کد خبر:
406074
| تاریخ مخابره:
1404 چهارشنبه 21 خرداد -
06:26
پرده‌برداری از جایگاه واقعی ایران در هوش مصنوعی
توسعه پایدار و پیشرو در حوزه هوش مصنوعی، بدون‌تردید، نیازمند بستری امن، پویا و حمایتگر برای دانشجویان، پژوهشگران و فعالان عرصه است. در جهان امروز، کشورهایی که سرمایه‌گذاری هدفمند و حمایتی مستمر از نخبگان و متخصصان این‌حوزه دارند، نه‌تنها در مرزهای علم حرکت می‌کنند؛ بلکه نقشی تعیین‌کننده در آینده فناوری و اقتصاد جهانی ایفا خواهند کرد. به‌گزارش ایسنا، توسعه پایدار و پیشرو در حوزه هوش مصنوعی، بدون‌تردید، نیازمند بستری امن، پویا و حمایتگر برای دانشجویان، پژوهشگران و فعالان این‌عرصه است. در جهان امروز، کشورهایی که سرمایه‌گذاری هدفمند و حمایتی مستمر از نخبگان و متخصصان این‌حوزه دارند، نه‌تنها در مرزهای علم حرکت می‌کنند؛ بلکه نقشی تعیین‌کننده در آینده فناوری و اقتصاد جهانی ایفا خواهند کرد. در ایران، محققان و دانشجویان فعال در حوزه هوش مصنوعی با چالش‌های متعددی مواجه‌اند؛ از کمبود زیرساخت‌های پژوهشی گرفته تا نبود حمایت‌های مالی. محدودیت‌های مربوط به دسترسی به منابع علمی، مهاجرت اجباری نخبگان و نبود امکان تعامل گسترده با مجامع علمی جهانی، همگی روند رشد و شکوفایی استعدادهای داخلی را با کندی و تزلزل روبه‌رو کرده‌اند. درچنین‌شرایطی، اگرچه اراده و توانمندی فردی دانش‌پژوهان ایرانی قابل‌تحسین است؛ اما بدون سیاست‌های حمایتی ساختارمند، نمی‌توان انتظار داشت که هوش مصنوعی در ایران به جایگاه واقعی و شایسته خود دست یابد. با حامد حسینی؛ دانش‌آموخته دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه تهران و حامد قاسمی؛ دانشجوی دکترای هوش مصنوعی دانشگاه تهران و هردو پژوهشگر آزمایشگاه تعامل انسان و ربات دانشگاه تهران به‌گفت‌وگو نشستیم.
حامد حسینی بااشاره‌به پیشرفت چشمگیر هوش مصنوعی در سال‌های اخیر و آمدن دستیارهای متنی نظیر چت‌جی‌پی‌تی و جمینای و ... گفت: هوش مصنوعی نظیر هر فناوری آسیب‌های خودش را به‌همراه دارد. آسیب اصلی این فناوری نبود شناخت صحیح در جامعه و لایه‌های مختلف مدیریتی و تصمیم‌گیری است. وی با نادرست خواندن مسیر طی‌شده هوش مصنوعی در کشور در ادامه حرکت دراین‌مسیر را صرفاً هزینه برای خرید تجهیزات ندانست و گفت: هم‌اکنون بسیاری از ارگان‌ها مشغول واردکردن GPU و تجهیزات سخت‌افزاری برای هوش مصنوعی هستند؛ اما واقعاً قرار است با این تجهیزات چه کنند؟ بسیاری از شرکت‌ها به‌علت تب مدل‌های زبانی کوشیده‌اند همه فعالیت‌هایشان را با آن‌ها انجام دهند؛ این درحالی است که چنانچه دانش و مهارت پشت هوش مصنوعی خالی شود به این فناوری تنها به‌چشم یک ابزار نگریسته می‌شود. این دانش‌آموخته دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه تهران بااشاره‌به پیشرفت‌هایی در حوزه نرم‌افزاری هوش مصنوعی در کشور گفت: مثلاً همه به‌دنبال‌آن هستند که LLM را بر روی سایت قرار دهند تا به‌جای اپراتورها به پرسش‌ها پاسخ دهد و هم‌اکنون نمود هوش مصنوعی در همه شرکت‌ها به‌این‌موضوع خلاصه شده است. حسینی این‌قبیل فعالیت‌ها را برای برطرف‌کردن نیاز کنونی مناسب اما برای رفع نیازهای طولانی‌مدت ناکافی برشمرد و افزود: باید برنامه‌ریزی‌ها طبق نیازهای ۵ تا ۱۰سال‌آینده باشد همچنان‌که در حوزه تأمین انرژی و رفع ناترازی به نصب سلول‌های خورشیدی رو آورده‌ایم. وی ادامه داد: دمیس هاسابیس، مدیرعامل دیپ مایند عنوان می‌کند دهه آینده دهه هوش مصنوعی و رباتیک است و تازمانی‌که پیشرفت‌ها نمود عینی پیدا نکنند کاربردی نخواهند شد. ایران هم ناگزیر از طی این‌مسیر است و باید به‌سمت استفاده از آزمایشگاه‌های رباتیکی فضاهای صنعتی رباتیکی برود؛ البته این‌موضوع به حمایت‌هایی ازسوی مسئولان نیاز دارد تا هوش مصنوعی به این فضاها تزریق شود. وی حمایت‌ها را بیشتر معطوف به شرکت‌های دانش‌بنیان دانست و تأکید کرد: اما فضاهای دانشگاهی با وجود افراد توانمند نیازمند این حمایت‌ها هستند؛ ازاین‌رو باید با هدف‌گذاری حمایت از محیط‌های دانشگاهی رباتیک آغاز شود تا دراین‌مسیر از دیگر کشورها عقب نباشیم. دکتر حسینی با اظهار تأسف از این‌که ما اغلب دیر متوجه می‌شویم که چه باید بکنیم، ادامه داد: اگر دیر حرکت کنیم شاید نظیر انرژی هسته‌ای که برخی کشورهای پیشرفته به آن دست یافتند و دیگر اجازه دستیابی به هیچ کشوری را نمی‌دهند در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک هم با این‌وضع مواجه شویم چون تلفیق هوش مصنوعی و ربات می‌تواند در جنبه صلح‌آمیز ایجاد ربات کارگر باشد و یا در جنبه دیگر آن ساخت ربات‌های سرباز و جنگجو. وی جنگ امروز جهان را جنگ سخت‌افزارها در حوزه هوش مصنوعی دانست و خاطرنشان کرد: هم‌اکنون برای اپلای دانشجویان برای خارج‌ازکشور سوابق افراد بررسی می‌شود که پس از بازگشت به ایران با دانش هوش مصنوعی و رباتیک کار نظامی انجام ندهند و ازاین‌رو ویزا به‌راحتی به آن‌ها داده نمی‌شود. این دانش‌آموخته دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه تهران بابیان‌اینکه هنوز حاکمیت از حساسیت این‌موضوع غافل است، گفت: هوش مصنوعی هرروز درحال‌پیشرفت است و آینده وابسته به پیوند هوش مصنوعی و رباتیک است. حسینی درباره انتقادات وارده به نبود حمایت مادی و معنوی در دوره دانشجویی در مقطع دکترا توضیح داد: در همه جای دنیا برای دانشجویان ارشد و دکترا حمایت‌های مالی دارند تا این‌افراد بدون دغدغه فرآیند تحصیلشان را طی کنند تا برای کشور دانشگاه و حتی مردم سودمند باشند؛ اما در ایران حلقه اتصال صنعت و دانشگاه هیچ‌وقت شکل نگرفت که دراین‌زمینه وجود ارگان‌های دولتی تسهیلگر نظیر معاونت علمی و فناوری و صندوق ضروری است که متأسفانه فعلاً این حمایت‌ها بر روی شرکت‌های دانش‌بنیان متمرکز هستند. وی ادامه داد: درحالی‌که تمرکز باید در ارتباط میان دانشگاه و صنعت باشد؛ به‌عنوان‌مثال ارتباط بخش هوش مصنوعی و رباتیک دانشگاه با صنایع بزرگی چون خودروسازی، کشاورزی، صنایع غذایی و یا هر صنعتی که خط تولیدی دارد و ناگزیر از انجام کارهای تکراری است، باید انجام شود تا این فعالیت‌ها به‌راحتی با ربات‌های هوشمند انجام شود. به‌گفته وی، شرکت پست DHL بزرگ‌ترین شرکت پست دنیا با شرکت بوستون داینامیکس از بزرگ‌ترین شرکت‌های رباتیک هوش مصنوعی (هوشمند) تعاملی داشتند و طی یک‌ماه‌اخیر بیش از ۱۰۰۰ ربات از این شرکت خریداری کرده است؛ البته همکاری آن‌ها از سال ۲۰۲۰ برای خط تولید بازوی رباتیک آغاز شده است. این دانش‌آموخته دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه تهران درباره نیروی انسانی شرکت‌های دانش‌بنیان هم تصریح کرد: دانشجو نمی‌تواند به‌صورت تمام‌وقت دراختیار این شرکت‌ها باشند برای داشتن عایدی مناسب هم در شرکت‌هایی مشغول می‌شوند تا ضمن تحصیل درآمدی داشته باشند این‌موضوع سبب افزایش سنوات تحصیلی، عدم‌تمرکز بر روی پژوهش و مقالات، ضعیف‌ترشدن بنیه علمی و ... می‌شود و تنها درصورت کوشش مضاعف می‌تواند این‌موضوع را جبران کند. دکتر حسینی بابیان‌اینکه برای دانشجویان پزشکی دریافتی اندکی در دوران دانشجویی درنظر گرفته‌اند که با اعتراض آن‌ها بر میزان مبلغ آن‌ها اضافه شد، افزود: اما این‌میزان برای دانشجویان دکترای فنی مهندسی لحاظ نمی‌شود یا آن‌چنان دشوار است که دانشجو ناتوان از دریافت آن است. وی خاطرنشان کرد: دانشجو پس از فارغ‌التحصیلی چند گزینه دارد یا خودش کسب‌وکاری راه‌اندازی کند یا جذب شرکتی شود یا جذب هیئت‌علمی شده یا مهاجرت کند من برای جذب هیئت‌علمی اقدام کرده‌ام که فرآیند جذب پروسه طولانی دو تا سه‌ساله را دارد دراین‌بازه نمی‌توان از فضای دانشگاه دور ماند و ناگزیر از انجام فعالیت‌های پژوهشی هستم. در دانشگاه‌های معتبر دنیا مبلغ قابل‌توجهی را به‌عنوان پسادکترا درنظر می‌گیرند و افراد وارد دانشگاه و مشغول فعالیت می‌شوند؛ اما این‌موضوع در ایران بسیاردشوار است مبلغ اندک که با دشواری داده می‌شود. این دانش‌آموخته دکترای هوش مصنوعی از دانشگاه تهران باتأکیدبر ضرورت حمایت‌های مناسب از دانشجویان دکترا گفت: پس از جذب هیئت‌علمی حقوق اعضای هیئت‌علمی اندک است که او باید در کنار تدریس فعالیت جانبی هم داشته باشد که این‌هم محل پرسش است که چرا نباید همه تمرکز استاد دانشگاه به مسئله پژوهش و آموزش باشد؟ حسینی معیارهای جذب هیئت‌علمی را هم سلیقه‌ای و نامناسب برشمرد و افزود: معیارها عمدتاً طبق شمار مقالات و نه کیفیت مقاله که مشکلی از صنعت یا کشور را برطرف کرده باشد، است؛ حتی ممکن است آن پژوهش هیچ دستاورد عینی هم نداشته باشد؛ این درحالی است که معیارهای دیگری چون توانایی فرد در جذب اعتبار، تولید محصول، توانایی مدیریت، نگاه به جنبه‌های کسب‌وکار باید جایگزین آن‌ها شود. وی بابیان‌اینکه دنیا به اهمیت تلفیق هوش مصنوعی و ربات پی برده است و این‌موضوع در ایران هم اجتناب‌ناپذیر است، گفت: کمک‌های هوش مصنوعی و ربات می‌تواند به افزایش بهره‌وری صنایع با راندمان بیشتر و دقت و کیفیت بیشتر محصول منجر شود. درادامه حامد قاسمی؛ دانشجوی دکترای هوش مصنوعی دانشگاه تهران بابیان‌اینکه برای تطبیق خود با دنیا ربات به عنصری به‌اسم هوش مصنوعی نیاز دارد تا ربات سریع‌تر پیشرفت کند، ادامه داد: استارت‌آپ‌های مهمی نظیر فیزیکال اینتلیجنس شکل گرفته و گوگل هم با معرفی جمینای رباتیکز از این بازی عقب نمانده است. وی بابیان‌اینکه با آمدن هوش مصنوعی قابلیت‌ها و توانمندی‌های ربات‌ها به‌یک‌باره افزایش می‌یابد، گفت: بدین‌ترتیب فعالیت‌های ربات هوشمندانه‌تر و هدفمندتر می‌شود. شرکتی مثل گوگل از LLM خود در دنیای رباتیک بهره می‌برد و استارتاپ فیزیکال اینتلیجنس به‌دنبال استفاده از مدل‌های زبانی و چندوجهی در دنیای رباتیک است. البته این آغاز فرآیند است برای همگام‌شدن با دیگر کشورهای جهان باید زیرساخت‌های مناسب آن به‌همراه حمایت‌ها فراهم شود حمایت باید از دانشگاه و محیط‌های دانشگاهی آغاز شود کمترین کار تجهیز آزمایشگاه‌های تعامل انسان و ربات است همه نمونه‌های موفق استارت‌آپ‌های رباتیکی از دل دانشگاه‌ها برخاسته‌اند. وی بابیان‌اینکه فیزیکال اینتلیجنس از دل دانشگاه برکلی و شرکت روبوتیکیو از دل دانشگاه لاوال کانادا برخاسته است، گفت: هسته‌ها در داخل شکل می‌گیرد سپس استارت‌آپ می‌شود و با دستیابی به این فناوری سود زیادی عاید دانشگاه، کشور و حتی دانشجو می‌شود. قاسمی این‌فضا را فضای رقابتی «برد-برد» دانست و افرود: رباتیک علم پرهزینه‌ای‌ست و هوش مصنوعی به‌مثابه پایه‌ای است که باید می‌بود و رباتیک بدون هوش مصنوعی موفقیت چندانی نخواهد داشت. با تلفیق این دو علم جهش خوبی در حوزه ربات‌ها حاصل می‌شود. وی موضوع مهم در AI را جنگ سخت‌افزاری CPUها عنوان و تصریح کرد: هم‌اکنون آمریکا کشور چین را دراین‌بخش تحریم کرده است تا نتواند به این فناوری دست یابد. شاید دنیا به مرحله‌ای برسد که نظیر انرژی هسته‌ای دستیابی دیگر جوامع به این دانش و فناوری ممنوع شود. این دانشجوی دکترای هوش مصنوعی دانشگاه تهران بابیان‌اینکه احتمالاً هوش مصنوعی مهم‌ترین اختراع تاریخ بشری خواهد بود، گفت: استوارت راسل؛ دانشمند علوم کامپیوتر، معتقد است با هوش مصنوعی دنیا به دو بخش قبل و بعدازآن تقسیم می‌شود و میزان تأثیرگذاری این دانش و تکنولوژی در زندگی بشری بسیار است. قاسمی مشکلات دانشجویان دکترا را تأمین نبودن حداقل‌های تسهیلات از محل اسکان، تغذیه و حتی دریافتی ماهانه دانست و خاطرنشان کرد: یک دانش‌آموخته دکترا نمی‌تواند پس از اتمام تحصیل بدون هیچ سرمایه‌ای به زندگی ادامه دهد. پس باید در کنار تحصیل کار دانشجویی داشته باشد که این خود سبب طولانی‌شدن سنوات تحصیل می‌شود و شاید یادگیری به‌درستی انجام نشود. وی باتأکیدبر ضرورت حمایت دولت از دانشجویان مقطع دکترا برای ماندگاری آن‌ها گفت: خروجی حمایت نکردن‌ها تضعیف علم است و این حمایت‌ها باید از محیط آزمایشگاهی دانشگاهی آغاز شود و آزمایشگاه‌ها به‌لحاظ سخت‌افزاری تجهیز شوند. این دانشجوی دکترای هوش مصنوعی دانشگاه تهران بابیان‌اینکه معیار اصلی برای تعیین یک استاد میزان تأثیر و سوادآوری او برای جامعه و صنعت است، افزود: ازاین‌رو معیارها برای جذب اعضای هیئت‌علمی باید از صرف تعداد مقالات بدون‌توجه به کیفیت و سایر موارد تغییر کند.