نمایش «ابرک و بادبادک» به‌نویسندگی و کارگردانی «فرزانه دلیر»، از شهرستان «پاکدشت»، توانست در بیست‌وهشتمین جشنواره نمایش استان تهران، لوح تقدیر و جایزه نقدی ویژه بازیگری کودک را توسط «ستایش مزینانی» ازآن‌خود کند. همین‌امر و پایان‌یافتن این‌دوره از جشنواره، بهانه‌ای شد تا با کارگردان این اثر نمایشی به‌گفت‌وگو بنشینیم. «فرزانه دلیر»، متولد 6 تیرماه 1370 است و فعالیت هنری‌اش را در عرصه نمایش از سال 1390 آغاز کرده. مدرک کارشناسی کارگردانی و رسانه دارد. نویسندگی آثاری همچون «سرهنگ، مسلسل، جاده» و «سرباز»؛ نیز نویسندگی و کارگردانی نمایش‌های «یه شکم پول»، «شام بی‌سحر»، «ابرک و بادبادک» و کارگردانی نمایش «زیرزمین» (به‌نویسندگی آرش عباسی) بخشی از کارنامه هنری او هستند. حضور موفق در جشنواره‌های خیابانی؛ ازجمله دریافت جایزه بازیگری زن در نمایش «سودای عشق» در سال 1401 از دیگر افتخارات او در عرصه هنر نمایش است. مسیر فعالیتش در هنر را با آثار تصویری آغاز؛ و سالیان متعدد در بخش‌های مختلف نمایش؛ ازجمله نویسندگی، کارگردانی، بازیگری، منشی‌گری صحنه و دستیاری کارگردان، فعالیت کرده است.
دریافت بازخوردهای مثبت از مخاطبان
«فرزانه دلیر» درباره محتوای نمایش «ابرک و بادبادک» که در جشنواره نمایش استانی تهران در بخش کودک‌ونوجوان شرکت داده شد، گفت: «قصه یک ابر کوچک است که از تنهایی رنج می‌برد. او برای پرکردن خلأ تنهایی خود به‌دنبال دوست می‌گردد و در مسیر آشنایی با شخصیت‌های مختلف داستان، از هریک‌ازآن‌ها چیزی یاد می‌گیرد. درواقع، نمایش به‌دنبال آموزش دوست‌یابی، مهربانی و یادگیری از یکدیگر است». او بابیاناینکه یکی از بخش‌های مهم نمایش، به محیط‌زیست و آلودگی‌هایی که بشر به زمین وارد می‌کند، اشاره دارد؛ افزود: «این‌موضوعات به‌شکلی ساده و مناسب برای سنین کودک و خردسال مطرح می‌شود و ازآنجاکه به‌صورت موزیکال و با اشعار جذاب برای کودکان طراحی شده بود، بازخوردهای مثبتی ازسوی تماشاگران دریافت کردیم».
جشنواره‌ها و امکان معرفی به هنرمندان
او به اهمیت جشنواره‌ها در عرصه نمایش اشاره کرده و بابیاناینکه او همیشه جشنواره‌ها را به‌عنوان فضایی برای دیده‌شدن هنرمندان قبول دارد، افزود: «جشنواره‌ها با فراهم‌کردن فرصتی درجهت نمایش آثار هنری، به هنرمندان امکان می‌دهند آثار خود را به مخاطبان بیشتری معرفی کنند؛ به‌ویژه جشنواره استانی تهران که امسال علاوه‌بر بخش مسابقه اصلی؛ بخش‌های دیگری هم داشت که بسیارجذاب بود». او باابرازخرسندیازاینکه نمایش «ابرک و بادبادک» توانسته است در بیست‌وهشتمین جشنواره نمایش استان تهران، جایزه کسب کند، گفت: «ابرک و بادبادک، نمایشنامه‌ای بود که آن‌را دوسال‌پیش نوشته بودم و هدفم از ارائه‌اش در جشنواره، دیده‌شدنش و اشتراک‌گذاری پیام‌های مثبت اجتماعی بود».
لزوم برگزاری جشنواره‌های بیشتر برای کودک‌ونوجوان
«دلیر» بابیاناینکه اکنون بر روی تولید آثار جدید در حوزه نمایش کودک‌ونوجوان تمرکز کرده است، گفت: «درحال‌تولید دو نمایش دیگر هستیم. امیدواریم بتوانیم آن‌ها را به‌روی صحنه ببریم و برای تماشاگران به‌اجرا درآوریم. ازطرفی، همچنان معتقدم باید جشنواره‌ها و برنامه‌های بیشتری برای کودک‌ونوجوان برگزار شود تا این‌بخش از نمایش جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر دنبال شود».
کمک به درک بهتر مفهوم روابط انسانی
او کمک به «درک بهتر مفهوم روابط انسانی» را یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های این نمایش برشمرده و بابیاناینکه تلاش شخصیت‌ها برای پرکردن خلأهای عاطفی‌شان ازطریق ارتباط با دیگران در «ابرک و بادبادک» به‌گونه‌ای نمایش داده می‌شود که می‌تواند مستقیماً بر تماشاگران؛ به‌ویژه کودکان، اثرگذار باشد، گفت: «دراین‌نمایش، داستان به‌گونه‌ای پیش می‌رود که هر شخصیت از دیگران چیزی می‌آموزد و در مسیر رشد فردی خود قرار می‌گیرد».
استفاده از هنر نمایش برای تربیت ذهن و تفکر کودکان
«دلیر» بااذعان‌به وجود پیام‌های مهم درباره دوستی، مهربانی و حفظ محیط‌زیست به کودکان دراین‌اثر، افزود: «مثلاً وقتی شخصیت‌ها درباره مسائل محیط‌زیست صحبت می‌کنند و مکان‌هایی مانند دریاچه چیتگر ذکر می‌شوند؛ این‌نوع اشاره‌های غیرمستقیم، آگاهی‌هایی درباره آلودگی‌های زیست‌محیطی و آسیب‌های ناشی‌ازآن را به کودکان منتقل می‌کند». او باتأکیدبراینکه نمایش، از هنرهایی‌ست که می‌توان از آن برای تربیت ذهن و تفکر کودکان استفاده کرد و این‌نوع آثار به‌طور ویژه می‌توانند تأثیرات مثبت عمیقی روی آن‌ها بگذارند، گفت: «در یکی از صحنه‌ها، شخصیت ابرک به دوست خود می‌گوید: من مادربزرگمو فقط یهبار دیدم، در تمام عمرم یهبار. خوش‌به‌حال تو که مادربزرگ داری!... این دیالوگ، به ما یادآوری می‌کند که باید قدر داشته‌های خود را بدانیم و به‌جای افسوس‌خوردن به آنچه نداریم، از لحظات و دارایی‌هایمان لذت ببریم».
یادگیری هنرمندان از یکدیگر در رقابت‌های جشنواره‌ای
او جشنواره‌ها را فرصتی عالی برای دیده‌شدن آثار نمایشی دانسته و بابیاناینکه رقابت‌های جشنواره به هنرمندان کمک می‌کند از هم یاد بگیرند و در مسیر پیشرفت قرار بگیرند، یادآور شد: «جشنواره‌ها؛ به‌ویژه برای نمایش‌هایی که درمعرض عموم قرار می‌گیرند، تأثیر زیادی دارند؛ هنرمندان درکنارهم قرار می‌گیرند، نقاط قوت‌و‌ضعف کارهای یکدیگر را مشاهده می‌کنند و این، موجب افزایش کیفیت آثارشان می‌شود». وی باتأکیدبراینکه حضور در جشنواره‌ها؛ به‌ویژه وقتی آثار به‌طور عمومی اجرا می‌شوند، این امکان را فراهم می‌آورد پس از جشنواره، برخی آثار در قالب اجراهای عموم ادامه یابند یا حمایت‌های مالی و سالن‌های نمایشی به آن‌ها اختصاص یابد، گفت: «جشنواره‌ها نه‌تنها فرصتی برای دیده‌شدن آثار به‌شمار می‌آیند؛ بلکه با ایجاد فضای رقابتی سالم، به هنرمندان این امکان را می‌دهند به‌مرورزمان کیفیت کار خود را بهبود بخشند و طبق بازخوردهای جشنواره، ضعف‌های کارشان را برطرف کنند».
قدرت انگیزه‌بخش نظرات و نقدها
او درمعرض‌دید عموم قرارگرفتن آثار نمایشی و ایجاد فرصتی برای دیدن آثار درکناریکدیگر را از مهم‌ترین دستاوردها و نقاط قوت این‌دست از جشنواره‌ها برای هنرمندان دانسته و بابیاناینکه داوران و بازبین‌ها دراین‌روند، نقدهایی ارائه می‌دهند که به رشد هنری هنرمندان فعال؛ ازجمله خود او کمک می‌کند، افزود: «این نظرات به من انگیزه می‌دهد در آثار بعدی بیشتر تلاش کنم و دنبال یادگیری بیشتر باشم. باید گفت که ازنظر کیفی؛ سطح جشنواره امسال بسیارعالی بوده و شگفت‌انگیز است که جشنواره امسال با تقسیم‌بندی بخش‌های مختلف، فضایی متفاوت را فراهم کرده است».
هنرجویانی به‌شدت فعال و علاقه‌مند به یادگیری
وی تقسیم‌بندی دقیق و منظم بخش‌ها را، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های جشنواره امسال برشمرده و باابرازخرسندیازاینکه برخلاف سال‌های گذشته که این جشنواره فقط یک‌بخش مسابقه اصلی داشته و امسال بخش‌های مختلفی نظیر کودک‌ونوجوان، نهال، آموزشگاهی و لبخند به‌صورت جداگانه برگزار شد، گفت: «این تنوع باعث حضور آثار بیشتری شد و هنرمندان بیشتری دیده شدند و باید گفت؛ این ایده بسیارموفق بود؛ زیرا باعث شد در کنار رقابت، هنرمندان تازه‌نفس و آثار نوظهور نیز موردتوجه قرار بگیرند». او بااذعان‌به‌اینکه این‌رقابت‌ها به هنرمندان این‌فرصت را می‌دهند از یکدیگر یاد بگیرند، افزود: «مشاهده آثار دیگر هنرمندان باعث می‌شود که من تلاش بیشتری داشته باشم و از تکنیک‌های جدید استفاده کنم. از‌این‌رو باید بگویم برایم بسیارجالب بود هنرجویانی که تازه وارد این‌عرصه شده‌اند، آثار خوبی ارائه داده‌اند و معتقدم این‌موضوع، نشان می‌دهد که هنرجویان فعلی به‌شدت فعال و علاقه‌مند به یادگیری هستند و ازنظر کیفیت، جشنواره امسال توانسته این رقابت را به‌بهترین‌نحو برگزار کند».
اهمیت بالای بخش کودک‌ونوجوان در نمایش ایران
«فرزانه دلیر» باتأکیدبراینکه «بخش کودک‌ونوجوان» در جشنواره‌ها، بسیارمهم است، گفت: «این‌بخش از ویژگی‌های برجسته جشنواره امسال بود و به‌نظرم؛ این‌بخش کمک می‌کند تا هنرمندانی که در حوزه کودک‌ونوجوان کار می‌کنند، شناسایی شوند و آثار بهتری دراین‌حوزه تولید شود». او بااشاره‌به‌اینکه آثار کودک‌ونوجوان می‌تواند فضای هیجانی و دلپذیری را فراهم کند تا در آن، کودکان‌ونوجوانان ازطریق تماشا و تجربه، به درک عمیق‌تری از مفاهیم مختلف برسند، اظهار امیدواری کرد؛ این‌بخش ادامه یافته و حتی جشنواره‌ای جداگانه برای کودک‌ونوجوان در سطح استان تهران برگزار کنیم؛ او افزود: «معتقدم این‌بخش تأثیر بسیار در تربیت و آموزش نسل‌های آینده دارد و ازطریق نمایش، کودک‌ونوجوان می‌تواند بسیاری از ارزش‌های انسانی و اجتماعی را بیاموزد و درک کند».
«ابرک و بادبادک»؛ فرصتی برای کشف استعدادهای جدید
نویسنده و کارگردان «ابرک و بادبادک»، با‌ابرازخرسندی‌از استقبال خانواده‌ها از این نمایش، تصریح کرد: «مطمئن بودم که این نمایش قطعاً جواب می‌دهد و خانواده‌ها استقبال می‌کنند و در زمان اجرا، سالن به‌قدری پُر شد که حتی تماشاگران روی زمین نشسته بودند؛ به‌شکلی‌که دیگر جایی برای نشستن نبود». او کشف استعدادهای جدید بین بازیگران کودک را از بزرگ‌ترین دستاوردهای این جشنواره‌ها خواند و بابیاناینکه در «ابرک و بادبادک»، یکی از بازیگران کودک تنها ۱۱سال داشته، افزود: «او با دیگر شخصیت‌ها دیالوگ می‌گفت و درواقع، تمام بار اجرایی را برعهده داشت و ازنظر من؛ این استعداد باید کشف می‌شد و خوشبختانه دراین‌جشنواره فرصت دیده‌شدن یافت». او بااذعان‌به‌اینکه توجه خانواده‌ها به پرورش استعدادهای هنری فرزندانشان، امری بسیارمهم است، گفت: «امروزه خانواده‌ها شدیداً به استعدادهای هنری فرزندانشان اهمیت می‌دهند و بچه‌ها را به تئاتر، موسیقی و کلاس‌های نمایش خلاق می‌برند تا استعدادهایشان را شکوفا کنند؛ درحالی‌‌که در گذشته افراد پس از بزرگ‌شدن، دنبال علاقه‌مندی‌های خود می‌رفتند؛ اما حالا این‌فرصت‌ها از سنین پایین برای کودکان فراهم است».
ناآگاهی احتمالی بزرگ‌ترها از بحران‌های کودکی و نوجوانی
«دلیر» بابیاناینکه بسیاری از بزرگ‌ترها ممکن است از بحران‌های دوران کودکی و نوجوانی خود، آگاه نباشند و ناخودآگاه این‌مسائل را در زندگی خود نادیده بگیرند، گفت: «این‌موضوع باعث می‌شود آن‌ها از کودک درون خود غافل شوند و باید پذیرفت که بسیاری‌ازافراد وقتی به سنین بالا می‌رسند، متوجه نمی‌شوند دوران نوجوانی برایشان گذرا بوده و تأثیرات آن همچنان در ذهنشان باقی مانده است». او بابیاناینکه فاصله‌ای که بین نسل‌ها ایجاد می‌شود، گاه موجب می‌شود بزرگ‌ترها نتوانند به‌درستی با کودکان‌ونوجوانان خود ارتباط برقرار کنند، افزود: «دراین‌شرایط، تئاتر می‌تواند به آن‌ها کمک کند به‌یاد بیاورند چگونه باید به مسائل کودکان‌ونوجوانان توجه کنند و در زندگی‌شان به شادی‌های گذشته خود بازگردند».
مشکلات نمایش در «پاکدشت»؛ حتی برای تبلیغات اولیه
نویسنده و کارگردان «ابرک و بادبادک» بااشاره‌به مشکلات جدی هنرمندان تئاتر در شهرستان‌ها و بابیاناینکه اجرای عمومی در‌این‌مناطق؛ به‌ویژه در حومه تهران مشکل‌ساز است، خاطرنشان کرد: «در شهرستان‌هایی مثل پاکدشت، حمایت از تئاتر به‌شدت کم است و ما در پاکدشت حتی برای تبلیغات اولیه هم دچار مشکل هستیم؛ مثلاً اگر یک هنرمند بخواهد در شهرستان اثرش را به‌نمایش بگذارد، نه‌تنها برای تبلیغات؛ بلکه حتی برای طراحی بنرهای ساده هم حمایت نمی‌شود». او با ابراز شگفتی از اینکه این‌گونه حمایت‌ها به هنرمندان در حومه پایتخت؛ حتی اگر آثار ارزشمندی هم تولید کنند، داده نمی‌شود، تأکید کرد: «مثلاً من خودم هزینه‌های زیادی برای تولید آثارم متحمل می‌شوم؛ اما تبلیغاتی که برای معرفی اثر انجام می‌شود، محدود است». او با‌ابرازتأسف‌ازاینکه ضعف شدیدی در رسانه‌ها درزمینه تبلیغات تئاتر هست، افزود: «رسانه‌ها در سطح شهرستان‌ها و حتی در سطح ملی، وظیفه خود را در قبال تبلیغ آثار هنری؛ به‌ویژه تئاتر کودک‌ونوجوان به‌درستی انجام نمی‌دهند و این، اثر منفی روی موفقیت و دیده‌شدن آثار دارد». او بااذعان‌به‌اینکه به‌دلیل کمبود تبلیغات و حمایت‌های رسانه‌ای، بسیاری از هنرمندان از دریافت بازخورد کافی محروم می‌شوند، گفت: «این‌مسئله باعث می‌شود که هنرمندان نتوانند آثار خود را به‌درستی معرفی و مخاطبان خود را پیدا کنند». این کارگردان نمایش‌های حوزه کودک‌ونوجوان، باتأکیدبراینکه تبلیغات نقش اساسی در جذب تماشاگران ایفا می‌کند و نبود آن در شهرستان‌ها باعث مشکلات فراوان برای هنرمندان می‌شود، افزود: «حتی در جشنواره‌ها با مشکلات تبلیغاتی مواجهیم؛ زیرا برای کار کودک‌ونوجوانی که با بودجه محدود تولید می‌شود، هزینه‌های بسیار برای تولید، لباس‌ها و ... صرف می‌شود؛ اما حمایتی جهت تبلیغات و معرفی اثر به تماشاگران وجود ندارد».
حمایت «مرکز امید» و تأثیر آن بر تولید آثار نمایشی
«دلیر» بااذعان‌به‌اینکه معتقد است «مرکز امید»، یکی از بخش‌های اصلی و تأثیرگذار در حوزه هنرهای نمایشی ویژه این سن خواهد بود، گفت: «مرکز امید، به هنرمندان کودک‌ونوجوان کمک می‌کند تا شناسایی و معرفی شوند و درنهایت با حمایت مسئولین، آثار بهتری تولید شود». او بابیاناینکه «مرکز امید (حوزه هنری کودک‌ونوجوان)» می‌تواند به‌عنوان پل ارتباطی میان هنرمندان و مخاطبان این‌گروهِ سنی عمل و بستری فراهم کند که آثار با‌کیفیت تولید و ارائه شوند، گفت: «مسئولین مرکز امید، به هنرمندان فرصت می‌دهند تا آثار خود را به‌نمایش بگذارند و از حمایت‌های لازم برای ارتقاء سطح آثار بهره‌مند شوند».
عکس: امین کردبچه چنگی
محدثه مدنی