شهرهای فضایی؛ زندگی برمدار سیاره

وقتی از سخن از سکونت فرازمینی می‌شود اغلب زندگی در قمرها و سیاره‌های دیگر به ذهن می‌آید درحالی‌که زندگی در شهرهای فضایی مداری می‌تواند گزینه دیگری برای زیستگاه‌های آینده فرازمینی باشد. به‌گزارش هدی عربشاهی (آنا)؛ تغییرات اقلیمی، گرمایش جهانی، افزایش جمعیت بشر و به‌خصوص کاهش انرژی و منابع گیاهی و معدنی امروزه به مسائل مهمی تبدیل شده‌اند و ازاین‌رو، به‌سختی بتوان از فکر به آینده‌ای که زندگی بشر را روی کره زمین با بحرانی جدی مواجه خواهد کرد گذشت. به‌همین‌علت، بسیاری از دانشمندان از هم‌اکنون طرح‌هایی را که زمانی فقط در داستان‌های علمی‌تخیلی دیده می‌شدند در قالب پروژه‌های دست‌یافتنی آینده‌پژوه بررسی می‌کنند؛ اما علاوه‌بر برنامه‌هایی چون سکونت در ماه و مریخ و زندگی در شهرهای گنبدی تحت‌شرایط کنترل‌شده زیستی، زندگی در شهرهای فضایی هم یکی از طرح‌هایی‌ست که به‌نظر می‌رسد دست‌کم در یک‌دهه‌اخیر با جدیت بیشتری از دل ادبیات علمی‌تخیلی بیرون آمده تا روی میز آینده‌پژوهان با رویکرد علمی مطالعه شود. شهرهایی که می‌توانند ازطریق آسانسورهای فضایی ارتباط خودشان را با زمین حفظ کنند. ایستگاه فضایی و زیستگاه فضایی دو اصطلاحی هستند که در داستان‌های علمی‌تخیلی از دیرباز وجود دارند. زیستگاه‌ها ساختارهای بزرگ‌تر و پیچیده‌تری دارند و بنابراین، می‌توانند به‌عنوان سکونتگاه دائمی برای جمعیت قابل‌توجهی از انسان‌ها درنظر گرفته شوند درحالی‌که ایستگاه‌های فضایی محیط‌های کوچک‌تری هستند که اغلب مورداستفاده دانشمندان یا گروه‌های خاصی از نگهبانان فضا قرار می‌گیرد. باوجوداین ممکن است اصطلاح ایستگاه فضایی در هر دو مفهوم به‌کار رود. نخستین قمر مصنوعی در داستان‌های تخیلی در رمان ماه آجری اثر ادوارد اورت هیل دیده می‌شود که سال ۱۸۶۹ منتشر شد. این داستان کره‌ای از آجرهای ۶۱‌متری را به‌تصویر می‌کشد که تصادفی با مردمی‌که هنوز در آن زندگی می‌کنند در مدار پرتاب شده است. البته فقط پس از انتشار کتاب علمی محبوب فاتح فضا اثر ویلی لی در سال ۱۹۴۹ بود که اصطلاح ایستگاه فضایی در آثار علمی‌تخیلی رواج یافت؛ اما اگر زیستگاه تخیلی در رمان ماه آجری را که به‌صورت ناخواسته به فضا رسیده بود درنظر نگیریم اولین زیستگاه فضایی تخیلی مناسب، در رمان شاهزاده فضا نوشته جک ویلیامسون در سال ۱۹۳۱ توصیف شد که استوانه‌ای به‌طول و عرض 1520متر است که برای ایجاد گرانش مصنوعی می‌چرخد. علاوه‌بر استوانه‌ها، زیستگاه‌های فضایی در داستان‌های علمی‌تخیلی به‌شکل‌های کره، چرخ و سیارک‌های توخالی هم تجسم می‌شوند. از زمان انتشار شاهزاده فضا زیستگاه‌های فضایی هرچندوقت‌یک‌بار در داستان‌های علمی‌تخیلی ظاهر می‌شدند تااینکه در سال ۱۹۷۷ انتشار کتاب غیرداستانی جرارد کی اونیل به‌نام مرز بالا: مستعمرات انسانی در فضا الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان شد. آثار الهام‌گرفته‌ از کتاب اونیل از داستان‌های آرمان‌شهری تا ویران‌شهری را دربرمی‌گرفتند. داستان‌های با موضوعات ویران‌شهر آخرالزمانی طیف گسترده‌ای از مشکلات را درمورد زیستگاه‌های فضایی پیش‌بینی می‌کنند که ازآن‌جمله می‌توان به فرسودگی انسان‌هایی که در این شهرهای فضایی سکونت دارند، آسیب‌پذیری این سکونتگاه‌ها در برابر خرابکاری و پتانسیل نخبگان ثروتمند در فضا برای بهره‌کشی از باقی‌مانده ساکنان زمین اشاره کرد؛ به‌ویژه موضوعی که دراین‌آثار تکرار می‌شود، تنش بین ساکنان زیستگاه‌ها و ساکنان سیاره زمین است. ایستگاه فضایی از جمله مفاهیم علمی‌تخیلی‌ست که خیلی‌زود به واقعیت بدل شد. به‌طوری‌که فاصله بین اولین توصیف ایستگاه فضایی در کتاب فاتح فضا تا اولین ایستگاه فضایی واقعی فقط ۲۲‌سال بود. سالیوت-۱ که به‌عنوان نخستین ایستگاه فضایی جهان شناخته می‌شود در ۱۹ آوریل ۱۹۷۱ از پایگاه فضایی بایکونور اتحاد جماهیر شوروی پرتاب شد و ازآن‌زمان چند ایستگاه فضایی در مدار قرار گرفت که معروف‌ترین آن‌ها تا پیش از ایستگاه فضایی بین‌المللی، ایستگاه فضایی میر روسیه بود. اکنون دو ایستگاه فضایی شامل آی‌اس‌اس (ایستگاه فضایی بین‌المللی) با مشارکت ۱۵ کشور و ایستگاه فضایی تیانگونگ چین در فضای بالای جو زمین برای انجام آزمایش‌هایی فعال‌اند که توانایی زیست انسان را در فضای خارج از زمین مطالعه می‌کنند. اکتبر سال ۲۰۱۶ یک دانشمند روس به‌نام ایگور رئوف اوغلو آشور بیلی طرح پیشنهادی کشور جدیدی به‌نام پادشاهی فضایی آسگاردیا را ارائه کرد که در فضا و خارج از هرنوع کنترل کشورهای زمینی تأسیس شود. یک‌سال بعد از این اعلام، در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۷ آشور بیلی که بنیان‌گذار مرکز تحقیقات بین‌المللی هوافضا در وین است از پرتاب اولین ماهواره‌ای خبر داد که به‌عنوان اولین بخش از آسگاردیا شناخته می‌شود. این ماهواره اندازه یک قرص نان است و ظرفیت ذخیره ۵۱۲ مگابایت داده‌ها را دارد. ماهواره آسگاردیا-۱ محتوی قانون اساسی کشور فضایی، نمادهای ملی و داده‌های مربوط به ۱۱۵ هزار شهروند آن است. هرچند اکنون این‌کشور فضایی در‌حد ملتی مجازی باقی مانده که شهروندانش ازطریق همین ماهواره کوچک باهم درارتباط‌اند، اما برپایه اطلاعات درگاه اینترنتی آسگاردیا، این‌کشور فضایی در آینده بستری مستقل و عاری از هرگونه محدودیت قوانین کشورهای روی زمین ارائه خواهد کرد و به مکانی در مدار تبدیل خواهد شد که واقعاً سرزمین هیچ‌کس نخواهد بود. ایده اصلی درواقع ایجاد چارچوب قانونی جدیدی برای بهره‌برداری مسالمت‌آمیز از فضا، بدون هرنوع کنترل کشورها و همچنین گشودن دروازه‌های دسترسی به فناوری‌های فضایی و ارائه حفاظت از سیاره زمین است. سال ۲۰۲۲ در نشریه تخصصی Frontiers in Astronomy and Space Sciences نتایج پژوهش گروهی از دانشمندان دانشگاه روچستر آمریکا منتشر شد که نشان می‌داد شهرهای فضایی آینده می‌توانند برای چرخش دور سیارک‌ها طراحی شوند. براساس این مطالعه، در آینده می‌توان شهرهایی به‌اندازه منهتن نیویورک (۵۷‌کیلومترمربع) در اطراف سنگ‌های فضایی با عرض اقلاً ۳۰۰‌متر بنا کرد. به‌این‌معنا که شهر فضایی پیرامون محیط سیارک ساخته شود و تحت نیروی گرانش آن قرار گیرد. مؤلفان این پژوهش معتقدند که اگر این‌پروژه واقعاً کارساز باشد، به بشر امکان اکتشاف کم‌هزینه منظومه خورشیدی را می‌دهد و اکتشافات فضایی را روی افراد بیشتری، نه‌فقط میلیاردرها، باز می‌کند. گفته می‌شود که ساخت چنین زیرساختی ارزان یا آسان نخواهد بود و مهم‌ترین بخش این‌طرح، یافتن سیارک‌های مناسب و تدارک‌دیدن همه ‌چیزهایی‌ست‌که در آنجا نیاز داریم و بنابراین تا رسیدن به این شهرهای فضایی متحرک به چنددهه زمان نیاز است.