کد خبر:
292496
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ يکشنبه ۲۹ آبان -
06:30
سایه اختلافات عربی بر جام‌جهانی
برخی کارشناسان اگرچه این‌دور از جام‌جهانی را به‌دلیل هم‌گروهی ایران با آمریکا و انگلیس یکی از دوره‌های سیاسی فوتبال جهان می‌دانند، اما این جام حتی در بین کشورهای کوچک‌وبزرگ عرب خاورمیانه به‌ویژه با شبه‌جزیره عربستان نیز به تعمیق اختلافات دامن زده است. برخلاف همه ادعاها درمورد جدا بودن سیاست از ورزش اما رخنه تصمیم‌گیری‌های سیاسی از ماه‌هاقبل در ورزش، آشکارا فوتبال را به حاشیه برد. حذف تیم روسیه از رقابت‌های مقدماتی جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر به‌دلیل حمله به اوکراین نقطه اوج این تصمیم کاملاً سیاسیِ بی‌سابقه بود. هیچ کشوری انگلستان را در سال ۱۹۸۲ به‌دلیل حمله به جزایر مالویناس آرژانتین (جنگ فالکلند) در هزاران‌مایل دورتر از مرزهایش محکوم و محروم نکرد یا آمریکا هیچ‌گاه به‌خاطر ۲۰ سال جنگ در افغانستان و عراق از جام‌جهانی محروم نشد اما این تصمیم درمورد مسکو گرفته شد زیرا کشوری غرب‌گرا نبود. شاید برخی این‌دور از جام‌جهانی را به‌دلیل هم‌گروهی ایران با آمریکا و انگلیس یکی از دوره‌های سیاسی جشن فوتبالی جهان قطر بدانند اما جام‌جهانی حتی بین کشورهای کوچک‌وبزرگ خاورمیانه به‌ویژه شبه‌جزیره عربستان نیز رگه‌هایی از تنش سیاسی را در خود به‌همراه دارد. موسسه پژوهشی «شورای روابط خارجی اروپایی» (ECFR) اعتقاد دارد در دهه گذشته کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس شاهد تحولات مثبتی بوده‌اند اما در زیر این موفقیت‌ها، چشم‌اندازی نهفته که مشخصه آن بدترشدن مشکلات و به‌ویژه تنش بین این‌کشورها و در کل خاورمیانه است. این اندیشکده اروپایی تصریح دارد که جام‌جهانی با تمام زرق‌وبرق و حس موفقیت آن در لحظه‌ای برگزار می‌شود که خاورمیانه به‌شدت درحال‌فروپاشی‌ست. پایان آتش‌بس در یمن و خطر آغاز دوباره درگیری و بزرگ‌ترین بحران انسانی جهان، شرایط دولت عراق، وضعیت سوریه و لبنان نشانه‌هایی از تعمیق بحران هستند. همچنین بحران اقتصادی فزاینده در مصر و تونس، رقابت‌ها در لیبی، تشدید تنش‌ها بین الجزایر و مراکش در کنار ناامنی غذایی، تورم، اعتراضات مردمی و فروپاشی خدمات عمومی در سراسر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا محسوس است. نویسنده این تحلیل تأکید دارد: پس از یک‌دهه تلاش ناموفق برای بازسازی منطقه، اکنون تمرکز کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بر روی موضوع یکپارچگی محدودتر شده است و همین‌امر دوگانگی بین برندگان و بازندگان در خاورمیانه را بیشتر می‌کند؛ جام‌جهانی نیز مانند هرچیز دیگری نشان‌دهنده این شکاف است. از مدت‌هاقبل بسیاری از کشورهای این‌منطقه بر سر رهبری جهان عرب، درگیری‌های مرزی و حتی رویکردهای بین‌المللی دارای اختلافات عمیقی بوده‌اند. اندیشکده «موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» (WINEP) در تحلیلی باعنوان «رقابت کشورهای خلیج‌فارس و جام‌جهانی قطر» آورده است، حدود دوسال پس‌ازاینکه کشورهای همسایه در خلیج‌فارس بر سر رفع تنش دیپلماتیک خود با دوحه توافق کردند، اختلافات مداوم و نزاع‌های تاریخی پس‌زمینه این رقابت ورزشی را شکل می‌دهند. «سایمون هندرسون» مدیر برنامه سیاست خلیج‌فارس و انرژی در موسسه فوق اعتقاد دارد: برای دیپلمات‌ها و تحلیلگران مسائل خلیج‌فارس حتی آن افرادی‌که به‌طورمعمول فوتبال تماشا نمی‌کنند، جام‌جهانی قطر که از ۲۰ نوامبر ۲۰۲۲ شروع می‌شود، نمایی شگفت‌انگیز از سیاست محلی را ارائه می‌کند. می‌توان گفت که رقابت ایالات‌متحده در برابر ایران در ۲۹ نوامبر مسابقه اصلی خواهد بود اما سؤال اصلی این‌است‌که آیا این‌دوره از جام‌جهانی یک پیروزی برای قطر خواهد بود یا شاید نمونه‌ای فاجعه‌بار یا فراترازآن باشد. طبق این تحلیل، تحولاتی در دوره ۲۰۱۷-۲۰۲۱ حادث شد که عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر به‌دلیل بروز نارضایتی‌های گوناگون ازجمله حمایت از اخوان‌المسلمین و روابط با ایران، محاصره دیپلماتیک و تجاری را علیه قطر به‌اجرا گذاشتند. بااین‌حال، بسیاری از تنش‌های آن‌ها به نسل‌های قبل و ثروت‌های مختلف زیر زمین بازمی‌گردد. قطر یک کشور کوچک با جمعیتی حدود ۳۰۰هزارنفر است که خود را مالک سومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان می‌بیند. این منابع بسیاربیشتر از ذخایر عربستان سعودی و امارات متحده عربی و دارایی‌های ناچیز هیدروکربنی بحرین است. نکته دیگری که موجب پیچیده‌ترشدن این تصویر می‌شود آن‌است‌که بیشتر گاز قطر در یک میدان عظیم فراساحلی با ایران مشترک است. تنش‌های رقابتی در زمین فوتبال می‌تواند قابل‌توجه باشد زیرا این ورزش با وسواس ازسوی مردم کشورهای خلیج‌فارس دنبال می‌شود و رهبران روی آن سرمایه‌گذاری زیادی انجام می‌دهند. صندوق ثروت دولتی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۱ تیم بریتانیایی نیوکاسل یونایتد انگلیس را خرید. یکی از برادران رئیس امارات متحده عربی، محمد بن زاید (معروف به MbZ) مالک منچسترسیتی‌ست و شرکت هواپیمایی امارات مستقر در دبی، حامی مالی باشگاه آرسنال لندن است. این تیم‌ها درحال‌حاضر سه مقام بالای جدول لیگ برتر انگلیس را دراختیار دارند. علاوه‌براین شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر مالک تیم معروف پاری‌سن‌ژرمن فرانسه است. رقابت‌های بین این باشگاه‌ها تنها موجب افزایش تنش رقابتی درطول جام‌جهانی می‌شود. تیم‌های ملی عربستان و قطر دراین‌مسابقات حضور دارند؛ همچنین تونس و مراکش تنها کشورهای عربی دیگری هستند که مجوز حضور در جام‌جهانی را دریافت کردند. درخشش خیره‌کننده این مسابقات که توجه منطقه‌ای و جهانی را جلب می‌کند، ممکن است به‌سمت کم سو شدن حرکت کند. قطر پیش‌ازاین با موج‌هایی از پوشش رسانه‌ای منفی درمورد موضوعات متعددی روبرو شده است که از جمله آن‌ها رفتار کشور میزبان با کارگران مهاجری که زیرساخت‌های این مسابقات را ایجاد کرده‌اند، شرایطی که دوحه توانست حق میزبانی مسابقات را به‌دست بیاورد و موضع دوحه در قبال گروه اقلیت‌های جنسی بوده‌اند. با وجود ماهیت بسیاری از این انتقادها، اما افزایش چشمگیر حجم این حملات رسانه‌ای ممکن است بیشتر به‌این‌دلیل باشد که رقبای تاریخی و عرب قطر از این‌فرصت برای هدف‌قراردادن دوحه استفاده می‌کنند اما باید توجه داشت وضعیت دوحه در قبال مسائل و انتقادات فوق خیلی بدتر از همسایگان منتقدش نیست. موسسه واشنگتن آورده است براساس مفاد توافق سال ۲۰۲۱ که به اختلافات کشورهای عرب خلیج‌فارس پایان داد، انجام اقدامات رسانه‌ای خصمانه ممنوع است اما امارات و بحرین که ریاض آن‌ها را به پذیرش آتش‌بس مجبور کرد، به‌شکل گسترده به انتشار اخبار منفی علیه قطر شدت بخشیده‌اند. این‌درحالی‌ست‌که هیچ‌یک‌از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سابقه پاک و بدون اشکالی درزمینه بهبود شرایط ظالمانه کارگران ساختمانی که از خارج می آینده، ندارند. روزنامه «فایننشال‌تایمز» هم ۱۱ نوامبر گزارش داد سازمان‌های غیردولتی و اتحادیه‌های کارگری امیدوارند که اصلاحات اجراشده ازسوی قطر درزمینه استثمار کارگران بر کل منطقه خلیج‌فارس تأثیر نمادینی داشته باشد... بزرگ‌ترین کشور هدف عربستان سعودی‌ست و امارات متحده عربی نیز غیرمنعطف ترین کشور حوزه خلیج‌فارس درمورد مسائل کارگری‌ست. کارشناس این اتاق‌فکر در پایان تحلیل خود آورده است: درمورد خود تورنمنت، گذشته از بازی ایالات‌متحده با ایران، شاید برای تحلیلگران غیرهوادار ورزش، تماشای حضور رهبران کشورهای خلیج‌فارس مهم‌ترین موضوع قابل‌دیدن باشد. محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی که سال گذشته به‌طورناگهانی به‌این‌نتیجه رسید که اختلافات با قطر به‌اندازه‌کافی طولانی شده، یکی از حاضران احتمالی باشد. این‌درحالی‌ست‌که حضور رهبر امارات در قطر خیلی محتمل نیست. همچنین بعید است که رهبران بحرین نیز دراین‌رویداد شرکت کنند و شاید یک یا دونفر از اعضای خاندان سلطنتی را به دوحه بفرستند. هر رهبری هم که در قطر حاضر شود، فرقی ندارد اما شاید تا بازی نهایی در ۱۸ دسامبر، دیپلماسی منطقه‌ای برای چندهفته دوره متشنجی داشته باشد.