جایگاه و اعتبار سازمان ملل؛ ۸۰ سال پس‌ازتولد

هم‌زمان با هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان ملل، چندین کشور عضو این نهاد جهانی بااشاره‌به موفقیت‌ها و شکست‌های این نهاد، اصلاح ساختار شورای امنیت را خواستار شدند. به‌گزارش ایرنا؛ پس از هشدار آنتونیو گوترش؛ دبیرکل سازمان ملل مبنی‌براینکه شورای امنیت باید «متناسب با اهداف خود باشد» وگرنه با خطر بی‌اهمیت شدن روبه‌رو خواهد شد، نمایندگان کشورهای مختلف در نشستی ویژه به‌مناسبت هشتادمین سالگرد سازمان ملل نارضایتی خود را نسبت به بن‌بست دراین‌نهاد، استفاده مداوم از حق وتو و ناتوانی شورا در حل برخی از بحران‌های جهانی طولانی‌مدت ابراز کردند. گوترش روز جمعه گذشته به‌وقت محلی اعلام کرد که اصلاح ساختار شورای امنیت ازجمله افزایش اعضای آن برای حفظ نظم و امنیت جهانی، امری ضروری است که تاکنون به‌تعویق افتاده. وی بااشاره‌به‌اینکه «آفریقا هیچ صدای دائمی در این میز ندارد»، افزود: «پیمان برای آینده» از ما می‌خواهد این نابرابری را با فوریت اصلاح کنیم. این پیمان همچنین به‌نمایندگی کم آمریکای‌لاتین و حوزه کارائیب اشاره دارد؛ درحالی‌که منطقه آسیا-اقیانوسیه که بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده است، تنها یک کرسی دائمی دارد. دبیرکل سازمان ملل اضافه کرد: گسترش عضویت تنها مسئله‌ای مربوط به عدالت نیست؛ بلکه به نتایج نیز مربوط است. این‌اقدام می‌تواند بن‌بست‌ها را بشکند و در جهان چندقطبیِ روبه‌رشد، ثبات ایجاد کند. گوترش گفت: با علاقه، پیشنهادهای فرانسه و انگلیس برای محدودکردن حق وتو را نیز بررسی کرده‌ام و این شورا را به تأمل درباره آن‌ها تشویق می‌کنم. درهمین‌حال خبرگزاری «آناتولی» گزارش داد: کشورهای عضو نیز ناتوانی سازمان ملل در رسیدگی به جنگ‌های جاری ازجمله در غزه را موردانتقاد قرار داده و هشدار دادند که ناتوانی شورای امنیت، اعتبار و هدف آن‌را تهدید می‌کند. کمال اونور اکرن؛ معاون‌اول نماینده دائم ترکیه در سازمان ملل در سخنانی در نشست ویژه شورای امنیت به‌مناسبت هشتادمین سالگرد تأسیس سازمان ملل متحد، بر حمایت آنکارا از تلاش‌ها برای اصلاح ساختار این سازمان تأکید کرد. طبق گزارش آناتولی؛ اکرن بابیان‌اینکه ترکیه همواره بر سیاست چندجانبه‌گرایی و اصول سازمان ملل پایبند بوده، تصریح کرد: چالش‌های بزرگ و سختی پیشرو داریم. تغییرات ژئوپلیتیکی، جبهه‌گیری‌ها، فقر، تغییرات اقلیمی و تهدیدات متوجه صلح و امنیت درحال‌گسترش هستند. در دوره‌ای که درگیری‌های طولانی‌مدت و تغییرات سریع درحال‌وقوع هستند به سر می‌بریم. ساندرا جنسن لندی؛ نماینده دائم دانمارک در سازمان ملل نیز گفت که در سال‌های اخیر، اهداف و اصول سازمان «به‌طور اساسی و بی‌سابقه‌ای به‌چالش کشیده شده‌اند». وی باتأکیدبر محدودکردن استفاده از حق وتو در مواقع جنایات گسترده، گفت: بسیار اوقات به‌دلیل وتو نتوانسته‌ایم برای کاهش رنج‌های عظیم اقدام کنیم. باید اطمینان حاصل شود که وتو هرگز مانع اقدام برای جلوگیری یا پایان‌دادن به جنایات جمعی نشود. کارولین رودریگز-بیرکت نماینده دائم کشور گویان نیز بااشاره‌به «ناتوانی فزاینده شورا در دستیابی به اجماع در برخی از مسائل حیاتی»، گسترش عضویت «دائم و غیردائم» را خواستار شد و گفت که کشورش از ایجاد نمایندگی دائم برای آفریقا و منطقه آمریکای‌لاتین و کارائیب حمایت می‌کند. جیمز کاریوکی معاون نمایندگی انگلیس در سازمان ملل نیز روز جمعه به‌وقت محلی گفت: لندن معتقد است که شورای امنیت باید اصلاح شود تا نماینده بیشتری از جهان امروز باشد. ما از اصلاحات در هر دو عضویت دائم و غیردائم حمایت می‌کنیم و این شامل عضویت دائم آفریقا، به‌علاوه کرسی‌های دائم برای آلمان، ژاپن، هند و برزیل می‌شود. این دیپلمات انگلیس تصریح کرد: انگلیس متعهد به حمایت از سازمان ملل و منشور آن بوده است و اولین جلسه شورای امنیت در سال ۱۹۴۶ در لندن تشکیل شد. عمار بن جامع سفیر و نماینده الجزایر در سازمان ملل باتأکیدبراینکه این نهاد باید یک سکوی «جهانی و فراگیر» باقی بماند، اظهار داشت: الجزایر قاطعانه معتقد است که شورای امنیت باید هم ازنظر ترکیب اعضا و هم در روش‌های کاری خود اصلاح شود تا نمایندگی، شفافیت و پاسخگویی بیشتری تضمین شود. او اعلام کرد که الجزایر آماده است تا با دیگر کشورهای عضو برای ایجاد یک سازمان ملل «قوی، عادلانه و کارآمدتر» برای نسل‌های کنونی و آینده همکاری کند. پنج عضو دائم شورای امنیت شامل روسیه، چین، آمریکا، انگلیس و فرانسه می‌شوند که دارای حق وتو دراین‌شورا هستند. وظیفه اصلی این شورا حفظ صلح و امنیت بین‌الملل است که با یک‌جانبه‌گرایی برخی از این اعضا، از مأموریت اصلی خود دور شده و در موارد متعددی ناکارآمد بوده است. لازم به‌یادآوری است که ۱۰ عضو غیردائم شورای امنیت را مجمع عمومی سازمان ملل باتوجه‌به مشارکت اعضای این سازمان در حفظ صلح و امنیت بین‌الملل و دیگر اهداف سازمان و همچنین برمبنای توزیع عادلانه جغرافیایی انتخاب می‌کند. درواقع، ۱۰ عضو انتخابی شورای امنیت توسط مجمع عمومی برای یک‌دوره دوساله که از اول ژانویه آغاز می‌شود، انتخاب می‌شوند. عضوی که خارج می‌شود بی‌درنگ قابل‌تجدید انتخاب نخواهد بود. هرسال، مجمع عمومی، پنج عضو جدید را انتخاب و جایگزین اعضای قدیمی‌تر که دوره عضویتشان ۳۱ دسامبر پایان می‌یابد، می‌سازد. مجمع عمومی سازمان ملل مذاکرات درباره اصلاحات در شورای امنیت را در ۲۰۲۲ درحالی به‌پایان رساند که بسیاری با نیاز به مدرن‌سازی این نهاد موافق بودند اما نظرات درمورد حق وتو متفاوت بود. در مذاکرات مجمع عمومی سازمان ملل درمورد اصلاحات شورای امنیت، نمایندگان آفریقایی به‌صورتی جامع، فراگیرترشدن این نهاد را خواستار شدند. نماینده زیمبابوه نیز اختصاص دو کرسی دائمی و پنج کرسی غیردائم را به قاره آفریقا خواستار شد.