ســرمایه‌گذاران آینــده

هزینه‌کردن در مقوله تحقیقات و توسعه را باید نوعی سرمایه‌گذاری هیجان‌انگیز خواند. دراین‌معامله به‌سختی می‌توان گفت که آیا مسیر پیشِ‌رو به موفقیت قطعی خواهد رسید یا نه؛ همین «تردید» «ریسک»‌ امر را افزایش می‌دهد و بی‌شک برای حصول نتیجه باید قدرت ریسک‌پذیری را هم بالا برد. اگر پیگیر اخبار حوزه علم و دانش باشید؛ خواهید دید که گاه تحقیقات دنباله‌داری انجام شده یا درحالِ‌انجام است که از شروع‌شان سال‌ها و گاه دهه‌ها گذشته است. مثال‌های متعددی را می‌توان درزمینه سرمایه‌گذاری‌های نوظهور بیان کرد که بعدازمدت‌‌ها صبر و شاید بتوان‌ گفت که خونِ‌دل‌خوردن و صرف هزینه‌ و وقت بسیار، به‌بار نشسته‌اند و حالا از آنها به‌عنوانِ کسب‌وکاری درخور یاد می‌شود و نه‌تنها درحوزه فعالیت‌شان نوآور و برند شده‌‌اند؛ بلکه دنباله‌روهای متعددی را هم وارد بازار کرده‌اند. برایِ‌نمونه از Uber یاد کنیم؛ سامانه درخواست تاکسی به‌صورتِ آنلاین که انقلابی در صنعت جابجایی مسافر و بعضاً حمل‌ونقل بار ایجاد کرد و حالا صدها اپلیکیشن مشابه آن در کشورهای مختلف مشغول‌به‌کار هستند. مسئله اینجاست که سرمایه‌گذاری دراین‌حوزه‌ها همیشه با احتمال شکست و پس‌زدگی ازسویِ جامعه هدف همراه هستند و برای موفقیت دراین‌راه باید هزینه‌هایی پرداخت. به‌ همان مثال Uber برگردیم که شاید در نگاه اول یک فکر پربازده به‌نظر بیاید که با وسط‌گذاشتن یک پول اولیه اندک، حالا به دارایی بیش‌از 15بیلیون‌دلار رسیده است؛ اما آیا به مخاطراتی که مدیران آن، از سر گذرانده‌اند و می‌گذرانند نیز فکر کرده‌ایم؟ 19 مارچ سال 2018 خبری تکان‌دهنده ازسویِ نشریه «نیویورک‌تایمز» به‌چاپ رسید که حکایت از کشته‌شدن زنی در یکی‌از خیابان‌های منطقه تمپی واقع‌در آریزونا ایالات متحده براثرِ تصادف با «تاکسی خودران» شرکت Uber داشت. بله؛ امروز ما با «اسنپ» و «تپ30» و «دینگ» و «کارپینو» و «آژانسی» مسیری را می‌پیماییم که Uber از سال 2009 آغاز کرده و حالا که ما ذوق‌زده این پدیده هستیم، آنها ایده تاکسی هوشمند بدون راننده را پرورش می‌دهند؛ ایده‌ای که بی‌تردید با مرگ یک مسافر متوقف نخواهد شد و چندسال‌بعد سرانجام به‌بار خواهد نشست. پیشرفت، هزینه دارد و بالاخره یک «مرد میدان» هم می‌خواهد. بُرد اصلی با کسانی‌ست که تا رسیدن به جواب، پا پَس نمی‌کشند...
براساسِ ‌گزارش اخیر مؤسسه آمار یونسکو (UIS) که نتیجه آن در سایت داده‌پردازی How Much به‌تاریخِ 16 جولای 2018 منتشر شده است؛ تنها چهار کشور آمریکا، چین، ژاپن و آلمان هستند که بیش‌از 100بیلیون‌دلار درزمینه تحقیقات سرمایه‌گذاری کرده‌اند و 57 کشور هم دراین‌سال‌ها بودجه مربوط به علوم‌شان از 100میلیون‌دلار بیشتر نشده است. فاصله‌ها زمانی بیشتر مشخص خواهد شد که بدانیم تنها بین دو نام اول این فهرست یعنی آمریکا و چین، اختلافی بیش‌از 100بیلیون‌دلار وجود دارد؛ به‌عبارتی مجموع هزینه‌کرد ایالات متحده دراین‌امر بالغ‌بر 476بیلیون‌دلار بوده و چینی‌ها تاکنون به سرمایه‌گذاری 370.6بیلیون‌دلار بسنده کرده‌اند. این تحقیق، به مورد دیگری نیز اشاره کرده که جالب توجه است و آن، تعداد نفرات استخدام‌شده برای امور تحقیقاتی‌ست. دراین‌زمینه بازهم آمریکا در رده اول ایستاده و درحالی‌که به‌ازایِ هر یک‌میلیون‌نفر، 4295 محقق در علوم مختلف دارد، نسبت به چینی‌ها که مقام دوم فهرست را ازآنِ‌خود کرده‌اند و در شاخص یادشده تنها 1096 محقق را به‌‌خدمت گرفته‌اند، بسیار بالاتر می‌ایستد. جالب‌ا‌ینکه چین با جمعیت بسیار زیادش (بیش‌از 1.3میلیاردنفر) نسبت به آمریکا با جمعیت نزدیک به 326میلیون‌نفر، فاصله‌ای قابلِ‌توجه دارد. گفتنی‌ست که براساسِ این داده‌ها؛ ایالات متحده به‌تنهایی بیش‌از 27درصد هزینه تحقیقات علمی و فناوری جهان را متقبل شده که در مقایسه‌ای ساده حتی از میزان هزینه‌کرد 100 کشور انتهایی لیست نیز بیشتر می‌شود. گزارش 16 اکتبر 2017 رسانه Business Insider هم مدعی بوده که G-20 یا به‌عبارتی؛ 20 اقتصاد بزرگ دنیا درکنارِ‌هم 92درصد هزینه تحقیقات انجام‌گرفته در جهان را تقبل کرده‌اند و البته 94درصد اختراعات جهان، درواقع در دفتر ثبت اختراع و علامت تجاری ایالات متحده به‌ثبت رسیده‌‌اند!
اگرچه حوزه سرمایه‌گذاری موسوم به R&D (تحقیق و توسعه) بسیار گسترده و از علوم آزمایشگاهی و دارویی تا هوش مصنوعی و ساخت جت‌های جنگی را دربرمی‌گیرد؛ بیشترین سهم سرمایه‌گذاری‌ها ازسویِ آمریکا و به‌ویژه در سال‌های اخیر، متعلق به فعالیت‌های دیجیتال و تکنولوژیکی بوده. دراین‌باره گزارش اول سپتامبر 2017 رسانه خبری Recode نوشته است: «اینکه اقتصاد ایالات متحده به‌شکلِ کلی در یک‌دهه اخیر چقدر خوب بوده؛ جای بحث دارد اما نمی‌توان منکر شد که سرمایه‌گذاری در فناوری را باید یکی‌از شاخص‌های کلیدی امر توسعه در جهان امروز دانست. آنگونه که داده‌های مجموعه پیش‌بینی‌کننده بازار و تحلیلگر امور اقتصادی FactSet اشاره کرده است؛ داده‌های منتشره توسط اس‌اندپی500 (فهرست ۵۰۰ سهام برتر در بازار بورس سهام نیویورک که از آن برای قیاس در معاملات سهام و نیز ارزیابی عملکرد شرکت‌های بزرگ استفاده می‌شود) روشن کرده است که حوزه تکنولوژی در امر هزینه‌کرد برای تحقیقات، بیشترین پول‌ را وسط گذاشته است. شرکت‌هایی همچون آمازون، آلفابت، اینتل، مایکروسافت و اپل؛ پیش‌قراول این اتفاق در 2016 بودند. میزان سرمایه‌گذاری آمازون در امر توسعه این برند، بیش‌از 16.1بیلیون‌دلار بود که با افزایشی قابلِ‌توجه، در سال 2017 به 17.4بیلیون‌دلار رسید».
در گزارش خبرگزاری ایسنا به‌تاریخِ 26 تیرماه 97 آمده است که جمهوری اسلامی ایران توانسته در زمره 15 کشور برتر دنیا از‌منظرِ تولید علم قرار گیرد. در بخشی‌از این‌ گزارش، از قول دکتر محمدجواد دهقانی (سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام) می‌خوانیم: «نگاهی به آخرین داده‌‏های مستخرج از معتبرترین پایگاه استنادی جهان (ISI) بیانگر آن‌است‌که ایران، رتبه نخست تولید علم را در جهان اسلام کسب کرده و بیش‌از 22‌درصد از کل تولیدات علمی کشورهای اسلامی را به‌خود اختصاص داده است. همچنین جمهوری اسلامی ایران با ثبت بیش‌از 25‌هزار و 500 مدرک در پایگاه استنادی ISI توانست برای نخستین‌بار، در زمره 15 کشور برتر دنیا از‌منظرِ تولید علم قرار گیرد». این مضوع به‌خوبی نشان می‌دهد که از یک‌سالِ‌گذشته تاکنون توانسته‌ایم رتبه خود را دراین‌فهرست ارتقاء دهیم؛ به‌طوری‌که جست‌وجویی در ژورنال علمی Scimago نشان می‌دهد که بادرنظرگرفتن همه موضوعات موردِ‌تحقیق بین سال‌های 1996 تا 2017؛ ایران به‌لحاظِ ثبت مقالات در رده 22 می‌ایستد و اگر جست‌وجو را به سال 2017 محدود کنیم، جایگاه ایران به رتبه 16 جدول می‌رسد و اگر جغرافیای این رده‌بندی را حوزه خاورمیانه درنظر بگیریم؛ ایران، مقام اول را در سال 2017 داشت. محضِ‌اطلاع باید بدانید که کشورمان ایران درزمینه سرمایه‌گذاری برای تحقیقات و توسعه برمبنایِ گزارش یونسکو؛ با 4.2بیلیون‌دلار در رده 36 این فهرست قرار دارد.