رازهای امپراتوری مرداک
از حراج «فاکس قرن ۲۱» تا هدایت ماشین تبلیغاتی ترامپ
روپرت مرداک؛ بنیان‌گذار یک امپراتوری رسانه‌ای جهانی گفته: «هیچ‌وقت هیچ درخواستی از هیچ نخست‌وزیری نداشته!» تفحصی شش‌ماهه توسط «نیویورک تایمز» تشریح کرده که چگونه مرداک و پسرانش، رسانه خودشان را به ماشین نفوذ احزاب راست‌گرا تبدیل کرده‌اند که دمکراسی را در آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا بی‌ثبات کرده است.
«فاکس‌نیوز» برای مدتی طولانی، نیروی جاذبه‌ای بر حزب جمهوری‌خواهان ایالات متحده اعمال کرده و اخیراً نیز طغیان ملی‌گرایان را تقویت کرد؛ طغیانی که به خیزش راست افراطی و انتخاب دونالد ترامپ منجر شد. روزنامه مرداک به‌نامِ «سان» سال‌ها تصویری شیطانی از اتحادیه اروپا برای خوانندگانش در بریتانیا توصیف کرد و به مدیریت پویش «برگزیت» کمک کرد؛ پویشی که اکثریت اندکی از رأی‌دهندگان را متقاعد کرد تا در رفراندوم ۲۰۱۶ از خروج این کشور از بلوک اتحادیه حمایت کنند. ازآن‌زمان تابه‌حال، ویرانی سیاسی بر بریتانیا حکمران بوده. همچنین رسانه‌های مرداک در استرالیا که بیشترین سیطره و گستره را دارند، برای لغو قانون مالیات کربن، فشار وارد آورده و به سرنگونی چند نخست‌وزیری که سیاست‌های آنها را دوست نداشت، کمک کردند؛ ازجمله ملکوم تِرنبول در سال گذشته. در کانون این خیزش، خانواده مرداک قرار دارد؛ طایفه‌ای که ناکارایی آن، هرج‌ومرج‌های جهانی سال‌های اخیر را شکل داده و همچنین بازتابی از آن است. تایمز این روابط خانوادگی و تأثیر آن بر امپراتوری مرداک را کاوش کرده؛ امپراتوری‌ای که به‌زودی به‌ارث خواهد رسید و پدرسالار ۸۸ساله آن آماده می‌شود تا قدرت را به پسری که سلایق سیاسی شبیه به خودش دارد، بسپارد: لاکلان مرداک. مرحله‌ای مهم در فرایند توارث به‌طورِ ضدونقیضی تکه‌تکه‌کردن امپراتوری بوده است. امپراتوری اخیراً با فروش یکی از کمپانی‌های مرداک (فاکس قرن ۲۱) به شرکت «والت دیزنی» به‌ارزشِ 3.71میلیارددلار، به‌میزانی چشمگیر کوچک شد. این قرارداد، فرزندان آقای مرداک را میلیاردر کرد و کنترل یک سلاح سیاسی قدرتمند را به‌دستِ لاکلان داد؛ یعنی «فاکس کورپورِیشن» که نیرومندترین سرمایه‌اش، «فاکس نیوز» است.
ارث‌ومیراث برای سال‌ها یکی از منشأهای تنش در خانواده مرداک بوده؛ به‌خصوص بین پسران مرداک: لاکلان و جیمز. این دو پسر، اشخاص بسیارمتفاوتی از هم هستند. جیمز می‌خواست که شرکت تمرکز بیشتری بر فضای دیجیتال داشته باشد و ازلحاظِ سیاسی معتدل‌تر شود؛ درحالی‌که لاکلان می‌خواست به سیاست‌های ارتجاعی متمایل شود. برادرها زندگی خود را صرف رقابت برای جانشینی پدرشان کرده‌اند و هردو مرد احساس می‌کنند که صلاحیت ریاست را دارند. وقتی مرداک تصمیم گرفت که لاکلان را به جیمز برتری دهد، لاکلان بود که این خبر را سر میز ناهار به جیمز داد و همان رابطه ضعیفی که داشتند نیز تندتر از قبل شد! جیمز برای مدت کوتاهی به‌نشانه اعتراض شرکت را ترک کرد اما با پیشنهادی که به‌دقت تدبیر شده بود، فریب خورده و به شرکت بازگشت؛ پیشنهادی که لاکلان را مسئول و رئیس قرار می‌داد اما با ایجاد توهمی در افکار عمومی درموردِ این که او وارث پدرش است، به جیمز امکان می‌داد احترام و اعتبارش را بازیابی کند اما وقتی سال گذشته مرداک روی کشتی تفریحی افتاد و ستون فقراتش شکست، همه نقشه‌ها برای ارث‌ومیراث (به‌علاوه قرارداد پرزرق‌وبرق دیزنی) به هرج‌ومرج کشیده شدند. او را سریع به بیمارستان رساندند و وضعیتش آن‌قدر وخیم و نزدیک به مرگ بود که همسرش جری هال، فرزندانش را فراخواند تا با پدرشان خداحافظی کنند. البته مرداک زنده ماند اما تماسش با مرگ، تنها وضعیت بی‌ثبات خانواده و مرکز امپراتوری‌اش را برجسته کرد. وقتی شان هنیتی از شبکه «فاکس نیوز» در یکی از گردهمایی‌های انتخاباتی همراه با دونالد ترامپ روی صحنه رفت (و از پشت تریبون، رسانه‌ها را «اخبار جعلی» خطاب کرد) این اتفاق، اوج تغییر رویه این شبکه از دوران بنیان‌گذاری‌اش با شعار «منصفانه و متوازن» به دوران پسا-اِیلز و ماشین تبلیغاتی شعار «به آمریکا دوباره عظمت ببخشیم» بود.
رسانه‌های مرداک دراین‌سال‌ها، مروج سیاست‌های راست‌گرایانه و پوپولیسم ارتجاعی در سرتاسر جهان بوده‌اند. طی انتخابات ۲۰۱۶، شان هَنیتی؛ مجری شبکه «فاکس‌نیوز» به مایکل دی. کوهِن؛ وکیل سابق رئیس‌جمهوری مشورت داده بود که مراقب دوست‌دخترها و کارمندان سابق ترامپ باشد تا برایش دردسر ایجاد نکنند. دونفر که از گفت‌وگوی آنها خبر داشته‌اند، این مسئله را گزارش کرده‌اند (هَنیتی چنین صحبت‌هایی را تکذیب می‌کند). کوهن بعدتر به‌خاطر دادن حق‌السکوت به دو زنی‌که گفته‌اند با ترامپ رابطه نامشروع داشتند، به سه‌سال حبس محکوم شد. امپراتوری مرداک، بازوهای خود را در استرالیا نیز سفت کرد؛ استرالیایی که سال‌ها حوزه فعالیت لاکلان بود. در استرالیا لاکلان تلاش‌ها برای مبارزه با تغییرات اقلیمی را شماتت کرد و یک‌بار در یکی از روزنامه‌های خانوادگی به‌نامِ «استرالیَن» به‌خاطرِ انتشار سرمقاله‌ای در حمایت از ازدواج همجنس‌بازان یکی از کارکنان روزنامه را توبیخ کرد (نماینده او می‌گوید که او طرفدار ازدواج همجنس‌بازان است). او به تونی آبوتِ سیاستمدار نیز نزدیک شد؛ روزنامه‌های مرداک در سال ۲۰۱۳ به انتخاب او به‌عنوانِ نخست‌وزیر کمک کرده بودند. خانواده مرداک در ۲۰۱۶ نیز با تحتِ‌کنترل‌درآوردن «اسکای نیوزِ» استرالیا و اعمال الگوی «فاکس نیوز» در این شبکه، بر وضعیت سیاسی این کشور تأثیر گذاشت. آنها به‌سرعت تعدادی برنامه تحلیلی راست‌گرا تولید کردند که اغلب بر موضوعات نژاد، مهاجرت و تغییرات اقلیمی تمرکز داشتند. این‌نوع برنامه‌ها، به «آسمان بعد از تاریکی» مشهور شدند. سال گذشته بود که تِرنبول و کارمندانش روپرت و لاکلان مرداک را به استفاده از رسانه‌های‌شان برای تحریک کودتای درون‌حزبی متهم کردند؛ کودتایی که در ماه اوت او را از منصبش به‌زیر کشید. ترن‌بول؛ سیاستمدار معتدل و دشمن قدیمی ابوت، توسط ملی‌گرای جبهه راست به‌نامِ اسکات موریسون جایگزین شد. مرداک‌ها هرگونه نقش‌آفرینی در سقوط ترن‌بول را تکذیب کردند.
در سال‌های پیش از ظهور لاکلان به‌عنوانِ وارث، جیمز از سحر امپراتوری خانوادگی رها گشت. او به‌این‌نتیجه رسید که «فاکس نیوز» به‌طورِ‌ویژه یک منبع مخرب ایدئولوژیک است که تلاش‌های شرکت برای به‌خرج‌دادن ابتکار و رشد و نمو را مختل می‌کند. لاکلان و روپرت اما چنین اعتقادی نداشتند. زمانی‌که راجر اِیلز؛ مدیر شبکه «فاکس نیوز» درمیانِ رسوایی آزار و اذیت جنسی در سال ۲۰۱۶ برکنار شد؛ جیمز قصد کرد شبکه را به یک رسانه خبری کمتر حزب‌گرا تبدیل کند. او حتی ایده استخدام دیوید رُدز از مدیران «سی‌بی‌اِس» را مطرح کرد که به جایی نرسید. لاکلان و روپرت با هرگونه اعمال تغییری بر آنچه فرمولی برنده می‌دیدند، مخالفت کردند و تصمیم گرفتند تا برنامه‌سازی آتش‌افروزانه فاکس را ادامه دهند اما جیمز اعتقاد داشت که بی‌واسطه، آثار مخرب رسانه‌های مثل «فاکس نیوز» به شرکت را دیده است. او نماینده امپراتوری مرداک در بریتانیا بود؛ وقتی که در سال ۲۰۱۰ تلاش کردند بر «بریتیش اسکای برادکَستینگ» سیطره پیدا کنند و در این تلاش سهام اقلیت را صاحب شدند. آن پیشنهاد تجاری با رسوایی هَکِ تلفن‌ها در سال ۲۰۱۱ تکه‌تکه شد؛ رسوایی، جیمز و پدرش را مجبور کرد تا در پارلمان بریتانیا حاضر شوند و توضیح دهند که چرا کارمندان‌شان صندوق پیغام‌های صوتی شهروندان را هک کرده‌اند؛ ازجمله یک دختر ۱۳ساله فوت‌شده! رسوایی همچنین موجب شد مرداک‌ها پیشنهادشان برای اسکای را رها کنند. پنج‌سال‌بعد، خانواده که تحتِ‌فشار رقبای دیجیتالی مثل «نتفلیکس» و «آمازون» بود؛ پیشنهاد دومش را به «اسکای» داد. جیمز مجدد به‌عنوانِ چهره عمومی امپراتوری عمل کرد. این پیشنهاد نیز در یک رسوایی تحقیرآمیز نابود شد. این‌بار رسوایی حول محور فرهنگ حاکم بر «فاکس نیوز» بود؛ رسانه‌ای که در آن، ادعاهایی مبنی‌بر سوءِ‌رفتارهای جنسی و پرداخت میلیون‌هادلار پول به شاکیان برای مصالحه مخفیانه به جدایی اِیلز؛ مجری و ستاره شبکه بیل اُرایلی و بیل شاین از مدیران شبکه منجر شد. بیل شاین پس از جدایی از «فاکس نیوز» به کار برای رئیس‌جمهوری ترامپ مشغول شد. رفتار هَنیتی که از برنامه‌اش برای انتشار تئوری‌های توطئه درموردِ مرگ یکی از کارمندان کمیته ملی حزب دمکرات به‌نامِ سِث ریچ استفاده کرد نیز به نگرانی‌های بریتانیایی‌ها درموردِ اخلاق کاری این شرکت افزود. پس از ماه‌ها بررسی توسط مسئولین سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات (و بالاوپائین‌رفتن در فاکس قرن ۲۱) حکومت بریتانیا سال گذشته نامه‌ای پر از ملامت و شماتت نسبت به مرداک‌ها منتشر کرد. نه‌تنها بریتانیا پیشنهاد شرکت برای خرید «اسکای» را مسدود کرد؛ بلکه حکم داد هیچ‌یک از اعضای خانواده مرداک نمی‌توانند در هیچ جایگاه و منصبی در «اسکای» فعالیت داشته باشند؛ ازجمله در هیئت‌رئیسه. درآن‌زمان جیمز ریاست هیئت‌مدیره «اسکای» را برعهده داشت. این تحقیر عمیق بود که جیمز را یک‌بار برای همیشه متقاعد ساخت که امپراتوری خانوادگی نمی‌تواند از دست دیدگاه‌های سیاسی و فرهنگ خود جان سالم به‌در ببرد. درعوض، لاکلان این مسئله را به‌عنوانِ مهر تائیدی بر باور خود دید که جیمز با عدم‌توانایی در خرید «اسکای»، آدم اشتباهی برای انجام این‌کار بوده. به‌هرطریق، با ازدست‌دادن دائمی درآمدی که خانواده بسیار به آن نیاز داشت، این کمک کرد که فروش «فاکس قرن ۲۱» اجتناب‌ناپذیر شود.
جیمز و لاکلان شدیداً بر سر فروش فاکس قرن ۲۱ به دیزنی با یکدیگر مخالف بودند. جیمز فشار زیادی در حمایت از قرارداد وارد کرد (قرارداد البته به انعقاد رسید) و لاکلان عمیقاً با آن مخالف بود. به‌گفته افراد نزدیک به جیمز؛ لاکلان مخالف سرسخت قرارداد بود؛ زیرا موجب می‌شد شرکتی که از استرالیا برگشته بود تا روزی آن‌را مدیریت کند، کوچک‌تر شود. آن‌چنان با آن مخالف بود که در مقطعی به پدرش هشدار داد که اگر قرارداد را دنبال کند، دیگر با او حرف نخواهد زد! مرداک این تهدید را نادیده گرفت (لاکلان انجام چنین تهدیدی را تکذیب کرد). به‌گفته افراد نزدیک به لاکلان؛ مخالفت او تاحدودی به‌سببِ سوءظنش ازاین‌بابت نیز بود که قضاوت برادرش به‌خاطرِ جاه‌طلبی‌های شخصی مخدوش شده. او می‌پنداشت که جیمز حاضر است «فاکس قرن ۲۱» را به‌ازایِ پولی کمتر از ارزش واقعی شرکت بفروشد؛ زیرا می‌خواهد قرارداد شامل شغلی برای خودش در «دیزنی» باشد. این قرارداد، «دیزنی» را به یک رسانه غول‌پیکر تبدیل کرد و شغلی در آنجا حتی به جیمز امکان این‌را می‌دهد تا خودش را در قامت جانشین رابرت اِی. آیگر؛ رئیس فعلی «دیزنی» معرفی کند؛ همچنین امکان فرار از شرکت خانوادگی، سیاست‌های نامطبوع آن و مشقت‌های کار با لاکلان را برای او مهیا می‌کرد. دو برادر بر سر همه‌چیز درگیر بودند. وقتی جیمز می‌خواست درپاسخ‌به ممنوعیت مسافرتی ترامپ در سال ۲۰۱۷ بیانیه خطاب به کارمندان مسلمان شرکت منتشر کند و به آنها اطمینانِ‌خاطر دهد، لاکلان مصرانه در برابرش مقاومت کرد. وقتی جیمز برای پدرشان عمارت بورلی هیلز را به‌قیمتِ ۳۰میلیون‌دلار خرید، لاکلان که خانه را برای خودش می‌خواست، آن‌قدر عصبانی شد که پدرشان بعضی از اثاثیه عتیقه خانه را به او داد. جیمز فکر می‌کرد عتیقه‌ها را هم خریده. طی مذاکرات با «دیزنی»، مرداک نگران بود که جاه‌طلبی‌های جیمز موجب اختلال در روند قرارداد شود و تصمیم گرفت به آیگر اطمینان دهد که استخدام پسرش توسط «دیزنی» از شروط قرارداد نیست. درنهایت، فروش انجام شد اما شغلی از آنِ جیمز نشد. امروز دو برادر حتی به‌سختی با یکدیگر صحبت می‌کنند.
پس از قرارداد «دیزنی»، تعهد فرزندان مرداک به بقایای امپراتوری رسانه‌ای او موردِ‌سؤال قرار گرفت. قرارداد «دیزنی» برای همه‌شان مقدار بسیارزیادی پول ساخت: مرداک چهارمیلیارد و فرزندانش هریک دومیلیارددلار دریافت کردند. لاکلان و جیمز به‌عنوانِ مدیران «فاکس قرن ۲۱»، هریک ۲۰میلیون‌دلار سهام «دیزنی» به‌علاوه یک چتر نجات طلایی به‌ارزشِ ۷۰میلیون‌دلار ازآنِ‌خود کردند. مرداک، ساختار شرکت‌هایش (فاکس قرن ۲۱ و نیوز کورپورِیشِن) را طوری ایجاد کرده بود که تراستِ خانواده مرداک سهم مدیریتی (سهم بالاتر از ۵۰درصد) را داشته باشد. از بین هشت رأیِ تراست، چهارتای آن‌را برای خودش نگه داشت و چهار رأی باقی‌مانده، بین چهار فرزند بالغش تقسیم شدند. آنها از فروش سهم‌شان به افراد خارج از خانواده منع شدند. جیمز در پایان ۲۰۱۸ مسیر خودش را درپیش گرفت. به‌منظورِ کامل‌کردن جدایی‌اَش از شرکت، او و دو خواهرش به‌نام‌هایِ الیزابت و پرودِنس پیشنهاد دادند تا سهم‌شان را به لاکلان بفروشند. مرداک از این ایده استقبال و به لاکلان توصیه کرد که سهم برادر و خواهرهایش را بخرد. بعدازآن، پدر و پسر می‌توانستند باهم صاحب شرکت شوند. بانکدارها اسناد را به‌صف کردند تا فرایند فروش را انجام دهند اما لاکلان پا پس کشید. او گفت که این‌کار ازلحاظِ مالی قابل‌انجام نیست؛ اگرچه این تصمیم سؤالاتی را درموردِ تعهدش به شرکت به‌وجود آورد. افراد نزدیک به جیمز گفتند که معتقدند؛ لاکلان پس از قرارداد «دیزنی» مطمئن نبود که می‌خواهد در شرکت بماند یا خیر. آنها گفتند که حتی ممکن است او بخواهد به استرالیا برگردد!
محمدمهدی کائینی/ پشت‌صحنه