حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جلال حسینی مطرح کرد؛
کتابخانه آستان قدس؛ در مسیر تبدیل‌شدن به معتبرترین پایگاه استنادی منطقه
یاسر وطن‌پور ازغندی
رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، رویکرد تحولی کتابخانه‌های آستان قدس رضوی را تبدیل‌شدن به یکی از معتبرترین پایگاه‌های استنادی در کشور و منطقه اعلام کرد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جلال حسینی در نشست خبری هفته «کتاب، کتابخانه و کتابدار» که با هدف تشریح عملکرد واحدهای زیرمجموعه سازمان علمی، فرهنگی آستان قدس رضوی در عرصه کتاب و کتاب‌خوانی برگزار شد، گفت: «این سازمان درحال‌حاضر تعداد 58 کتابخانه فعال در سطح کشور دارد و میزان فضاهای مطالعاتی آن نیز بیش از 100هزارمترمربع است». حسینی تصریح کرد: «سالانه حدود هشت‌میلیون‌نفر از امکانات این سازمان استفاده می‌کنند و به‌طور‌میانگین حدود یک‌میلیون و 500هزار کتاب امانت و حدود چهارمیلیون کتاب در فضای کتابخانه‌ها مطالعه می‌شود. همچنین برای دسترسی بیشتر مردم به کتاب، در سه‌سال‌اخیر حدود 250هزار کتاب به‌عنوان منبع کمکی 180 کتابخانه و مرکز علمی و آموزشی با اولویت مناطق محروم اهداء شده است».
بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی شهری در خاورمیانه
وی ادامه داد: «بزرگ‌ترین آرشیو تاریخ شفاهی شهری در خاورمیانه با 20هزارساعت مصاحبه، دراختیارداشتن قدیمی‌ترین سند آرشیوی در ایران، کسب رتبه اول آرشیوهای مطبوعاتی در سطح کشور با دراختیارداشتن بیش از 33هزارعنوان نشریه، بخشی از افتخارات سازمان کتابخانه‌های آستان قدس در عرصه ملی بوده و این سازمان تنها مرکز اسناد در کشور است که کلیه اسناد قابل‌ارائه در مخازن اصلی را به‌صورت دیجیتال نیز در‌معرض‌دید علاقه‌مندان قرار داده است». حجت‌الاسلام حسینی افزایش ذخایر و منابع مطالعاتی، تسهیل دسترسی محققان و پژوهشگران به آثار و منابع، توسعه خدمات کتابخانه دیجیتال برای پژوهشگران را به‌عنوان برخی از رویکردهای تحولی این سازمان در مسیر تحقق مرجعیت علمی برشمرد و افزود: «بهره‌برداری از مخازن جدید به‌مساحت نُه‌هزار‌مترمربع تا پایان سال 1400 اقدام دیگری‌ست که گستره خدمت‌رسانی فرهنگی به زائران و مجاوران را توسعه خواهد داد». وی تصریح کرد: «در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تلاش شده با شبکه‌سازی، توسعه ارتباطات و همکاری‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی را در سطح ملی و بین‌المللی رقم بزنیم؛ چراکه معتقدیم این تعاملات ملی و بین‌المللی یکی از راه‌های تأثیرگذاری فرهنگی در جهان است». حجت‌الاسلام حسینی گفت: «باتوجه‌به تعطیلی کتابخانه‌ها در موج‌های شیوع کرونا، سازمان کتابخانه‌های آستان قدس در ابتکاری عملی، امانت الکترونیک منابع را ازطریق سامانه کتابخانه دیجیتال این آستان راه‌اندازی کرد که طی آن بیش از 12هزار کتاب چاپی فارسی و عربی ازطریق این سیستم در دسترس عموم مردم قرار گرفت». وی گفت: «به‌طور‌طبیعی و با تعطیلی‌های گسترده کتابخانه‌ها در دوره کرونا، مراجعه حضوری مخاطبان کاهش قابل‌توجهی داشته اما به‌ازای‌آن، با توسعه خدمات مجازی، ارتباط و تعامل با جامعه هدف را حفظ کردیم و فعالیت‌های کتابخانه‌ای را در فضای مجازی با جذب بیش از پنج‌میلیون مخاطب توسعه دادیم».
توجه به خدمت فرهنگی در مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور
وی از فعال‌کردن 40 ایستگاه مطالعه دیجیتال در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی با اولویت مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور، راه‌اندازی پایگاه نشریات دیجیتال آستان قدس رضوی با امکان دسترسی به بیش از 60هزار‌نسخه دیجیتال مطبوعات قدیمی، همچنین ایجاد امکان دسترسی محلی به معتبرترین پایگاه‌های علمی جهان با بیش از 100میلیون منبع دیجیتال، از دیگر خدمات فضای مجازی این سازمان بود که از آن‌ها نام برد. حجت‌الاسلام حسینی به ایجاد سامانه تعاملی پژوهشگران برای ارتباط، همکاری، پرسش و پاسخ و مبادله‌های علمی توسط کتابخانه دیجیتال این سازمان نیز اشاره داشت و افزود: «فعال‌کردن سامانه آگاهی‌رسان در حوزه مقالات علمی پژوهشی یکی‌دیگر از این خدمات بوده که با استفاده از آن سرفصل پژوهش‌های انجام‌شده در یک موضوع به پژوهشگران و علاقه‌مندان ارائه می‌شود».
شبانه‌روزی‌شدن خدمات تالار محققان از ابتدای سال 1400
حجت‌الاسلام حسینی در بخش دیگری از سخنان خود به سیاست‌های سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی درراستای توسعه و گسترش منابع و خدمات اشاره و اظهار کرد: «دراین‌راستا با شبانه‌روزی‌کردن خدمات تالار محققان از ماه‌های ابتدایی سال 1400، ضمن جلب رضایت پژوهشگران و محققان، زمینه استفاده حداکثری از ظرفیت و امکانات محققان و منابع کتابخانه مرکزی فراهم شده است. همچنین باتوجه‌به نیاز محققان و اعضای کتابخانه به امانت بیشتر منابع به‌ویژه در دوسال‌اخیر، طی دو مرحله در سال‌های 1399 و 1400 تعداد منابع امانتی افزایش یافته و اکنون اساتید و اعضای محقق می‌توانند به‌ترتیب 18 و 15 نسخه از منابع مختلف را در قالب امانت استفاده کنند».
ایجاد کتابخانه تخصصی کودکان
حسینی بر اهمیت توجه به کودکان به‌عنوان گروه مهمی از مخاطبان کتاب هم تأکید و اظهار کرد: «دراین‌راستا در سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، با ایجاد کتابخانه تخصصی کودک در مجتمع امام‌خمینی(ره) و 16 کتابخانه و ایستگاه فعال کودک در کتابخانه‌های سازمان تلاش کرده‌ایم نیاز این‌گروه خاص را هم تأمین کنیم و درهمین‌راستا 42هزار و 500 نسخه کتاب کودک در مخزن چاپی سازمان دراختیار آن‌ها قرار دارد». درادامه مدیرعامل انتشارات «به‌نشر» بااشاره‌به سابقه نشر در آستان قدس رضوی گفت: «چاپ و نشر در مجموعه آستان قدس رضوی 95سال سابقه دارد و تنها طی دوره 40ساله انقلاب اسلامی، 66میلیون‌نسخه کتاب توسط بخش‌های مختلف این آستان مقدس به‌چاپ رسیده که نشان از اهمیت و جایگاه والای کتاب در آستان قدس رضوی دارد». حسین سعیدی در نشست خبری هفته «کتاب، کتابخانه و کتابدار» که با حضور مؤسسات و مجموعه‌های مرتبط با این‌حوزه در آستان قدس رضوی برگزار شد، افزود: «پیش از پیروزی انقلاب اسلامی 27 عنوان کتاب توسط آستان قدس رضوی منتشر شده بود و از سال 57 تا 99 این آمار به 14هزار و 850 کتاب رسیده است که نشان از توجه ویژه به موضوع کتاب و کتاب‌خوانی دارد». سعیدی سهم انتشارات «به‌نشر» از این آمار را هم شش‌هزار و 172 عنوان کتاب در شمارگان 26میلیون‌نسخه ذکر کرد.
حضور فعال در عرصه نشر الکترونیک و ارائه کتاب‌های صوتی
وی درادامه به رویکردهای تحولی در سال‌های اخیر اشاره کرد و حضور فعال در حوزه نشر الکترونیک، تولید اپلیکیشن کتاب‌خوان و ارائه کتاب‌های صوتی، توسعه فعالیت در حوزه بین‌الملل، انتشار 86 کتاب کودک‌ونوجوان به‌زبان‌های مختلف را ازجمله این فعالیت‌های برشمرد. به‌گفته سعیدی، این رویکردها ازجمله دلایل مهمی بوده که سبب شده است انتشارات «به‌نشر» هفت عنوان ناشر برتر را کسب کند. سعیدی به مشکلات حوزه نشر هم اشاره و تصریح کرد: «موضوع افزایش قیمت تمام‌شده کاغذ و تعطیلی برخی از کارخانه‌های تولید کاغذ، عدم‌حمایت از کتاب‌فروشی‌ها، بی‌توجهی به مالکیت معنوی و فکری آثار و تولید آثار بی‌کیفیت از دغدغه‌ها و نگرانی‌های فعالان این‌حوزه است». وی همچنین به فعالیت‌های این مؤسسه در هفته کتاب اشاره کرد و گفت: «شعار امسال وزارت ارشاد در هفته کتاب «جای خالی را با کتاب پر کنیم» است که سعی کرده‌ایم به این شعار تحقق ببخشیم». وی غنی‌سازی محتوایی فروشگاه‌های به‌نشر، رونمایی از آثار 16تَن از بزرگان حوزه کتاب، رونمایی از گنجینه صوتی، اهدای کتاب به بانوان زندانی و همچنین رونمایی از مجموعه سه‌جلدی «قصه فاطمیون» را از دیگر برنامه‌های این مؤسسه در هفته کتاب اعلام کرد.