کد خبر:
292788
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ دوشنبه ۲۶ دي -
06:06
روایتی از کودکانی که در زندان زندگی می‌کنند...
چشم‌هایشان خیره به در مانده است و گوش‌هایشان درانتظار شنیدن یک سلام، این‌روزها بیشتر از هر زمان دیگری چشم‌به‌راه‌اند، مادرانی که به‌جای آغوش گرم فرزندانشان، میله‌های سرد زندان را می‌فشرند. آن‌ها هم مادرند، گردوخاک سال‌های حبس و زندان بر چهره‌هایشان پاشیده شده است اما قلب‌هایشان هنوز پر از نور و حس زیبای مادری‌ست. روز مادر برای این مادران دربند که در هیاهوی زمان فراموش شده‌اند معنا ندارد و کسی نامی از آن‌ها نمی‌برد اما زمزمه لالایی‌های بغض‌آلودشان در کنج بندهای حبس، گواه مادربودن آن‌هاست. آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور یکی از مباحثی بود که ۲۰ آذر ۸۴ توسط رئیس قوه قضائیه تأیید و اصلاحیه آن در سال ۸۹ منتشر شد. طبق تبصره یک ماده ۶۹ این آیین‌نامه، محکومان و متهمان زن می‌توانند اطفال خود را تا سن دوسال تمام به‌همراه خود در زندان داشته باشند. اما جداشدن مادر از خانواده و گاه تولد فرزند در فضای زندان، می‌تواند زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی متعدد شود. علیرضا شریفی یزدی درباره حضور کودکان، همراه با مادران زندانی‌شان در حبس و ایجاد مشکلات اجتماعی در بزرگ‌سالی برای آن‌ها گفت: اگر فرزندان این مادران کسانی را برای نگهداری موقت، در کنار خود داشته باشند تا نقش مادرانه را برای آن‌ها ایفا کنند، بهتر است که درکنارآن‌ها بزرگ شوند. وی درباره‌اینکه زندان محیط مطلوبی برای حضور کودک خردسال در کنار مادر نیست، گفت: اگر کودک به درجه‌ای از شناخت و تشخیص امور رسیده باشد که بفهمد مکانی که در آن زندگی می‌کند زندان است، موضوع پسندیده‌ای نیست تا درآن‌محیط بماند اما برای کودکانی که هنوز درکی از امور ندارند، مثل کودک شش‌ماهه یا دوساله و شاید حتی سه‌ساله، مشکلی نیست که کنار مادر باشند. روان‌شناس اجتماعی ادامه داد: یقیناً کودکان وقتی از سنی عبور کنند به مصلحت نیست که در زندان باشند اما برای مادر به‌دلیل ایجاد آرامش خیال، خوب است که فرزندش را در کنار خود ببیند. در کل باید گفت حضور کودک در زندان به‌مدت طولانی، به‌هیچ‌عنوان مطلوب نیست و در آینده به او ضربه می‌زند. شریفی یزدی درباره بجابودن یا نبودن دغدغه‌ای که مادران محبوس برای نگه‌داشتن فرزندان در کنار خود دارند و حاضر به جدایی کودک نیستند، گفت: این‌موضوع دو بعد دارد؛ بعد اول‌اینکه برای بچه ضروری‌ست از محیط زندان بیرون بیاید خصوصاً بعد از دوسالگی که دوران تشخیص و تمیز امور است. همچنین بیشترین‌میزان وابستگی فرزند به مادر، در گام اول، یک‌سال‌اول و در گام دوم، سه‌سال‌اول است. وی ادامه داد: در بعد دوم به مصلحت فرزند است که اگر کسی را برای نگهداری دارد در کنار او باشد و همچنین با رعایت تعدادی از اصول روان‌شناختی، گاهی‌اوقات مادر و گاهی‌اوقات اقوام را ببیند تا کمبودی برای او پیش نیاید و دچار اضطراب جدایی نشود. روان‌شناس اجتماعی درباره وجود مهدکودک در زندان و علاقه مادر به حضور فرزند در کنار خود گفت: وجود کودک انگیزه‌ای برای مادر ایجاد می‌کند تا دوران حبس خود را راحت‌تر سپری کند. مادر علاقه‌مند به حفظ فرزند است اما ازنظر تربیتی به‌صلاح کودک نیست که در محیط زندان باشد؛ حال می‌خواهد زندان دارای مهدکودک باشد یا نباشد. شریفی یزدی اشاره کرد: اما اگر کودک کسی را برای نگهداری از خود نداشته باشد، دیگر چاره‌ای وجود ندارد و باید کودک به مادر سپرده شود. وی در اشاره به مشکلات اجتماعی ایجادشده در آینده برای کودکان مادران زندانی گفت: یکی از مشکلاتی که برای کودک در زندان ایجاد می‌شود، سهل‌الوصول شدن موضوع است. هرکسی در هر محیطی زندگی می‌کند، از آن محیط تأثیر می‌پذیرد که کودک نیز از این‌مسئله مستثنا نخواهد بود. روان‌شناس اجتماعی ادامه داد: مشکل بعدی وجود افراد خلاف‌کار در زندان است که از سلامت شخصیت، روان و گفتار برخوردار نیستند و بزرگ‌شدن در چنین جوی و الگوبرداری کردن باعث خواهد شد تا این کودکان رنگ‌وبوی آن محیط را بگیرند. شریفی یزدی درپاسخ‌به‌اینکه باتوجه‌به وجود برخی بدبینی‌ها و برچسب زدن‌ها به زنان زندانی، چقدر نگاه و فرهنگ جامعه نسبت‌به‌قبل، تغییر کرده و پذیرای این‌افراد است، گفت: همیشه نگاهی منفی به این زنان وجود داشته که به دو جنبه تقسیم می‌شود؛ بعضی از جرائم این زنان ناخواسته بوده مثل قتل غیرعمد که به‌دلیل نداشتن پول دیه در زندان می‌مانند. وی ادامه داد: اما اکثر کسانی‌که به‌طور عالمانه و عامدانه جرمی مرتکب می‌شوند، مثل قتل عمد و حمل مواد مخدر و یا اقدام به برپایی مراکز فحشا می‌کنند، اختلال شخصیتی دارند که در تمام دنیا پذیرش این‌افراد در جامعه سخت می‌شود و منجر به ازبین‌رفتن اعتماد و ندادن شغل و سایر حمایت‌ها از آن‌ها خواهد شد. روان‌شناس اجتماعی بااشاره‌به‌اینکه این‌افراد با وجود مجازات شدن به‌دلیل‌اینکه دیگران آن‌ها را نمی‌پذیرند، بازهم جرم خود را تکرار می‌کنند، گفت: البته دررابطه‌با سایر مشکلات اجتماعی مثل طلاق، جامعه با آن کنار آمده و آن‌را پذیرفته ولی درزمینه پذیرش افراد زندانی به‌دلیل وجود بدبینی‌ها چنین اتفاقی نیفتاده است. شریفی یزدی درپایان درباره مناسب‌ترین اقدام برای مادران زندانی هم ازنظر روان‌شناختی و هم ازنظر شیوه‌های عملی که باعث ایجاد وضعیتی مطلوب در زندگی برای آن‌ها شود، گفت: یکی از اقداماتی که دستگاه قضا باید پیگیر آن باشد و تا الآن هم انجام داده است، ایجاد زمینه‌ای برای اعمال روش‌های جایگزین حبس است؛ یعنی اگر قرار بر جریمه و محکومیت باشد، یکی از بهترین روش‌ها برای زنان خصوصاً مادران زندانی، روش‌های ایجاد جایگزین برای حبس خواهد بود. وی بابیان‌اینکه با روش‌های جایگزین حبس هم فرد می‌تواند حبسش را بگذراند و هم به زندگی عادی‌اش بپردازد تا از تکرار جرم جلوگیری شود، گفت: بخش بزرگی از جرائمی که زنان مرتکب آن می‌شوند از سر فقر و ناآگاهی‌ست و بعدازآن مسئله اختلالات روانی و به‌طورخاص اختلال شخصیت مطرح است. دراین‌حوزه باید مراکزی وجود داشته باشد تا این‌افراد را مداوا کند. روان‌شناس اجتماعی بااشاره‌به‌اینکه درزمینه ناآگاهی زنان زندانی، با نگرش و شناخت‌درمانی می‌توان از بروز رفتارهای مطلوب در آن‌ها جلوگیری کرد، افزود: درزمینه اقتصادی هم با ایجاد شغل و مهارت مناسب باید از این زنان حمایت کرد تا باعث خودکفایی آن‌ها شود و با کمک شغل و مهارت، مادران زندانی بتوانند به خود تکیه کنند و روی پای خود بایستند. موضوع مادران زندانی فقط به دوران محکومیتشان ختم نمی‌شود و بحث پذیرفته‌نشدن توسط اجتماع برایشان آزاردهنده‌تر است. مهوش صابری مدیر موسسه حامیان اندیشه رشاد که با همکاری قوه قضائیه و سازمان زندان‌ها طرحی را درراستای حمایت از زنان زندانی اجرا می‌کند از مشکلات مادران زنانی پس از آزادی به ایرنا گفت: یکی از مشکلاتی که ما اینجا داشتیم این‌بودکه قبل‌ازاینکه مرکز توان‌بخشی برای زنان زندانی راه‌اندازی شود، یکسری بانوان سرپرست خانوار دراین‌مرکز مشغول‌به‌کار بودند که ترمه تولید می‌کردند؛ زمانی‌که متوجه شدند تفاهم‌نامه‌ای امضا شده و قرار است بانوان زندانی به اینجا بیایند، انصراف و استعفا دادند و رفتند. دلیلشان این‌بودکه اگر خانواده‌مان بفهمند با زنان سابقه‌دار کار می‌کنیم، دچار مشکل می‌شویم چون این‌ها سابقه‌دارند. وی افزود: می‌خواهم اعلام کنم که این خانم‌ها هم حق زندگی دارند چون ناخواسته دچار این آسیب شدند، شاید من و شما حین رانندگی یا درگیری کوچک مشکلی برایمان ایجاد شود که مجبور شویم یک‌سال یا دوسال حبس بکشیم، هیچ‌وقت نباید خود را مستثنا بدانیم، این اتفاق هر آن ممکن است برای ما نیز پیش بیاید. صابری بابیان‌اینکه این خانم یا آقای زندانی، فرزندانی دارند، گناه این فرزندان چیست که جامعه به آن‌ها چنین نگاهی دارد، گفت: گاه دیده شده که یک زن زندانی، محکومیتش را طی کرده و آمده بیرون اما متأسفانه برخی از مشاوران املاک به آن‌ها خانه اجاره نداده‌اند، آن‌ها باید چه‌کار کنند؟ همه باید باهم کمک کنیم تا این مشکل حل شود، این مشکل هم به‌دست من و شما حل می‌شود، فکر نمی‌کنم به‌دست افراد دیگری حل شود این جایگاهی‌ست که خدا دراختیار من و شما گذاشته اگر بخواهیم می‌توانیم این مشکلات را حل کنیم. به‌هرحال مادران زندانی بخشی از این جامعه هستند که آگاهانه یا ناخواسته درگیر شده‌اند و باید موردتوجه قرار گیرند چراکه بی‌توجهی به آن‌ها زمینه را برای شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی بعدی فراهم می‌کند. شاید بتوان با برگزاری پویش‌هایی زمینه آزادی به خی از مادران که به‌جرم غیرعمد و مالی در زندان هستند را فراهم کرد یا بااستفاده‌از محکومیت‌های جایگزین مانند انجام خدمات عمومی کمک کرد هم مادر دوران محکومیت خود را سپری کند و هم کودک در فضای زندان نباشد.
فاطمه قشقایی/ ایسکانیوز