ربات‌ها چه‌زمانی هم‌خانه ما می‌شوند؟

شرکت‌های رباتیک درتلاش هستند تا هوش مصنوعی را به ربات‌ها القا کنند؛ اما این‌کار، با چالش‌های فنی و ایمنی همراه است. با وجود دشواری‌ها؛ رؤیای ساخت یک ربات خانگی چندمنظوره، همچنان ادامه دارد. شرکت آمریکایی «بوستون داینامیکس» در سال ۲۰۱۳ ربات جدیدش به‌نام «اطلس» را معرفی کرد. این ربات انسان‌نما که در رویداد «چالش رباتیک دارپا» رونمایی شد، می‌تواند روی زمین ناهموار راه برود، از روی جعبه‌ها بپرد و حتی از پله‌ها بالا برود ...؛ این، مانند رؤیایی بود که اغلب در داستان‌های تخیلی به‌تصویر کشیده می‌شد. رباتی طراحی شده بود تا مانند انسان عمل کند و قادر به انجام‌دادن همه کارهای روزمره باشد. به‌نظر می‌رسید که قرار است ربات‌ها به‌زودی همه کارهای خسته‌کننده و طاقت‌فرسای ما را انجام دهند. به‌گزارش روجا تحریری نوری (ایسنا از گاردین)؛ ازآن‌زمان شاهد جهش‌های روبه‌جلو در حوزه هوش مصنوعی؛ از «بینش رایانه‌ای» گرفته تا «یادگیری ماشینی» بوده‌ایم. موج اخیر ظهور مدل‌های زبانی بزرگ و سیستم‌های هوش مصنوعی مولد، فرصت‌هایی جدید را برای تعامل انسان و رایانه فراهم می‌کند؛ اما بیرون از آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، ربات‌های فیزیکی تاحدزیادی به کارخانه‌ها و انبارها محدود می‌شوند و وظایف بسیار خاصی را انجام می‌دهند که اغلب پشت حصار «ایمنی» صورت می‌گیرند. کار ربات‌های خانگی حالا به «جاروکردن» و «چمن‌زنی» محدود می‌شود.

«جنی رید»؛ مدیر برنامه رباتیک «آژانس تحقیقات و اختراعات پیشرفته (ARIA)» گفت: اجسام رباتیک از دهه ۱۹۵۰ اساسی توسعه نیافته‌اند. من نمی‌گویم هیچ پیشرفتی وجود ندارد اما وقتی به آنچه در محاسبات و نرم‌افزار رخ داده نگاه می‌کنید، تعجب می‌کنید که پیشرفت چقدر کم بوده است. «ناتان لپورا»؛ استاد رباتیک و هوش مصنوعی «دانشگاه بریستول» (انگلیس) گفت: توسعه یک ربات به منابع بیشتری نیاز دارد. شخصی مستعد می‌تواند با رایانه یک الگوریتم بنویسد اما ساخت یک ربات، نیازمند دسترسی به دستگاه فیزیکی‌ست. این‌روند، کندتر و بسیارسخت‌تر است و اساساً دلیل عقب‌ماندن رباتیک از هوش مصنوعی به‌شمار می‌رود. آزمایشگاه‌ها و شرکت‌های تحقیقاتی امیدوارند بتوانند این شکاف را پر کنند. ربات‌های انسان‌نمای جدیدی درحال‌توسعه بوده و برخی‌ازآن‌ها به بازار وارد شده‌اند. شرکت «بوستون داینامیکس» مدل اصلی اطلس هیدرولیک خود را در آوریل بازنشسته کرد و ‌نسخه جدید و الکتریکی را معرفی کرد که قصد دارد در چندسال‌آینده آن‌را تجاری‌سازی کند و سال آینده آزمایش آن‌را در کارخانه‌های «هیوندای» آغاز خواهد کرد. شرکت آمریکایی «اجیلیتی رباتیکس» نیز ادعا می‌کند ربات Digit آن، اولین ربات انسان‌نماست که واقعاً در برابر شغل «دستمزد» می‌گیرد و جعبه‌ها را در یک مرکز تدارکات جابه‌جا می‌کند! «ایلان ماسک»؛ مدیرعامل شرکت Tesla نیز اصرار دارد که ربات انسان‌نمای Optimus یا Tesla Bot از سال آینده در کارخانه‌های خودروسازی آن شروع‌به‌کار خواهد کرد. باوجوداین، هنوز راه درازی درپیش است تا ببینیم ربات‌ها می‌توانند بیرون از محیط‌ کاملاً کنترل‌شده عمل کنند یا خیر. رید تأکید کرده است: پیشرفت‌های هوش مصنوعی فقط می‌توانند ما را با سخت‌افزار کنونی تااین‌حد پیش ببرند و برای بسیاری از وظایف، قابلیت‌های فیزیکی یک ربات حیاتی هستند. سیستم‌های هوش مصنوعی مولد می‌توانند شعر بنویسند یا عکس بسازند اما نمی‌توانند کارهای کثیف و خطرناکی را که ما تمایل داریم خودکارسازی شوند، انجام دهند. برای این ربات‌ها، به چیزی بیش از یک مغز در یک جعبه نیاز است. طراحی جالب ربات اغلب با دست آغاز می‌شود. رید ادامه داد: بسیاری‌ازموارد استفاده ربات‌ها واقعاً به این بستگی دارد که بتوانند کارها را بادقت و مهارت و بدون آسیب‌رساندن به جسم انجام دهند. انسان‌ها دراین‌کار بسیارخوب هستند. ما می‌توانیم به‌طور غریزی بین بلندکردن دمبل، دست‌زدن به پوسته تخم‌مرغ یا خردکردن هویج و هم‌زدن سس تمایز قائل شویم. حس لامسه بسیارخوبی نیز داریم که با توانایی ما در خواندن خط بریل ثابت شده. درمقایسه، ربات‌ها با مشکل روبه‌رو هستند. برنامه رید در آژانس ARIA که با بودجه ۵۷‌میلیون‌پوندی پشتیبانی می‌شود، بر این مشکل متمرکز است. «ریچ واکر»؛ مدیر شرکت Shadow Robot (لندن) گفت: یکی از چالش‌های مهارت ربات، مقیاس است. «دست ربات» به‌اندازه دست انسان است؛ پنج ‌انگشت و مفاصلی شبیه به بندِ انگشت دارد. باوجوداین، اگرچه ظاهر آن خوب به‌نظر می‌رسد اما دست به یک بازوی رباتیک پهن‌تر از ساعد انسان متصل شده و تجهیزات الکترونیکی، سیم‌ها، محرک‌ها و هرچیز دیگری را که برای کار با دست موردنیاز است، شامل می‌شود. مزیت دست ساخته‌شده در مقیاس دست انسان این‌است‌که اندازه و شکل مناسبی را برای کارکردن با تجهیزات مورداستفاده انسان دارد اما ستی کاملاً شبیه به دست انسان برای هرکاری بهترین نیست. جدیدترین دست رباتیک شرکت شدو ربات که DEX-EE نام دارد، عجیب به‌نظر می‌رسد. این دست رباتیک سه انگشت دارد که بیشتر شبیه به «شست» هستند تا انگشت‌های دیگر. انگشت‌ها به‌طور قابل‌توجه بزرگ‌تر از انگشت‌های دست انسان هستند و با حسگرهای لمسی پوشانده شده‌اند. شرکت «شدو ربات» این دست را با همکاری شرکت DeepMind طراحی کرد. «دیپ‌مایند» خواهان یک دست رباتیک بود که بتواند با تلاش مکرر طی یک رویکرد آزمون‌وخطا موسوم به یادگیری تقویتی، این‌کار را بیاموزد اما این‌کار چالش‌هایی را به‌همراه داشت. دست‌های رباتیک معمولاً طوری طراحی می‌شوند که با اشیا برخورد نکنند و درصورت برخورد مستعد شکستن هستند. «موریلو مارتینز»؛ مهندس تحقیقاتی «دیپ‌مایند» پس از انجام‌دادن چند آزمایش با این دست رباتیک، گفت: هر نیم‌ساعت یک تاندون را می‌شکستم. دست رباتیک DEX-EE، استحکام را در اولویت قرار داده است. یک ویدئو نشان می‌دهد DEX-EE دربرخوردبا یک پتک، سه انگشت خود را باز و بسته می‌کند. اندازه بزرگ‌تر این دست، قرقره‌های بزرگ‌تری در خود جای می‌دهد که فشار کمتری به تاندون‌های سیمی وارد می‌کنند و این یعنی: دست رباتیک DEX-EE می‌تواند حداقل ۳۰۰‌ساعت مطمئن کار کند. «ماریا باوزا»؛ دانشمند تحقیقاتی «دیپ‌مایند» باور دارد باوجوداین کارایی؛ زمان درباره ربات ارزشمند است. «دیپ‌مایند» به‌تازگی پژوهشی را منتشر کرد که در آن، یک روش آموزشی جدید را موسوم به DemoStart توضیح داده بود. این‌روش، همان رویکرد آزمون‌وخطا را دنبال می‌کند اما کار آن بااستفاده‌از یک دست رباتیک شبیه‌سازی‌شده به‌جای یک دست واقعی آغاز می‌شود. پس از آموزش دست شبیه‌سازی‌شده برای انجام‌دادن کارهایی مانند سفت‌کردن پیچ‌‌و‌مهره، پژوهشگران این رفتار آموخته‌شده را به دست DEX-EE منتقل کردند. باوزا گفت: دست‌ها هزاران آزمایش را پشت‌سر گذاشته‌اند و فقط به‌همین‌خاطر است که ما آزمایش‌ها را از صفر شروع نمی‌کنیم. این‌کار، زمان و هزینه اجرای آزمایش‌ها را کاهش می‌دهد و آموزش ربات‌هایی را که می‌توانند با وظایف گوناگون سازگار شوند، آسان‌تر می‌کند. باوجوداین، مهارت‌ها همیشه به‌طورکامل منتقل نمی‌شوند. اگرچه دست رباتیک شبیه‌سازی‌شده «دیپ‌مایند» در ۹۹.۶‌درصد مواقع قادر بود دوشاخه را به سوکت وارد کند اما تنها در ۶۴‌درصد مواقع کار را مدیریت می‌کرد؛ نمونه‌ای از اینکه پیشرفت‌های صورت‌گرفته در هوش مصنوعی و بدن ربات‌ها چگونه دست‌به‌دست‌هم می‌دهند. ربات‌ها فقط ازطریق تعاملات فیزیکی می‌توانند محیط اطراف خود را درک کنند. رید خاطرنشان کرد: ازاین‌گذشته، مدل‌های زبانی بزرگ پشت تولیدکننده‌های متن مانند ChatGPT با یک مجموعه بزرگ از زبان انسانی منتشرشده در اینترنت آموزش داده شده‌اند اما اطلاعات مربوط به چیدن توت‌فرنگی یا درست‌کردن ساندویچ را از کجا می‌توانند دریافت کنند؟ گروه رباتیک «دیپ‌مایند» گفتند: یک مدل زبانی بزرگ می‌تواند به شما بگوید چگونه پیچ‌و‌مهره را محکم کنید یا بند کفش‌ها را ببندید اما حتی اگر این‌کارها در یک ربات تجسم یافته باشند، باز خودش نمی‌تواند آن‌ها را انجام دهد. مارتینز یک‌گام فراتر می‌رود؛ او براین‌باوراست‌که رباتیک برای دستیابی به هوش مصنوعی جامع (گسترده و معادل هوش انسان) حیاتی محسوب می‌شود. استدلال مارتینز این‌است‌که هوش مصنوعی فقط زمانی می‌تواند واقعاً دنیای ما را درک کند که شکل فیزیکی داشته باشد. وی افزود: به‌نظرم هوش مصنوعی جامع بدون تجسم وجود نخواهد داشت؛ دقیقاً همان‌طورکه هوش انسانی بدون داشتن بدن خودمان وجود ندارد. اگرچه دست‌ها اهمیت دارند اما فقط یک عضو بدن هستند. درحالی‌که شرکت «شدو ربات» و سایرین روی انگشت‌ها تمرکز دارند، بسیاری شرکت‌ها و آزمایشگاه‌ها درحال‌توسعه انسان‌نماهای کامل‌اند. باوجوداین، یک ربات انسان‌نما ممکن است بهترین طراحی برای همه مشاغل نباشد. یک ربات چرخ‌دار می‌تواند به هرجا وارد شود که کاربر نشسته روی ویلچر می‌تواند به آنجا برود اما وقتی نوبت به زمین‌های پیچیده‌تر می‌رسد، چهار پا بهتر از دو پاست. سگ رباتیک شرکت «بوستون داینامیکس موسوم» به Spot می‌تواند روی زمین‌های ناهموار یا پله‌ها بپرد و درصورت افتادن دوباره بلند شود. این همان کاری‌ست که ربات‌های دو پا با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. یکی از سخنگویان «بوستون داینامیکس» در یک ایمیل نوشت: فقط چون یک ربات انسان‌نما شبیه به انسان است، به‌این‌معنانیست‌که باید همان راه را برود و محدودیت‌ مفاصل ما را داشته باشد. انسان‌نماها اکنون هنوز مشغول پیداکردن جایگاه خود هستند. لپورا گفت: ویدئوهای پرزرق‌وبرق و طراحی شیک شاید احساسی غیرواقعی را درباره توانایی یا قابل‌اعتمادبودن ربات‌ها به افراد بدهد. ویدئوهای «بوستون داینامیکس» چشمگیرند اما این شرکت به‌خاطر قرقره‌های خود هم شناخته شده که ربات را ازراه‌دور کنترل می‌کنند. ایلان ماسک نیز در ماه ژانویه یک ویدئو را از ربات «اپتیموس» منتشر کرد که پیراهنی را تا می‌کند اما بینندگان با چشم‌های تیزبین، نشانه‌های آشکاری را مشاهده کردند که نشان می‌داد این ربات تحت‌کنترل ازراه‌دور است. یک چالش بزرگ در بیرون‌کشیدن ربات‌ها از آزمایشگاه‌ها و محیط‌های صنعتی و آوردن آن‌ها به خانه‌ها یا فضاهای عمومی، ایمنی‌ست. «مؤسسه مهندسین برق و الکترونیک» (IEEE) در ژوئن یک‌ گروه مطالعاتی را راه‌اندازی کرد تا استانداردهای ویژه ربات‌های انسان‌نما را بررسی کند. «آرون پراتر»؛ رئیس این‌گروه توضیح داد که یک ربات انسان‌نما در یک فضای مشترک، پیشنهاد متفاوتی با یک ربات صنعتی محسوب می‌شود که در قفس محافظ محصور شده. وی افزود: تعامل ربات‌های انسان‌نما با همکاران خود در تأسیسات «آمازون» یا کارخانه «فورد» عادی‌ست؛ زیرا کارگران آموزش‌دیده با این ربات‌ها کار می‌کنند اما اگر ربات‌ها را در یک پارک عمومی بگذاریم، چگونه با کودکان یا افرادی‌که نمی‌دانند چه خبر است، ارتباط برقرار خواهند کرد؟ پراتر معتقد است: به‌زودی میزهای انتظار را برای ربات‌ها خواهیم دید. باوجوداین، برای بسیاری از کاربردها ممکن است استفاده از ربات منطقی نباشد. واکر یک ربات تحویل‌دهنده را مثال زد و گفت: این ربات باید درمقایسه‌با کسی‌که قراردادی را با حداقل دستمزد دارد، مقرون‌به‌صرفه باشد. بیشتر شرکت‌های رباتیک معتقدند هنوز راه دوری تا تحقق ساخت یک ربات خانگی چندمنظوره با توانایی انجام‌ اموری مانند شستن ظرف‌ها و لباس‌ها داریم. «بوستون داینامیکس» گفت: دوران یک انسان‌نمای سودمند رسیده؛ اما مسیر رسیدن به یک ربات انسان‌نمای چندمنظوره، طولانی و سخت خواهد بود و سال‌ها زمان خواهد برد.