پارادوکس افزایش جمعیت جهان و کاهش نرخ باروری!

داده‌های «بانک جهانی» نشان می‌دهد: «کره‌جنوبی» به‌همراه «هنگ‌کنگ»، «ماکائو» و «پورتوریکو»، یکی از معدود مکان‌های جهان با نرخ باروری «زیر ۱» است. در «ژاپن» (یکی‌دیگر از کشورهای آسیایی که با نرخ پایین زاد‌و‌ولد دست‌و‌پنجه نرم می‌کند)، میانگین تولد به‌ازای هر زن در سال ۲۰۲۳ در سطح ۱.۲ باقی ماند و آن‌را در میان بیش از ۹۰ کشوری قرار داد که جمعیت آن‌ها «مستقل از مهاجرت»، در‌‌حال‌افزایش نیست. در‌این‌گروه، کشورهای متعددی از اروپا، آمریکا و آسیای جنوب‌شرقی قرار دارند. اکثر جوامعی که نرخ باروری خود را از دست می‌دهند، توسعه‌یافته‌تر بوده و دلایل این‌روند نیز شامل دسترسی بیشتر به وسایل پیشگیری از بارداری و افزایش تعداد زنانی‌ست که تحصیل کرده و به سر کار می‌روند. داستان البته در جوامع در‌حال‌توسعه متفاوت است؛ جغرافیایی که نرخ بالاتر باروری، رشد جمعیت جهانی را ادامه می‌دهد. «سومالی»، «چاد»، «نیجر» و «جمهوری دموکراتیک کنگو» در سال ۲۰۲۳ نرخ باروری ۶.۱ داشتند که بالاترین نرخ در جهان است و پس‌از‌آن‌ها، «جمهوری آفریقای‌مرکزی» و «مالی» قرار دارند. از ۳۱ کشور جهان که زنان به‌طور‌متوسط چهار فرزند یا بیشتر داشتند، ۲۹ کشور در قاره آفریقا هستند. به‌طور‌متوسط، زنان در سال ۱۹۶۳ طی زندگی‌شان، ۵.۳ فرزند داشتند و تا سال ۲۰۲۳، این‌رقم به بیش از نصف؛ یعنی ۲.۲ فرزند کاهش یافته است. در‌این‌بازه اما جمعیت جهان حدود ۱۵۰‌درصد افزایش یافته؛ و از ۳.۲‌میلیارد‌نفر، به ۸.۱‌میلیارد‌نفر رسیده است! اینکه جمعیت‌ها با وجود کاهش باروریِ جهانی، همچنان در‌حال‌رشد بوده‌اند (و هستند) به واقعیتِ تحققِ «افزایش امید به زندگی» و «کاهش مرگ‌و‌میر کودکان» مرتبط است. «سازمان ملل متحد» انتظار دارد که باروریِ جهانی تا اواسط قرن به حداقل سطح جایگزینی ۲.۱ برسد؛ در‌حالی‌که انتظار می‌رود جمعیت جهان در اواخر قرن، شروع به کاهش کند.

مصطفی رفعت