سالی که گذشت به روایت آمار و ارقام شبکه‌های اجتماعی

میزان تولید محتوا و بازدید دو شبکه اجتماعی و پیام‌رسان تلگرام و توییتر در سال ۱۴۰۲ درمقایسه‌با همتایان داخلی خود یعنی ایتا و روبیکا نشان می‌دهد فیلترینگ این بسترها آن‌چنان‌که بایدوشاید جواب نداده است. بررسی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی و مقایسه آن‌ها، یکی از راه‌های تحلیل وضعیت آن‌ها، میزان اثرگذاری و همچنین ارتباط‌گیری مخاطبان با این بسترهاست. درحالی‌که در سال‌های اخیر شاهد، سرمایه‌گذاری دولت در پیام‌رسان‌های داخلی و محدودیت‌ برای شبکه‌های اجتماعی خارجی بودیم به‌نظر می‌رسد فیلترینگ آن‌چنان در میزان استقبال و تولید محتوای کاربران در این بسترها مفید نبوده است. گروه داده‌کاوی ایرنا به‌منظور مقایسه عملکرد پنج پلتفرم تلگرام، توئیتر، اینستاگرام، ایتا و روبیکا در سال گذشته، داده‌های کمی و کیفی این بسترها را ازطریق سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار داد که نتایج این واکاوی به شرح زیر است. داده‌ها از تاریخ یکم فروردین تا ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ و از میان همه بسترها و داده‌های فارسی‌زبان استخراج شده است.

۱_ ازنظر میزان محتوای تولیدشده، تلگرام فارسی با حدود ۴۰۰ میلیون پست در صدر قرار دارد. توئیتر فارسی و ایتا با محتوای نزدیک به ۲۰۰ میلیون و با اختلاف بسیار کمی رتبه‌های دوم و سوم را به دست آوردند. روبیکا با حدود ۱۲۰ میلیون پست چهارم و اینستاگرام با ۴۰ میلیون رتبه پنجم را ازنظر میزان تولید محتوا در سال ۱۴۰۲ به دست آوردند. باید به این نکته اشاره کرد که استخراج اینستاگرام به‌دلیل محدودیت‌های این پلتفرم بسیار سخت است؛ بنابراین همه محتوای منتشرشده در اینستاگرام امکان جمع‌آوری و مقایسه ندارد.
۲_ تعداد کاربران و نرخ مشارکت، شاخص دیگری برای مقایسه فعالیت بسترهای مختلف مجازی است. بنابر داده‌های سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام و توئیتر بیشترین تعداد کاربر و روبیکا و ایتا کمترین تعداد تولیدکننده محتوا را در یک‌ساله گذشته داشته‌اند. کاربران اینستاگرام استخراج‌شده در سال گذشته ازسوی سامانه، ۴ میلیون کاربر بوده درحالی‌که این میزان کاربر در توئیتر حدود ۲ میلیون اکانت مختلف بوده است. تلگرام با یک‌میلیون کاربر در رتبه سوم میزان کاربران قرار می‌گیرد. دو پیام‌رسان و شبکه‌ اجتماعی روبیکا و ایتا با ۳۰۰ و ۲۰۰ هزار کاربر، کمترین تعداد کاربران را در سال‌ گذشته داشته‌اند.
۳_ با بررسی نرخ مشارکت کاربران که نسبتی است میان تعداد محتوا و تعداد کاربران، می‌توان به‌نوعی متوسط تولید محتوای هر کاربر در شبکه‌های اجتماعی داخلی و خارجی را استخراج و مقایسه کرد. این میزان در بسترهای یادشده شامل توئیتر ۱۰۲، تلگرام ۳۹۱، اینستاگرام ۹، روبیکا ۳۷۰ و ایتا ۹۰۷ است. اگر اینستاگرام را به‌دلیل کامل نبودن دیتاها در این مقایسه کنار بگذاریم، ایتا با بیشترین و توئیتر با کمترین نرخ مشارکت در یک‌ساله گذشته مشخص می‌شوند. نرخ مشارکت تلگرام و روبیکا به‌گونه جالبی نزدیک به هم است. نرخ مشارکت که درواقع می‌توان به‌عنوان متوسط فعالیت کاربران نیز از آن یاد کرد، هرچه بیشتر باشد امکان حضور دسته‌جمعی و سازمان‌دهی و بازنشرهای بسیار زیاد در آن بستر بیشتر و هرچه کمتر باشد می‌توان این‌گونه برداشت کرد که عمومیت آن بستر بیشتر است.
۴_ مقایسه بازدیدها در این بسترها نشان می‌دهد بیشترین میزان بازدید مربوط به تلگرام بوده که بالاترین تعداد محتوا را منتشر کرده است. پست‌های کانال‌های تلگرامی ۲۵۵ میلیارد بازدید گرفتند. رتبه‌های بعدی بازدید به‌ترتیب مربوط به روبیکا با ۹۲ میلیارد، ایتا ۳۰ میلیارد و اینستاگرام ۱۱ میلیارد بوده است.
۵_ روند تولیدمحتوا در میان پلتفرم‌های داخلی و خارجی اندکی متفاوت است. درحالی‌که در تلگرام فارسی و توئیتر فارسی شاهد روند تقریباً یکنواخت با نوسان کم تعداد محتوا و نوع فعالیت کاربران بودیم؛ در ایتا و روبیکا این روند از ابتدا تا انتهای سال روندی افزایشی داشته‌ است. به‌نظر می‌رسد انتخابات ۱۱ اسفند از دلایل‌ اصلی این روند افزایشی در پایان سال ۱۴۰۲ در پلتفرم‌های داخلی بوده است.
۶_ مقایسه فعال‌ترین کاربران هر بستر نیز نکات جالبی در ارتباط با نوع فعالیت و میزان بازخورد در آن به مخاطبان می‌دهد. در تلگرام فعال‌ترین کاربران به حوزه‌های اقتصادی به‌ویژه طلای آب‌شده و مظنه دلار و طلا مربوط بوده؛ در توئیتر، فعال‌ترین رسانه‌ها به روزمره‌نویس‌های نه‌چندان مشهور و یک رسانه مشهور مربوط بوده است. ایران اینترنشنال با دو اکانت مختلف از فعال‌ترین کاربران توئیتری ازنظر تعداد محتوا در سال گذشته بوده است. در میان رسانه‌های بررسی شده در اینستاگرام «ایندیپندنت فارسی، صدای آمریکا، رادیوفردا، ایران اینترنشنال و بی‌بی‌سی» به‌ترتیب فعال‌ترین اکانت‌های فارسی‌زبان بودند که تقریباً میزان محتوای ایندیپندنت فارسی ۱.۵ برابر هریک‌از رسانه‌های دیگر بوده است. در ایتا، فعال‌ترین کاربران به دو طیف سیاسی مذهبی و روزمره‌نویس‌ها و موضوع دوست‌یابی مربوط می‌شود که تقریباً تولید محتوای مشابهی نسبت به یکدیگر در سال گذشته داشته‌اند. در روبیکا نیز فعالیت بیشتر به اکانت‌های ناشناس و روزمره‌نویس بوده که محتواهای مختلف تجاری تا جوان‌پسندانه منتشر کردند.
۷_ هشتگ‌ها در فضای مجازی معیاری برای میزان اتحاد و دغدغه‌مندی کاربران محسوب می‌شود که این اقدام به‌ویژه در توئیتر مهم‌تر به‌نظر می‌رسد؛ بااین‌حال برجسته‌ترین هشتگ‌های تلگرام ‌فارسی در سال ۱۴۰۲ به هشتگ‌های اقتصادی طلا و دلار و همچنین زیرنویس فیلم مربوط بوده است. در توئیتر فارسی، هشتگ‌های براندازانه و انتقادی همچون «جاویدشاه، مهسا امینی، محمد قبادلو و آرمیتا گراوند» در مقابل یک هشتگ مهم حامیان نظام یعنی انتخاب مردم قرار گرفته است. در ایتا دو هشتگ طوفان‌الاقصی و امام‌زمان در صدر هشتگ‌های این بستر قرار گرفته و روبیکا نیز با طوفان‌الاقصی و فلسطین محتوای هشتگی مشابهی همچون ایتا داشته است.

تحلیل و جمع‌بندی
۱. به‌نظر می‌رسد ایتا به‌دلیل در اختیار گذاشتن فضای کاربری مشابه تلگرام، در جذب مخاطبان ایرانی موفق بوده و همچنان‌که در گزارشی دیگر درمورد کارکرد آن در انتخابات به آن اشاره کردیم، توان اثرگذاری اجتماعی نیز پیدا کرده است.
۲. بررسی فعال‌ترین کاربران در پنج بستر مختلف مجازی داخلی و خارجی نشان می‌دهد در تلگرام، اقتصادی‌ها و در دیگر بسترها یعنی «توئیتر، ایتا و روبیکا» روزمره‌نویس‌ها در صدر اکانت‌های تولیدمحتوا بودند. در اینستاگرام، بیشترین فعالیت رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی به ایندیپندنت فارسی مربوط بوده است.
۳. تحلیل و استخراج هشتگ‌ها در سال ۱۴۰۲ در بسترهای مختلف نشان می‌دهد هشتگ‌های اقتصادی در تلگرام، براندازانه و انتقادی در توئیتر و هشتگ طوفان‌الاقصی در ایتا و روبیکا پیشتاز بوده‌اند.
فرزانه سادات جهانی‌-‌محمد تقی‌زاده/ ایرنا