و با راز‌و‌نیاز‌کردن در جوار آن، آرامش را مهمان‌خانه دلشان می‌کند.
لیلا اصلانی/ ایرنا