کد خبر:
333381
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۲ چهارشنبه ۳۱ خرداد -
06:54
هالیوود؛ زخم‌خورده دیپلماسیِ «گرگ جنگجو»
سال ۱۹۸۶ بود که «رژی دبره»؛ فیلسوف فرانسوی نوشت: «در موسیقی راک، ویدئوها و شلوار جین آبی، توانِ بیشتری نسبت به کل ارتش سرخ هست!» قدرت نرمِ غربی که ازطریق صادرات فرهنگی مانند موسیقی و سینما منتقل می‌شود، بهمیزانی گسترده و اثرگذار به‌عنوان عاملی در پایان‌دادن به «اتحاد جماهیر شوروی» شناخته می‌شود. اکنون‌که روابط بین «چین» و «آمریکا» باعث شده تا تعبیر تازه‌ای از شکل‌گیریِ «جنگ سرد» روایت شود، رهبران «چین» مشتاق‌اند تا «جبهه نفوذ» را تغییر دهند. «شی جین‌پینگ» (رئیس‌جمهوری چین)، گفت: «از بین تمام کشورها چین، بیشترین دلایل را برای اتکا به داشته‌های فرهنگیِ خویش دارد». اندازه‌گیری قدرت نرم دشوار است؛ اما مثلاً در سینما، داده‌های مربوط به بخش نقد و نظرات در مشاهدات کاربران می‌تواند نشان دهد که نگاه مخاطبان به کدام سمت گرایش دارد. نتایج تحلیل کارشناسان The Economist که برپایه نقدهای فیلم انتشاریافته در شبکه اجتماعی Douban شکل گرفته و به‌تاریخِ ۲۶ آوریل ۲۰۲۳ منتشر شده است، نشان می‌دهد که در بازار داخلی «چین»، ترازو به‌نفع آقای «شی» است. درطول دهه گذشته، به‌نظر می‌رسد سهم تماشاگران سینمای غربی در «چین»، کاهش یافته است.
در سایت چینیِ Douban، کاربران می‌توانند فیلم‌ها را بررسی کنند؛ و براین‌مبنا یافته‌ها حاکی‌ست؛ اگرچه «چین» به سینماهایش اجازه اکران تنها ۳۴ عنوان خارجی در سال را می‌دهد، کاربران، هزاران فیلم خارجی را که احتمالاً با رؤیت نسخه‌های غیرقانونیِ آن‌ها یا ازطریق پخش در پلتفرم‌های رایج آنلاین دیده‌اند، رتبه‌بندی کرده‌اند. کارشناسان «اکونومیست»، امتیازات و تعداد بازدیدها را برای همه ۲۶۰۰۰ فیلم فهرست‌شده در سایت یادشده که بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تولید شده‌اند را دانلود و بررسی کردند. تقریباً ۱۰هزار عنوان از این آثار، در جوامع «انگلو» (کشورهای انگلیسی‌زبان) و ۴۵۰۰ عنوان نیز در سرزمین اصلی «چین» تولید شده‌اند. بقیه عمدتاً اروپایی، ژاپنی و کُره‌ای‌اند. دراین‌مدت، فیلم‌های انگلیسی ۴۳درصد از بازدیدهای ثبت‌شده را تشکیل دادند. «چین» با ۳۶درصد در رتبه دوم قرار دارد و پس‌ازآن، «ژاپن» (شش‌درصد) و «کره جنوبی» (پنج‌درصد) قرار دارند. بااین‌حال، این‌ارقام درطول‌زمان شدیداً تغییر یافته است: از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱، سهم «چین» از ۲۱درصد به ۵۵درصد افزایش یافت؛ درحالی‌که سهم آثار انگلیسی از ۵۳درصد به ۲۸درصد کاهش یافت. این تغییر به‌دلیل ساخت تعداد بیشتر آثار چینی نیست (سهم این‌کشور از کل فیلم‌های ساخته‌شده، از ۱۳درصد فقط به ۱۸درصد افزایش یافته است). در سال ۲۰۲۲ تولیدات سینماییِ «چین» کاهش یافت؛ زیرا سیاست «کووید صفر»، فعالیت سینمایی را موقتاً محدود کرد. این‌روند را به بهبود چشمگیر فیلم‌های چینی نیز نمی‌توان نسبت داد. بینندگان در سال ۲۰۲۲ کیفیت آثار ساخته‌شده را بدتر از یک‌دهه‌قبل ارزیابی کردند (میانگین عمدتاً نیم ستاره برای آثار داخلی در مقابلِ عمدتاً پنج ستاره برای آثار انگلیسی‌زبان). عوامل متعددی مانند شگردهای بازاریابی، گروه بازیگران یا تغییرات در رفتار کاربران سایت Douban، می‌توانند بر رتبه‌بندی و تعداد بازدیدها تأثیر بگذارند؛ اما چنین رتبه‌بندی ضعیفی نشان می‌دهد که اگرچه «چین» ممکن است در داخل، از قدرت نرم غربی جلوگیری کند؛ اما صادرات فرهنگی این‌کشور، آمادگی جذب در خارج‌ازکشور را (دست‌کم فعلاً) ندارد. تسلط فزاینده «چین» بر بازار داخلی، توسط آثار پرفروش انجام شده است: ۱۰ فیلم پربازدید درهرسال ۲۷درصد از کل بازدیدها را تشکیل می‌دهند. در اوایل دهه ۲۰۱۰، آثار انگلیسی‌زبان غالب بودند و از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴، از فیلم‌های چینی نیز در جدول ۱۰ فیلم برتر، دیده می‌شد. از سال ۲۰۱۵ به‌بعد البته شاهد یک سقوط بودیم؛ تااینکه به سال ۲۰۱۹ رسیدیم که در‌آن‌سال، تنها یک فیلم انگلیسی‌زبان -«انتقام‌جویان: پایان بازی»- به فهرست ۱۰ فیلم برتر این سایت، راه یافت. اواسط دهه ۲۰۱۰ شاهد ظهور پروپاگاندای بسیارموفق چینی بودیم که اغلب با گروهی کامل از ستارگان و بودجه‌های کلان، ساخته می‌شدند. درپایان این‌دهه، آثار پرفروش چینی، بر این رتبه‌بندی تسلط داشتند. در میان عناوین انگلیسی‌زبان، مخاطبان چینی تمایل بسیاری به ژانر ماجراجویی دارند و ۴۶درصدِ بازدیدهای آثار آنگلویی را این ژانر تشکیل می‌دهد. درمقابل، وقتی صحبت از سینمای داخلی به‌میان می‌آید، آن‌ها طرفدار کمدی هستند؛ ژانری که ۴۴درصد از بازدید عناوین چینی را تشکیل می‌دهند. یکی از نمونه‌های بارز، «سلام آقای میلیاردر» محصول ۲۰۱۸ است که بازسازی چینیِ «میلیون‌ها بروستر» (فیلمی محصول سال ۱۹۸۵ ساخته والتر هیل) بود و داستان دروازه‌بان فوتبالی را روایت می‌کند که باید یک‌میلیارد یوان (۱۴۵میلیون‌دلار) را طی تنها یک‌ماه خرج کند تا بتواند به ارثی هنگفت برسد! به‌نظر می‌رسد که آثار تولید داخل «چین»، باید درام‌هایی مفرح باشند تا بتوانند طیف‌های گوناگون این‌کشور پرجمعیت را جذب کنند. عناوینی که با این ژانر برچسب‌گذاری شده‌اند، ۵۴درصد از بازدیدهای فیلم‌های چینی را تشکیل می‌دهند که کمی‌بیشتر از ۵۰درصد عناوین چینیِ برچسب‌گذاری‌شده به‌عنوان «درام» است. یکی از برجسته‌ترین آثار درام چینی در سال‌های اخیر، «روزهای بهتر» بوده؛ با داستانی تکان‌دهنده از پیوند نامحتمل بین یک دختر نوجوان آسیب‌دیده از قلدری و یک اراذل خیابانی. این اثر در سال ۲۰۲۱ نامزد اسکار شد؛ افتخاری که هیچ فیلم چینی‌زبان دیگری، از سال ۲۰۰۳ به آن دست نیافته بود. برای رهبران «چین»، نکته مهم‌تر این‌بود‌که فیلم‌سازان چینی، موفق شده بودند به‌کمک تبلیغات بومی، مخاطبان داخلیِ بیشتری را جذب کنند. «گرگ مبارز ۲» رتبه دوم پرفروش‌ترین آثار سینماییِ «چین» (تابه‌حال) را دراختیار دارد. این فیلم، به‌قدری محبوب شد که رویکرد دیپلماسیِ جدید «چین» در محیط بین‌الملل، متأثرازآن، «دیپلماسی گرگ جنگجو» نام گرفت. داستانش، درباره سرباز سابق عملیات ویژه است که در آفریقا با رهبر مزدور بی‌رحم آمریکایی می‌جنگد. شعار تبلیغاتیِ فیلم چنین بود: «هرکس به چین توهین کند، هرچقدر هم که دور باشد، باید از بین برود!» فیلم پرطرفدار دیگری که باید به آن اشاره کرد، آنتولوژیِ «مردم من، کشور من» است؛ که دستاوردهای «جمهوری خلق چین» را از زمان تأسیس در سال ۱۹۴۹ نشان می‌دهد. این اثر هفت اپیزودی که توسط هفت کارگردان مطرح: «چن کایگه»، «ژانگ ییبای»، «گوان هو»، «ژو شیائولو»، «زو ژنگ»، «نینگ هائو» و «ون مویه» به‌مناسبت هفتادمین سالگرد تأسیس «جمهوری خلق چین» ارائه شده؛ هفتمین فیلم پربازدید در سایت Douban در سال ۲۰۱۹ بوده است. برای مخاطب غربی، چنین داستان‌های «طرفدار دولت» ممکن است خام به‌نظر برسد (اگرچه سازندگان فیلم چینیِ «متولدشده برای پرواز» می‌توانند یادآوری کنند که فیلم هالیوودیِ «تاپ گان» نیز با مرحمتِ نیروی دریایی آمریکا تولید شده)؛ اما محبوبیت این آثار نشان می‌دهد که ارگان‌های تبلیغاتی حزب کمونیست در‌حال‌تلاش برای تأثیرگذاریِ حداکثری بوده و «سینمای ملی» بهمیزانی فزاینده می‌کوشند تا نحوه نگاه نسلی از مردم «چین» به کشورشان و جایگاه آن در جهان را شکل دهند.
مصطفی رفعت