کد خبر:
405825
| تاریخ مخابره:
1404 يکشنبه 24 فروردين -
08:24
مذاکرات مسقط؛ آزمونی برای اراده سیاسی آمریکا
«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه پس از دیدار با «سید بدر البوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان و رایزنی درباره ترتیبات اجرای گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا گفت: «تیمی که بنده را دراین‌سفر همراه کرده‌اند، از دوستان کاملاً متخصص و مطلع دراین‌حوزه خاص هستند که سابقه مذاکراتی هم دررابطه‌با همین بحث دارند و ما با جدیت لازم شرکت کردیم». وی باتأکیدبراینکه نیت ما رسیدن به یک توافق منصفانه و شرافتمندانه از موضع برابر است، گفت: «اگر طرف مقابل هم از همین‌موضوع وارد شده باشد، شانسی برای تفاهم اولیه که منجر به یک مسیر مذاکراتی شود، وجود خواهد داشت». وزیر امور خارجه بااشاره‌به‌اینکه دراین‌دیدار خیلی از مسائل اولیه و اصولی روشن خواهد شد، افزود: «ازجمله اگر اراده کافی در طرفین وجود داشته باشد ما درمورد جدول زمانی هم تصمیم می‌گیریم اما هنوز برای صحبت دراین‌باره زود است. ازنظر ما فقط در موضوع هسته‌ای و با اراده لازم برای حصول به توافقی از موضع برابر که منجر به تأمین منافع ملی مردم ایران باشد، صورت خواهد گرفت».
وزیر امور خارجه که دیروز (۲۳ فروردین) جهت گفت‌وگوی غیرمستقیم با فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه در موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی؛ همراه «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه، «مجید تخت روانچی» معاون سیاسی، «کاظم غریب‌آبادی» معاون بین‌الملل و حقوقی و مذاکره‌کنندگان ارشد حوزه رفع تحریم‌ها، هسته‌ای و کارشناسان ذی‌ربط وارد مسقط پایتخت عمان شد. عراقچی در دیدار با «سید بن حمد بن حمود البوسعیدی» وزیر امور خارجه عمان درباره ترتیبات اجرای گفت‌وگوهای غیرمستقیم مشورت و تبادل‌نظر کرد. وزیر خارجه عمان دیدار مشابهی با همین دستورکار با «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه داشت. خبرگزاری «شین‌هو‌آ» چین دراین‌باره نوشت: عمان روابط دوستانه دیرینه‌ای با هردوطرف (واشنگتن و تهران) دارد و در زمان‌های بحران بارها نقش میانجی بی‌طرف را ایفا کرده است، در اوایل سال ۲۰۲۰ که ایران و آمریکا تا آستانه رویارویی نظامی آشکار پیش رفتند، عمان به‌صورت محرمانه وارد عمل شد و با تسهیل ارتباطات پنهانی میان دو طرف به کاهش تنش کمک کرد. به‌گزارش مصطفی افضل‌زاده (ایرنا)؛ این خبرگزاری درادامه نوشت: تنش‌های دیرینه میان ایالات‌متحده و ایران باردیگر به کانون توجه بازگشته‌اند چراکه دو طرف خود را برای گفت‌وگوهای غیرمستقیم سطح‌بالا آماده می‌کنند؛ مذاکراتی که قرار شد در مسقط (پایتخت عمان) برگزار شود. درحالی‌که رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، این‌روند را «گفت‌وگوی مستقیم» توصیف کرده، ایران بر غیرمستقیم‌بودن مذاکرات و میانجیگری طرف‌های ثالث تأکید دارد. آنچه تاکنون روشن است و آنچه هنوز نامشخص مانده را مرور می‌کنیم: اخیراً ترامپ اعلام کرده که ایالات‌متحده و ایران درحال‌انجام مذاکرات «مستقیم» درباره برنامه هسته‌ای ایران هستند؛ اما سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران، تأیید کرده که مذاکرات غیرمستقیم و سطح‌بالا در عمان برگزار خواهد شد. به‌گفته رسانه‌های ایرانی، عراقچی و استیو ویتکاف، نماینده ویژه ایالات‌متحده در امور خاورمیانه، سرپرستی هیئت‌های دو کشور را برعهده خواهند داشت. تحولات پس‌ازآن رخ می‌دهد که ترامپ در ماه گذشته، خواستار برگزاری مذاکرات مستقیم هسته‌ای شد و درعین‌حال هشدار داد درصورت شکست دیپلماسی، گزینه‌های نظامی همچنان روی میز باقی خواهند ماند؛ هشداری که تنش‌ها در منطقه را افزایش داد. در واکنش، مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران روز ۳۰ مارس اعلام کرد که تهران ازطریق پیامی که از مسیر عمان منتقل شده، پیشنهاد گفت‌وگوی مستقیم را رد کرده اما همچنان مشروط به رفتار واشنگتن برای مذاکرات غیرمستقیم آمادگی دارد. عمان روابط دوستانه دیرینه‌ای با هردوطرف یعنی واشنگتن و تهران دارد و در زمان‌های بحران بارها نقش میانجی بی‌طرف را ایفا کرده. در اوایل سال ۲۰۲۰، پس از ترور سردار قاسم سلیمانی توسط ایالات‌متحده، دو کشور تا آستانه رویارویی نظامی آشکار پیش رفتند. درآن‌مقطع، عمان به‌صورت محرمانه وارد عمل شد و با تسهیل ارتباطات پنهانی میان دو طرف به کاهش تنش کمک کرد. فراتر از روابط ایران و آمریکا، عمان در حل‌وفصل بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای نیز نقش داشته است. این‌کشور میزبان هیئت‌های یمنی درتلاش برای پایان‌دادن به جنگ یمن بوده و از سال ۲۰۲۲ در رسیدن به آتش‌بس ضمنی درآن‌کشور نقش داشته. در آوریل ۲۰۲۳، هیئت‌هایی از عمان و عربستان به صنعا رفتند تا با رهبران حوثی گفت‌وگو کنند. عمان در بحران سوریه، شکاف دیپلماتیک خلیج‌فارس و تلاش‌ها برای عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان نیز نقش پل ارتباطی را ایفا کرده است. نویسنده گزارش درادامه ادعا می‌کند که اگرچه آغاز مذاکرات گامی مثبت به‌شمار می‌آید، اما با چالش‌هایی بزرگ روبه‌روست؛ نخست، فضای منطقه‌ای به‌شدت ناپایدار است. درگیری‌ها در غزه، ناآرامی‌ها در لبنان و اختلال در مسیرهای کشتیرانی در دریای سرخ، همگی به چشم‌اندازی امنیتی آشفته و غیرقابل‌پیش‌بینی دامن زده‌اند. هر نقطه اشتعال می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک را از مسیر خارج کرده یا منجر به تشدید ناخواسته تنش‌ها شود. دوم، ایران همچنان نسبت به نیت‌های ایالات‌متحده بی‌اعتماد است. خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و اعمال تحریم‌های گسترده، اعتماد متقابل را از میان برده‌اند. حتی با وجود تلاش‌های واشنگتن برای ازسرگیری تعامل، تهران نگران آن‌است‌که وارد روندی شود که ممکن است دوباره ازسوی آمریکا لغو شود. اکنون همه نگاه‌ها به مسقط دوخته شده؛ جایی‌که این گفت‌وگوها یا می‌توانند به کاهش تنش‌ها کمک کنند یا تنها محدودیت‌های دیپلماسی کنونی را آشکار سازند. درحالی‌که ایران درِ مذاکره را باز نگه داشته، خواهان شفافیت و تعهد است. فعلاً این‌روند بسیار شکننده است و سرنوشت آن نه‌تنها به چگونگی مدیریت اختلافات متقابل ازسوی دو کشور بستگی دارد، بلکه به‌میزان توانایی‌شان در تطبیق با جریان‌های پرآشوب ژئوپلیتیک خاورمیانه نیز وابسته است. لیلا واحدی دراین‌باره در ایرنا نوشت: خبر مذاکره میان ایران و آمریکا، گرچه با ذوق‌زدگی و آغشته به بزرگنمایی و ادعا ازسوی رئیس‌جمهور آمریکا اعلام شد اما دراین‌دوره از گفت‌وگوها برای جمهوری اسلامی ایران آنچه بیش‌ازهرچیزی اهمیت ویژه دارد، آگاهی از نیت و میزان جدیت طرف مقابل در هرگونه مذاکره و گفت‌وگویی است. شتاب رئیس‌جمهور آمریکا در اعلام مذاکره با تهران، ترفندی است که تهران پیش‌ازاین با آن آشنایی داشته و ازاین‌رو در دام این ذوق‌زدگی بی‌حاصل گرفتار نشده. برای ایران بیش و پیش از هر موضوع، غیرمستقیم‌بودن مذاکرات با طرف آمریکایی به میانجیگری کشوری که به آن اعتماد دارد (عمان) مهم و دارای اولویت بود که هردو ازسوی آمریکا پذیرفته شد. گفت‌وگوی غیرمستقیم پیش‌ازاین‌هم بارها ازسوی دو طرف و در مسقط و دیگر پایتخت‌ها و با موضوعات مختلف انجام و برخی‌ازآن‌ها هم رسانه‌ای شده؛ ازاین‌رو برای طرف ایرانی آنچه از ذوق اعلام خبر مذاکره مهم‌تر است، انگیزه، اهداف و ترجیح طرف آمریکایی است. تهران باید در این سه حوزه به اطمینانی حداقلی دست یابد تا بتواند ادامه روند را ارزیابی کند. اطمینانی که تاریخ، به‌دست آمدن آن‌را دشوار نشان می‌دهد، ازآن‌رو که جمهوری اسلامی ایران یک‌بار در سال ۲۰۱۵ برمبنای این اطمینان حداقلی، توافقی را با آمریکا امضا کرد که رئیس‌جمهور کنونی در دوران ریاست جمهوری پیشین خود آن‌را زیرپا نهاد. اطمینانی که فشار حداکثری و لفاظی‌های تهدیدآمیز این‌روزها هم کار را برای ایجاد آن دشوارتر از همیشه ساخته است. تأکید جمهوری اسلامی ایران بر غیرمستقیم بودن مذاکرات، ناشی از همین بی‌اعتمادی است که ریشه در بدعهدی طرف مقابل دارد. ازسوی‌دیگر سابقه تعامل دونالد ترامپ با جهان، مقامات ایران را درباره نمایشی بودن اقدامات و اظهارات رئیس‌جمهور و دولت جدید آمریکا هوشیار کرده است تا در تله «دیپلماسی عکس‌محور» که ترامپ به آن علاقه‌مند است، قرار نگیرند. بااین‌همه این اطمینان می‌تواند در همان دور نخست هم ازسوی طرف آمریکایی ایجاد و ازسوی طرف ایرانی درک شود. به‌بیانی مذاکرات میان ایران و آمریکا، هم می‌تواند یکی از موفق‌ترین و حتی زود‌ترین توافقات و قراردادهای بین‌المللی را منجر شود و هم می‌تواند پنجره نیمه گشوده دیپلماسی را بر روی صلح جهانی و ثبات منطقه‌ای ببندد. هردو این احتمالات به‌صورت مستقیم، تابع انگیزه و تصوری است که کاخ سفید از گفت‌وگو با ایران دارد. اگر واشنگتن همان‌گونه که پیش‌تر بارها ازسوی رئیس‌جمهورش اعلام کرده، واقعاً و به‌صورت جدی و شفاف نگران و دغدغه‌مند ساخت سلاح هسته‌ای ازسوی ایران است، راه دیپلماسی سهل و آسان خواهد بود؛ ازآن‌رو که تهران تصریح و تأکید کرده هرگز درپی ساخت سلاح هسته‌ای نیست و نخواهد بود. آن‌سوی سکه اما اگر آمریکا درپی زیاده‌خواهی در روابط و طرح موضوعاتی چون مذاکره درباره توان دفاعی و نظامی ایران، حضور منطقه‌ای یا دیگر مسائل داخلی جمهوری اسلامی باشد، گفت‌وگو با بن‌بست ماجراجویی کاخ سفید روبرو شده و سریع‌تر به‌پایان می‌رسد. تهران برای رسیدن به ارزیابی دقیق از آنچه طرف آمریکایی درپی‌آن‌است، پیشنهاد مذاکره غیرمستقیم داده و پس‌ازاین آگاهی تصمیم نهایی خود را جهت حراست از منافع ملی خواهد گرفت. درچنین‌شرایطی ترفندهای رسانه‌ای طرف مقابل و طرح موضوعات جنجالی نمی‌تواند موضع تهران را در قبال مذاکرات آینده مسقط تحت‌تأثیر قرار دهد. برخلاف آمریکا، ایران درحال‌حاضر هم آنچه می‌خواهد را می‌داند و هم آنچه نمی‌خواهد را و به‌‌این‌واسطه برای هر احتمالی از پیروزی تا شکست این مذاکرات آماده است. مذاکرات ایران و آمریکا را متغیرهایی تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که شاید در دیگر گفت‌وگوهای برگزار شده میان هردو کشور دیگر در جهان، کمتر از آن‌ها نشانی وجود داشته باشد؛ تله‌های رژیم صهیونیستی و روایات جعلی از مذاکره و اهداف و جزئیات آن درحال‌حاضر از مهم‌ترین این متغیرها هستند که هم طرف ایرانی برای مقابله‌باآن باید هوشیار باشد و هم طرف آمریکایی.