دست‌یابیِ ایران به چرخه کامل فناوری فضایی
معاون وزیر ارتباطات گفت: «علیرغم تمام محدودیت‌ها و تحریم‌ها، جمهوری اسلامی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافت». به‌گزارش روابط‌عمومی سازمان فضایی ایران؛ طی چندسال‌اخیر دولت آمریکا تلاش کرده برنامه فضایی جمهوری اسلامی ایران را غیرصلح‌آمیز جلوه داده و پرتاب‌های فضایی ایران را به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل ارتباط دهد؛ درحالی‌که این‌ها ارتباطی با یکدیگر ندارند. مرتضی براری؛ رئیس این سازمان ضمن تأکید بر این‌مسئله به سؤالاتی دراین‌باره مطرح است، پاسخ داد. او درباره اینکه ماهیت کاری سازمان فضایی ایران چگونه است؟ گفت: «تمام فعالیت‌های تخصصی در حوزه ماهواره و ماهواره‌بر در ایران، از هم جدا شده است. سازمان فضایی ایران ذیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌عنوان متولی اصلی فعالیت‌های فضایی صرفاً در حوزه ماهواره و کاربردهای آن فعالیت می‌کند. ساختار این سازمان نیز از ابتدا نیز با همین رویکرد شکل گرفته؛ مثلاً یکی از معاونت‌های این سازمان باعنوان توسعه کاربرد و خدمات فضایی ضمن توسعه فناوری فضایی در بخش طراحی و ساخت ماهواره و ایجاد زیرساخت‌های لازم مانند آزمایشگاه‌ها و مراکز تست تلاش دارد خدمات و کاربردهای حوزه فضایی را دراختیار عموم مردم قرار دهد. در داخل همین ساختار، یک اداره‌کل برای توسعه کسب‌وکارهای فضاپایه با دید حمایت از بخش خصوصی تشکیل شده و فعال است. دراین‌مسیرِ مهم، سازمان تلاش کرده است با پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و بسیاری از مراکز علمی،تحقیقاتی ارتباطات مستقیم و روزمره ایجاد کنند. سازمان فضایی ایران به‌صورتی ویژه به فعالیت‌های جهانی علاقه دارد؛ ازاین‌رو، در بسیاری از مجامع بین‌المللی و منطقه‌ای حضور فعال دارد؛ مثلاً ایران از اعضای مؤسس کمیته استفاده صلح‌آمیز از فضایی ماورای جو (کوپوس) محسوب می‌شود. در هیچ مقطع و در قالب هیچ همکاری، سازمان فضایی ایران به حوزه غیرصلح‌آمیز ورود نداشته؛ هرچند این‌موضوع برای سایر نهادهای فعال دراین‌حوزه نیز امری صادق است. بااین‌حال، در شهریورماه سال گذشته دولت آمریکا این سازمان را همراه دو مرکز پژوهشی دیگر، یک‌جانبه و نامشروع تحریم کرد». او درپاسخ‌به‌اینکه آیا پس از اعمال این تحریم یک‌جانبه ازسوی دولت ترامپ، اعتراضی ازسوی سازمان فضایی ایران صورت گرفت؟ گفت: «بلافاصله پس از اعلام این‌موضوع، سازمان فضایی ایران با مشارکت پژوهشگاه فضایی و پژوهشگاه هوافضا و با همکاری وزارت امور خارجه، اقدام به تهیه یک متن اعتراضی خطاب به دفتر فضای ماورای جو سازمان ملل متحد کرد و مراتب اعتراض به این‌اقدام، به ریاست آن دفتر ارسال شد. همچنین سازمان فضایی ایران در نشست بهمن‌ماه زیر کمیته علمی،فنی کوپوس و اجلاس سران سازمان همکاری فضایی آسیا-اقیانوسیه در طی یک بیانیه این‌اقدام را به‌شدت محکوم کرد. البته این‌قبیل اقدامات همچنان ادامه خواهد داشت». او درباره اینکه آیا این تحریم یک‌جانبه، بر فعالیت‌های معمول سازمان تأثیر گذاشته؟ گفت: «به‌نوعی همواره برنامه‌های فضایی ایران دارای محدودیت بوده است؛ بااین‌حال و علیرغم تمام محدودیت‌های اعمالی؛ جمهوری اسلامی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافته است. طراحی و ساخت ماهواره، پرتاب آن، دریافت داده‌ها و درنهایت، استفاده از داده‌های دریافتی چرخه کامل این فناوری را شکل می‌دهد. جوانان ما یاد گرفته‌اند با این محدودیت‌ها به راه خود ادامه دهند؛ بنابراین، این تحریم، هیچ شرایط جدید را بر ما اعمال نکرده است». پس از پرتاب ماهواره «نور ۱» توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزیر امور خارجه آمریکا طی یک بیانیه، اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره صلح‌آمیزبودن برنامه‌های فضایی ایران را خلاف واقع برشمرد؛ وی دراین‌باره نیز گفت: «استدلال وزارت امور خارجه آمریکا در این بیانیه، اظهارات مقامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مبنی‌بر نظامی‌بودن ماهواره نور ۱ بوده. این‌درحالی‌ست‌که نظامی‌بودن مأموریت یک ماهواره لزوماً به‌معنای تهاجمی‌بودن آن نیست و دراغلب‌موارد ماهواره‌های نظامی دارای ماهیت تدافعی هستند؛ مثلاً یک ماهواره نظامی می‌تواند برای ایجاد ارتباط امن یا موقعیت‌یابی دقیق واحدهای نظامی آن کشور استفاده شود. مأموریت بخش قابل‌توجهی از ماهواره‌های پرتاب‌شده توسط کشورهای صاحب فناوری اهداف نظامی عنوان می‌شود. در دیپلماسی فضایی کشور ایران، دو مفهوم مسلح‌سازی فضا (Weaponization) و نظامی‌سازی فضا (Militarization) کاملاً متفاوت هستند. این‌مهم در صحنه بین‌الملل نیز پذیرفته شده است. جالب اینجاست که دولت فعلی آمریکا خود از مدافعین سرسخت تأسیس و تقویت نیروی فضایی آمریکا محسوب می‌شود که متأسفانه این‌مسئله می‌تواند به رقابت‌های تسلیحاتی در فضا دامن بزند». او درباره اینکه آیا ارتباطی بین فعالیت‌های فضایی و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت وجود دارد؟ توضیح داد: «در متن قطعنامه ۲۲۳۱ و پیوست‌های آن نیز هیچ اشاره‌ای به موضوعات فضایی نشده است. به‌تبع هیچ محدودیتی نیز بر برنامه فضایی ایران تحمیل نشده است. بااین‌حال، مقامات آمریکا در موضع‌گیری سیاسی پرتاب‌های فضایی، ایران را ناقض این قطعنامه دانسته‌اند. استدلال آن‌ها نیز بهره‌گیری از فناوری فضایی برای توسعه برنامه موشک‌های بالستیک قاره‌پیماست. در هیچ گزارشی از دبیرکل و تروییکای اروپا صحبتی از نقض قطعنامه ۲۲۳۱ به‌وسیله پرتاب ماهواره‌برها نشده است. حتی در موضع‌گیری‌های مکتوب وزارت امور خارجه ایالات متحده نیز صحبتی از نقض (Breach یا Violation) قطعنامه نشده است. صرفاً دبیرکل تروییکای اروپا و وزارت امور خارجه آمریکا اقدام ایران را در عدم‌تطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ دانسته‌اند؛ چراکه به‌خوبی می‌دانند نقض قطعنامه نیاز به یک عنصر مادی دارد که دراین‌خصوص هیچ مدرکی وجود ندارد. جمهوری اسلامی ایران نیز بارها اعلام کرده که برنامه فضایی ایران صلح‌آمیز است و هیچ ارتباطی با قطعنامه ۲۲۳۱ ندارد».