کد خبر:
292807
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۱ چهارشنبه ۲۸ دي -
07:37
سال 2022 برای زنان جهان چگونه به‌پایان رسید؟
زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت نقش مهمی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارند. این‌امر به‌ویژه در سال ۲۰۲۲ با حضور زنان در جنگ اوکراین تا ورود آن‌ها به عرصه داوری در بازی‌های جام‌جهانی برجسته شده. دورنمای هر جامعه‌ای بر پاشنه آشیل «توسعه» استوار است. توسعه موفق مرهون مجموعه‌ای از پیش‌شرط‌ها، الزامات و بایدهای تنیده در مفهوم پایداری‌ست. یکی از پیش‌شرط‌ها و بایدهای توسعه توجه به نقش زنان به‌عنوان یکی از بازیگران توسعه است. در بسیاری از مطالعات به نقش زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی توجه شده و حتی برخی از نظریه‌پردازان توسعه مانند «آمارتیا سن» نویسنده کتاب «توسعه یعنی آزادی» براین‌باور هستند که هرگاه زنان به فرصت‌هایی که همواره از آن مردان بوده، دست یافته‌اند، توفیقشان در استفاده از آن کمتر از مردان که قرن‌ها ادعای انحصار آن‌را داشته‌اند، نبوده است. بنا به‌نظر این نویسنده، شواهد فراوانی وجود دارد که هرگاه ترتیبات اجتماعی از نحوه عمل معمول که در آن مالکیت از آن مردان است، تغییر یابد زنان می‌توانند فعالیت‌های اقتصادی را باموفقیت دنبال کنند. این‌درحالی‌ست‌که در برخی از کشورها مانند افغانستان در ادوار مختلف با ابتدایی‌ترین حقوق زنان مانند آموزش و تحصیل مخالفت شده. درواقع نتایج مطالعات توسعه در جهان و به‌ویژه در سطح کشورهای درحال‌توسعه مؤید آن‌است‌که «زنان» به‌عنوان بازیگران مهم توسعه، حلقه مفقوده و غایب‌های تاریخچه توسعه‌ای بیشتر جوامع هستند و به نقش آن‌ها در ابعاد مختلف زندگی آن‌طورکه باید توجه نشده است. همین‌امر سبب شده که زنان درطول‌تاریخ همواره در نبرد دائمی برای رسیدن به حقوق اولیه‌شان برای زیستن باشند. کتاب کلاسیک خانم «ماری ولستنکرافت» باعنوان «استیفای حقوق زنان» که در ۱۹۷۲ منتشر شد، معرف یک برنامه کلی «احقاق حقوق» است که در آن مطالبات زیادی مطرح شده است. حقوقی که او درباره‌شان بحث می‌کند، تنها حقوق مربوط به رفاه زنان و دسترسی به مواردی‌که مستقیماً با افزایش رفاه ارتباط دارد، نیست. بلکه حقوقی‌ست که مستقیماً ناظر بر آزاد و مختار بودن آنان است. بنابراین، اهمیت بحث زنان در ابعاد مختلف زندگی سبب شد دراین‌گزارش به مهم‌ترین تحولات دراین‌حوزه در سال ۲۰۲۲ پرداخته شود. یکی از تحولات مهم در حوزه زنان مربوط به جنگ اوکراین با روسیه است. جنگی که سبب شد حضور زنان در صحنه‌های نبرد برای دفاع‌ازخود و میهنشان نیز شدت و گسترش پیدا کند. نخستین موج تمایل زنان اوکراینی برای عضویت در ارتش این‌کشور از سال ۲۰۱۴ و با ماجراهای جنگ کریمه آغاز شد که این موج از حمله 24 فوریه ۲۰۲۲ روسیه به اوکراین شدت یافت، به‌طوری‌که درحال‌حاضر ۳۸هزار و به‌روایتی دیگر حدود ۵۰هزار زن در همه رده‌ها و ارکان عضو ارتش این‌کشور هستند. ازسوی‌دیگر با ورود سربازان روسی به روستاها و شهرهای اوکراین و باتوجه‌به تاریخ غم‌انگیزی که از خشونت علیه زنان در جنگ جهانی دوم و درگیری‌ها در چچن وجود داشت، شاهد جنایات جنسی و نقض حقوق زنان در اوکراین بودیم. گزارش‌های بسیاری نشان می‌داد که زنان اوکراینی مورد تجاوز سربازان روسی قرار گرفتند. در ۳ ژوئن ۲۰۲۲ دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل (OHCHR) گزارش‌هایی از ۱۲۴ موردادعای درگیری مرتبط با تجاوزهای جنسی در سراسر اوکراین، عمدتاً علیه زنان و دختران دریافت کرده بود و همچنین یک خط تلفن ملی گزارش‌هایی از جنایات مختلف، از تجاوز گروهی گرفته تا اجبار برای تماشای خشونت جنسی که علیه یک شریک زندگی یا یک کودک انجام شده است، دریافت شده بود. مسئله سوءاستفاده از زنان اوکراینی در کشورهایی که بسیاری‌ازآن‌ها پناهنده شده بودند، همچنان شایع است. برای مثال شبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی در گزارشی از تلاش صهیونیست‌ها برای سوءاستفاده جنسی از پناه‌جویان اوکراینی که به فلسطین اشغالی وارده شده بودند، سخن گفته. در بخشی از گزارش این رسانه عربی زبان آمده بود که زنان اوکراینی به‌شدت تحت‌فشار بودند تا در بخش روسپیگری به‌منظور بهبود شرایط اقتصادی‌شان فعالیت کنند. فرمان طالبان بر منع ورود دختران و زنان به عرصه عمومی و دانشگاه‌ها در افغانستان یکی از هولناک‌ترین رخدادهای اجتماعی مربوط به زنان در تاریخ است. طالبان رشته‌هایی را که برای زنان نامناسب می‌دانستند، ازجمله اقتصاد، مهندسی، روزنامه‌نگاری و دامپزشکی را محدود به حضور مردان کردند. برخلاف افغانستان اما برخی کشورهای نیز در رفع تبعیض جنسیتی قانونی و یا اجرای قوانین جدید که حامی برابری جنسیتی‌ست در سال ۲۰۲۲ پیشرفت کردند. کشورهایی مانند ارمنستان، کامبوج، کلمبیا، جمهوری دموکراتیک کنگو، گابن، گرجستان، یونان، سائوتومه و پرنسیپ، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئیس، توگو، اوکراین. در میان جوامع جهان، عربستان سعودی ازلحاظ ایجاد محدودیت برای زنان از بالاترین درجه برخوردار است، به‌نحوی‌که طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، براساس شاخص‌های چهارگانه مشارکت و فرصت‌های اقتصادی؛ کسب تحصیل، سلامت و بقاء؛ و توانمندسازی سیاسی رتبه کلی این‌کشور درارتباط‌با ابعاد مذکور در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۰۶ افت شدیدی را پیدا کرده که این‌امر حاکی از پسرفت این‌کشور درزمینه حقوق آموزشی، اقتصادی، سلامت و سیاسی زنان در دوره حکمرانی ملک سلمان است. دراین‌رابطه نگرانی‌های جوامع حقوق بشری درمورد حقوق زنان، به‌ویژه درزمینه دستیابی به تعلیم‌وتربیت، تحصیل در دانشگاه‌ها، دریافت حقوق حداقلی مانند رانندگی و تصدی در برخی شغل‌ها، تفکیک شدید جنسیتی و... ادامه دارد. سرپرستی قانونی زنان توسط مردان در درجات مختلف همچنان در عربستان اعمال می‌شود و جنبه‌های مهمی از زندگی زنان را شامل می‌شود. سرپرستی مردان بر زنان به‌شدت آزادی و استقلال زنان برای انجام فعالیت‌ها و اقدامات قانونی آن‌ها را محدود می‌کند و در موارد متعددی نظیر ازدواج، طلاق، حضانت فرزندان، مالکیت و کنترل اموال، تصمیم‌گیری درباره مسائل خانواده، آموزش و اشتغال و حتی آزادی از زندان تأثیرگذار است. خشونت علیه زنان به‌اشکال مختلف در جامعه عربستان دیده می‌شود، ازدواج با دختران خردسال بنا به ملاحظات پولی و مالی یا قبیله‌ای از دیگر خشونت‌های اعمال‌شده ضد زنان عربستان سعودی‌ست. همچنین بیشتر کارگران زن خارجی در عربستان به‌عنوان خدمتکار و برخی نیز به‌عنوان پرستار کار می‌کنند. بسیاری از این‌افراد به‌صورت قاچاق و با هدف کار اجباری و استثمار جنسی به عربستان عرضه می‌شوند، به‌همین‌علت به‌محض ورود به عربستان پاسپورت و اجازه اقامت مهاجران گرفته می‌شود و آن‌ها شرایطی نظیر بردگی پیدا می‌کنند. خشونت علیه زنان که دربرگیرنده خشونت خانگی نیز هست، همچنان یکی از معضلات اصلی زنان در ایتالیا قلمداد می‌شود. بیش از ۵۰درصد جمعیت ۶۰میلیونی کشور ایتالیا را زنان تشکیل می‌دهند. به‌همین‌دلیل مهم‌ترین اصل قانونی در ایتالیا درارتباط‌با حقوق زنان، ماده ۳ قانون اساسی این‌کشور است. طبق این قانون «تمامی شهروندان ایتالیایی از کرامت اجتماعی مساوی برخوردارند و صرف‌نظر از جنس، نژاد، زبان، مذهب و موقعیت سیاسی خود، در مقابل قانون برابرند»؛ اما واقعیات حاکم بر جامعه ایتالیا به‌نحو بارزی درتناقض‌با روح حاکم بر این اصل قانونی‌ست. وزارت کشور ایتالیا به‌تازگی گزارشی را باعنوان «تعصب و خشونت علیه زنان» منتشر کرده است. براساس‌این‌گزارش از اول ژانویه تا هفتم نوامبر ۲۰۲۲، در ایتالیا ۹۵ زن قربانی قتل شده‌اند. ایتالیا نهمین کشور از ۱۵ کشور عضو اتحادیه اروپا ازنظر آمار به‌قتل‌رسیدن زنان به‌دست شریک کنونی یا شریک قبلی و دهمین کشور ازلحاظ آمار به‌قتل‌رسیدن زنان به‌دست بستگان است. براساس‌این‌گزارش، در سال ۲۰۲۰ تعداد زنان قربانی قتل برابر با ۱۱۸نفر (۴۱.۴درصد از کل قتل‌های عمد در کشور) و در سال ۲۰۲۱ نیز تعداد زنان قربانی قتل برابر با ۱۱۸نفر (۳۹.۰۷درصد از کل قتل‌های عمد در کشور) بوده و آسیب‌پذیری اجتماعی زنان، نابرابری قانونی و دسترسی کم به آموزش که منجر به نابرابری جنسیتی، انزوا و تبعیض اجتماعی می‌شود، محرک‌های خشونت علیه زنان و قتل زنان است. در مقابل اعتراضات زنان به‌منظور احقاق حقوقشان، درزمینه‌هایی شاهد موفقیت آن‌ها نیز بوده‌ایم که یکی از مهم‌ترین آن‌ها مربوط به ورزش فوتبال است. برای اولین‌بار زنان به‌عنوان داور در بازی جام‌جهانی فوتبال مردان حضور داشتند. «استفانی فراپارت» داور زن اهل فرانسه، داور وسط دیدار کاستاریکا و آلمان بود و این برای اولین‌بار در تاریخ جام‌جهانی مردان بود که یک داور زن، دیداری را به‌عنوان داور وسط سوت می‌زد. همچنین «نئوزا بک» داور اهل برزیل و «کارن دیاز مدینا» داور اهل مکزیک، دو داور زن دیگری بودند که «فراپارت» را دراین‌بازی به‌عنوان کمک‌داوران اول و دوم همراهی می‌کردند. بدین‌ترتیب، برای نخستین‌بار در تاریخ فوتبال و جام‌های جهانی مردان، «یک کوبل» داوری زن دیداری را قضاوت می‌کردند. در سطح قوانین بالادستی، کمیسیون وضعیت زنان در ۲۵ مارس ۲۰۲۲ نتیجه‌گیری‌هایی را درمورد «دستیابی به برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌های کاهش خطرات تغییر اقلیم، محیط‌زیست و بلایا» به‌تصویب رساند که در دستورکار کشورها قرار گرفت. از دید فائو که بنیان‌گذار این‌روز است زنان نقش کلیدی در حفاظت از محیط‌زیست، کوهستان و توسعه اجتماعی و اقتصادی دارند. آن‌ها بیشتر مدیران اصلی منابع کوهستانی، نگهبانان تنوع زیستی، حافظان دانش سنتی و متولیان فرهنگ محلی‌اند؛ از پتانسیل بالایی برای تغییر و بهبود زندگی خانواده برخوردارند. مسئله تاب‌آوری زنان و نقش آن‌ها در بهبود عدالت اجتماعی مهم‌ترین سرفصل موضوعات زنان در سال ۲۰۲۲ بوده است. تحقیقات نشان داده که بحران آب‌وهوا بر زنان و دختران تأثیر می‌گذارد. پیش‌ازاین در روزهای منتهی به 8 مارس «روز جهانی زن» گزارشی درباره زنانی‌که دراین‌زمینه فعالیت می‌کنند، ازسوی سازمان ملل منتشر شده بود. فعالانی که با مدیریت و هماهنگی ویولونیست مکزیکی به‌نام «مارتا کورزو» کنار هم جمع شده بودند. آن گروهی متشکل از ۱۷هزار فعال محیط‌زیست محلی بود که فعالیت‌های خود را صرف حفاظت از مناطق دورافتاده و زیبای «سیرا گوردا» می‌کردند. گروهی از زنان در نیجر که با همکاری پناهندگان و مهاجران تلاش‌هایی مستمر برای بیابان‌زدایی انجام می‌دادند و یک مهندس مکانیک در کنیا که به مبارزه با تبعیض جنسیتی برای توسعه انرژی‌های مقرون‌به‌صرفه مشغول است. همچنین «سسیل ندجبت»، فعال کامرونی، برای بهبود زندگی افرادی‌که به جنگل‌ها وابسته‌اند، فعالیت‌های خود را افزایش داده بود و توانست جایزه‌ای ازسوی فائو دریافت کند. از زمان تأسیس ناسا، زنان نقش بسیارمهمی دراین‌سازمان فضایی ایفا کرده و رهبری کارهای مهمی را برعهده داشته‌اند که می‌توان به انجام محاسبات تا اعزام فضانوردان به ماه و دیگر مأموریت‌ها اشاره کرد و کلاً می‌توان گفت زنان نقش مهمی در پیشبرد اکتشافات فضایی ایفا کرده‌اند. از نخستین زنان دراین‌عرصه می‌توان به «کیتی اوبرین جوینر، نانسی رومن، سالی راید، آنالی فیشر، کریستا مک اولیف، کاترین سولیوان، آیلین کالینز، کالپاناچاولا، پگی ویتسون، جسیکا میر و کریسینا کوک» اشاره کرد. به‌تازگی نیز ناسا فهرستی از نه زن را ارائه داده است که به‌احتمال‌زیاد فضانورد مأموریت ماه از میان آن‌ها انتخاب خواهد شد که نام «یاسمین مقبلی» فضانورد ایرانی نیز در میان آن‌ها مشاهده می‌شود. بعد از دیدار ایران با کامبوج که در رده ملی برگزار شد، بازی استقلال و مس کرمان از سری رقابت‌های لیگ برتر ایران دومین دیدار رسمی بود که زنان ایرانی پس‌ازمدت‌ها با خریدن بلیت راهی ورزشگاه شدند. علاوه‌براین براساس آمارها بیش از ۱۶هزار باشگاه ورزشی زنان در کشور فعال است که این نشان از رشد خوب ورزش در میان بانوان ایرانی‌ست. همچنین 3302 مدال در رویدادهای اخیر جهانی توسط ورزشکاران زن کسب شده است که این آمارها همان رشد قابل‌توجه ورزش بانوان در کشور را نشان می‌دهد که باید با نگاه دقیق‌تر به موضوع ورزش زنان برای موفقیت‌های بیشتر، موردحمایت مسئولان ورزشی قرار گیرند. در سال ۲۰۲۲ نیز زنان ایرانی به موفقیت‌های قابل‌توجهی رسیدند. برای مثال زنان ایرانی توانستند به جام ملت‌های آسیا راه یابند. همچنین تیم ملی والیبال زنان ایران نیز بعد از ۴۸سال در بازی‌های ۲۰۲۲ شرکت کرد.
مینا اینانلو/ ایرنا