ارتباط «پایداری هیجانی» با سن
مریم طاهری
«پایداری هیجانی» یعنی آزادی نسبی از افت‌و‌خیزهای شدید هیجانی. افرادی‌که پایداری هیجانی دارند، امروز؛ هیجانی مثبت و فردا؛ هیجانی منفی به موضوعی واحد را نشان نمی‌دهند. افراد پایدار معمولا به‌دلایل جزئی، به فوران‌های شدید هیجانی یا کج‌خلقی دچار نمی‌شوند. افراد پایدار معمولا تحمل زیادی در برابر ناکامی دارند و می‌توانند بدون ناراحتی زیاد، کم‌و‌بیش در برابر ناکامی تاب بیاورند. در‌مقابل، احساسات افرادی‌که به ناپایداری هیجانی دچارند، مانند «یو‌یو» بالا‌و‌پائین می‌رود؛ به‌طوری‌که تکلیف دیگران با آنها روشن نیست. آنها چنان ناپایدارند که هر‌لحظه ممکن است منفجر شوند. افراد دچار ناپایداری هیجانی، وقتی با مخالفت روبه‌رو می‌شوند، به‌شدت آشفته شده و کار کنار‌آمدن دیگران با خود را دشوار می‌کنند. در‌واقع، ناپایداری هیجانی یا عاطفی، اختلالی‌ست که منجر به خشم نامناسب، احساسات مزمن پوچی و سرعت بالای نوسانات خلقی می‌شود. تغییرپذیری عاطفی بالا و شدت عاطفه بالاتر نسبت‌به سایر افراد، از علائم بارز این‌نوع‌بی‌ثباتی‌ست. بیماران مبتلا به بی‌ثباتی هیجانی نسبت‌به محرک‌های هیجانی حساسیت افراطی دارند. افراد ناپایدار، در روابط خود با دیگران دچار مشکل می‌شوند؛ چون رفتار آنها سبب بروز احساسات سخت و تعارضات جدی می‌شود. در موارد بسیار‌شدید ناپایداری هیجانی، «اختلال دو‌قطبی» نامیده می‌شود که در‌آن، فرد از دوره شور به افسردگی و برعکس، می‌رود و تغییرات بسیار‌شدید در خلق، هیجان و احساسات او رخ می‌دهد. موقعیت‌های بسیاری را می‌توان شرح داد که بیانگر ناپایداری هیجانی در روابط‌اند. افراد ناپایدار در هنگام رانندگی وقتی راننده جلویی پس‌از سبز‌شدن چراغ به‌سرعت حرکت نمی‌کند، روی بوق می‌کوبند و دشنام می‌دهند. این‌افراد وقتی طرف مقابل‌شان بر سر قرار دیر می‌آید یا اوضاع آن‌طور‌که می‌خواهند پیش نمی‌رود، آشفته می‌شوند. آنها در برابر کودکان، تحمل کمی دارند و در‌صورت مواجهه با صرو‌صدا یا شلوغی آنها عصبانی می‌شوند. با ورود به دوره سالمندی چه بر سر پایداری هیجانی می‌آید؟ به‌طورِکلی، مطالعات نشان می‌دهند که شدت تجربه هیجان با افزایش سن کاهش می‌یابد. با گذشت زمان، هیجان‌ها، از‌یک‌سو روز‌به‌روز مهم‌تر می‌شوند و از‌سویِ‌دیگر، بهتر تحتِ‌کنترل در‌می‌آیند. سالمندان در‌مقایسه‌با جوان‌ترها معمولا هیجان‌های خود را پایدارتر و پاسخ عاطفی‌شان را معتدل‌تر توصیف می‌کنند. در‌واقع، هیجان‌پذیری افراد با افزایش سن کاهش می‌یابد. شور و حرارت ناشی‌ازانرژیِ هیجانی فراوان دوره جوانی با خویشتن‌داری خردمندانه دوره میانسالی و سالمندی جایگزین می‌شود. پژوهشگران درباره زوج‌های سالمند دریافتند که در‌صورت بروز تعارض در روابط‌شان، کمتر از زوج‌های میانسال، علاقه، شوخ‌طبعی، خشم، نفرت یا خصومت نشان می‌دهند و گله‌گذاری می‌کنند؛ ولی از‌سویِ‌دیگر، زوج‌های سالمند، بیش‌از زوج‌های میانسال، محبت خود را نشان می‌دهند. این‌یافته بیانگر این‌است‌که برخی‌هیجان‌های مثبت ممکن است از افت عمومی مرتبط‌با سن، در بیان هیجانات و احساسات، مستثنی باشد. افت مرتبط‌با سن در تجربه و بیان هیجانی به‌معنای افزایش کنترل هیجانی بر‌اثر افزایش سن است. افراد سالمند، با این‌عبارات بیش‌از جوان‌ها موافق هستند: «تمام تلاشم را می‌کنم تا در وضعیت خنثی باقی بمانم و از موقعیت‌های هیجانی پرهیز کنم» یا «من تلاش می‌کنم از واکنش‌های هیجانی، خواه مثبت یا منفی، پرهیز کنم»؛ در‌واقع، سالمندان بر هیجان‌های خود، تسلط بیشتری دارند.