اهل قلمهایی که در سال 97 از دنیا رفتند
نقطه؛ تهِ خط
داریوش شایگان؛ اندیشمند، نویسنده و مترجم متولد سال ۱۳۱۴ در تهران بود که روز دوم فروردینماه بعد از ۵۰روز که در کما بود، در سن ۸۳سالگی از دنیا رفت. او در تهران به مدرسه کاتولیک «سنلویی» رفت که درسهایش به زبان فرانسه تدریس میشد. بعد از آن برای تحصیل به خارج از کشور رفت و با اخذ درجه دکتری در رشته هندشناسی در سال ۱۳۴۷ به ایران بازگشت و به تحقیقات خود درباره ادیان بهویژه ادیان هندی ادامه داد که حاصل آن کتابی دوجلدی بود به نام «ادیان و مکتبهای فلسفی هند». «آسیا در برابر غرب»، «بتهای ذهنی و خاطرههای ازلی»، «بینش اساطیری»، «پنج اقلیم حضور»، «تصوف و هندوئیسم» (آیین هندو و عرفان اسلامی بر مبنای کتاب مجمع البحرین نوشته داراشکوه ترجمه به فارسی توسط جمشید ارجمند)، «افسونزدگی جدید، هویت چهلتکه و تفکر سیار» ترجمه فاطمه ولیانی، «بینش اساطیری»، «در جستجوی فضاهای گمشده» و «نگاه شکسته» ترجمه علیرضا منافزاده از دیگر آثار شایگان هستند.
کیعطا طاهری بویراحمدی؛ نویسنده و پژوهشگر فولکلور استان کهگیلویه و بویراحمد، متولد سال ۱۳۰۷ در بویراحمد سفلی بود که روز نهم فروردین در سن ۹۰سالگی پس از یکدوره بیماری درگذشت. طاهری تأثیر بسزایی در روشنگری مردمان روزگار خود داشت و از او بهعنوان موسس اولین کتابخانه در کهگیلویه و بویراحمد نام میبرند. «کوچ کوچ»، «درخت را نکشید» و «ممیرو» از آثار این نویسنده هستند.
غلامحسین صدری افشار - فرهنگنویس و مترجم - متولد ۱۳۱۳ در ارومیه، روز ۲۸ فروردین در سن ۸۴ سالگی درگذشت. صدری افشار انتشار آثارش را از سال ۱۳۲۷ در تبریز و کار فرهنگنویسی را از سال ۱۳۴۵ در بنیاد فرهنگ ایران آغاز کرد. کتابهای «فرهنگ مترجم»، «فرهنگ زبانزدها»، «واژهنامه فنی»، «فرهنگ معاصر فارسی»، «فرهنگ فارسی اعلام»، «فرهنگ معاصر کوچک فارسی»، «فرهنگ فارسی دوجلدی» و «فرهنگنامه فارسی سهجلدی» ازجمله آثار منتشرشده غلامحسین صدری افشار هستند.
حسن اجتهادی؛ شاعر و نویسنده متولد سال ۱۳۲۵ در کازرون، هشتم خردادماه در سن ۷۲سالگی بهعلت عارضه مغزی از دنیا رفت. «غزلهای جنوبی» تنها کتابیست که از او در سال ١٣٨١ چاپ شده است. اما کتابهای «در جشن تغزل» (بیانیههای غزل مدرن معاصر)، «اشکال و تصاویر» (شامل ابداعات و نوآوریهایی در شعر کلاسیک - ترکیب و تلفیق قوالب و اسالیب شعر سنتی و ایجاد فرمهایی تازه)، «ترانههای شبنم و گلبرگ» (دوبیتیها و رباعیها)، «انسان آفتاب و افق» (شعرهای آزاد و نیمایی و سپید)، «رهگذر و پلهای طولانی» (قصیدهها و مثنویها)، «حقیقت پیروز میشود» (نمایشنامه)، «در شهر دیوارها» (فیلمنامهها و چند نقد و مقاله در مورد سینما)، «اوزان غزلیات حافظ» (تقسیمبندی بحور غزلها) ئ «تبسم و مهمیز» (نوشتهها، شعرها و قصههایی به طنز) به عنوان آثار آماده چاپ او اعلام شدهاند.
سیداحمد سیدنا؛ طنزنویس قدیمی مطبوعات متولد ۱۳۲۷، روز ۲۵ خردادماه بعد از گذراندن یکدوره بیماری از دنیا رفت. او کار مطبوعاتی خود را از سال ۱۳۴۵ با روزنامه «توفیق» آغاز کرد و این همکاری تا پایان فعالیت آن روزنامه ادامه داشت. سیدنا از اعضای اصلی تحریریه توفیق بود. پس از آن با چندین مجله دیگر از جمله «کاریکاتور» و «فکاهیون» برای مدتی کوتاه همکاری کرد. مدتی برای برنامههای طنز رادیو و تلویزیون مطلب نوشت. با آغاز فعالیت مجله «گلآقا» از نویسندگان و همکاران اصلی مجلات «گلآقا» شد و تا پایان با این مجله همکاری کرد. او با نامهای مستعاری چون «خیار چمبر»، «دم بریده»، «آقا عماد» و «علیرضا خان» قلم میزد. پس از «گلآقا»، از او فعالیت کمتری دیده شد.
کامیار شاپور؛ شاعر و فرزند فروغ فرخزاد و پرویز شاپور متولد ۱۳۳۱، روز ۲۵ تیرماه در سن ۶۶سالگی بهخاطر ایست قلبی از دنیا رفت. مجموعه شعر «عشق یک مجسمه فلزیست و نورهای معطر طلایی»، «خودنویسم را از آفتاب پر میکنم» (نامههای پرویز شاپور به فرزندش کامیار) با گردآوری و تنظیم فرناز تبریزی و کامیار شاپور و «اولین تپشهای عاشقانه قلبم» (نامههای فروغ فرخزاد به همسرش)، بهکوشش عمران صلاحی و کامیار شاپور، کتابهای بهجامانده از او هستند.
مجید مددی؛ پژوهشگر فلسفه، منتقد ادبی و مترجم متولد ۱۳۱۴ در تهران، روز ۱۵ مردادماه در سن ۸۳سالگی از دنیا رفت. او دانشآموخته رشته علوم سیاسی در دانشگاه منچستر بود و بهدنبال آن در رشته فلسفه سیاسی فعالیت داشت. مدتی در دانشگاه تدریس کرد و پس از بازنشستگی وقتش را صرف ترجمه آثار در زمینه علوم اجتماعی و ادبیات کرد. از آثار بهجامانده از این مترجم و پژوهشگر به این کتابها میتوان اشاره کرد: «علم و ایدئولوژی» از لویی آلتوسر، «جهان حقیقی دموکراسی»، «فلسفه و هنر از دیدگاه مارکس» از میخائیل لیف شیتز، «اخلاق و پیشرفت» از هوارد سلزام، «از خودبیگانگی انسان» نوشته فریتس پاینهام، «مارکسیسم و اخلاق» از یوجین کامنکا، «سه چهره دموکراسی» از کرافوردرو مک فرسون، «عقل بچهها» (نمایشنامههایی از لئو تولستوی)، «مقصر کیست؟»، «گزیدهای از اشعار شاعران»، «مبانی نظری مدرنیسم»، «نقد ادبی نو»، «درباره رمان»، «مسائل مدرنیسم و مبانی پستمدرنیسم» و «مسائل نظری فرهنگ».
احسان یارشاطر؛ بنیانگذار و سرویراستار دانشنامه ایرانیکا متولد ۱۲۹۹ در همدان، روز ۱۰ شهریورماه در ۹۷>سالگی از دنیا رفت. یارشاطر ویراستاری سه مجلد از «تاریخ ایران کمبریج» را برعهده داشت و نویسنده ۱۶ جلد «کتاب تاریخ ادبیات ایران» بود. احسان یارشاطر دانشآموخته دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران و نیز دانشآموخته دوره دکتری زبانشناسی در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن، استاد بازنشسته مطالعات ایرانشناسی در دانشگاه کلمبیای نیویورک بود. از آثار او به «شعر فارسی در عهد شاهرخ»، «داستانهای شاهنامه»، «داستانهای ایرانباستان»، «نقاشی نوین» و «برگزیده داستانهای شاهنامه» میتوان اشاره کرد.
سیدمحمد دبیرسیاقی؛ پژوهشگر، مدرس ادبیات و مصحح متون کهن پارسی متولد ۱۲۹۸ در قزوین، روز ۱۶ مهرماه در سن ۹۹ سالگی درگذشت. او در سالهای ۱۳۲۶ تا ۱۳۳۴ در گردآوری لغتنامه دهخدا با علیاکبر دهخدا همکاری داشت و از نخستین دستیاران دهخدا بود؛ مدت نهسال با علامه علیاکبر دهخدا در تنظیم مطالب حروف «ظ»، «ض»، «ل» و «پ» و ۱۱سال با دکتر محمد معین در «لغتنامه دهخدا» و در انجمن ایرانشناسی همکاری داشت. پس از پایان تالیف لغتنامه دهخدا، بنابه وصیت علامه دهخدا در کنار دکتر معین و دکتر سیدجعفر شهیدی به بررسی و تالیف لغتنامه پرداخت. دهخدا از او به عنوان یک جوان کوشا در زمینه تنظیم لغتنامه یاد کرده است. دبیرسیاقی نزدیک به ۸۰ متن ادبی و تاریخی را تصحیح و منتشر کرده است، که از میان آنها به «شاهنامه فردوسی»، «دیوان منوچهری»، «نزهةالقلوب»، «فرهنگ سُروری و سلطان جلالالدین خوارزمشاه» و «تصحیح لغت فرس اسدی طوسی» میتوان اشاره کرد.
ناصر ایرانی؛ نویسنده، مترجم و نمایشنامهنویس متولد سال ۱۳۱۶ در تهران، دوم آبانماه از دنیا رفت. او وصیت کرده بود بدنش پس از مرگ، برای امور تحقیقاتی به دانشگاه تهران اهدا شود. از آثار ایرانی به این کتابها میتوان اشاره کرد؛ «عروج»، «زنده باد مرگ»، «فیل در خانه تاریک»، «ما را مس کنید»، «کسالتبار»، «مردهها را اگر چال نکنید»، «هنر رمان»، «ورآباد، دهکده من»، «حفره» و «زشتترین نمایش روی زمین». همچنین سه جلد رمان درباره انقلاب نوشته بود که چاپ نشد. چند سال پیش هم خاطرات خود را با عنوان «اعترافات گرگ تنها» نوشته بود که در اداره کتاب وزارت ارشاد ماند.
انور خامهای؛ نویسنده و مترجم متولد سال ۱۲۹۵ در تهران، ۲۹ آبانماه در سن ۱۰۲سالگی و بهعلت نارسایی ریوی درگذشت. او ازجمله اعضای گروه ۵۳نفر و از بنیانگذاران حزب توده ایران محسوب میشد. خامهای در سال ۱۳۲۲ به عضویت حزب توده درآمد و با همراهی اعضای گروه ۵۳نفر، هسته مرکزی این حزب را تشکیل داد. او در اعتراض به سیاستهای کمیته مرکزی حزب توده در دیماه ۱۳۲۶ بههمراه خلیل ملکی و جلالآلاحمد با همراهی جمعی دیگر از اعضای حزب، انشعابی را ایجاد کردند؛ ازجمله آثار بهجامانده از انور خامهای به کتابهای «خاطرات سیاسی»، «خاطرات روزنامهنگار» و «پاسخ به مدعی» میتوان اشاره کرد.
احمد ابومحبوب؛ استاد دانشگاه، مترجم و پژوهشگر متولد ۱۳۳۵ در تهران، روز ۱۲ اسفندماه بهعلت نارسایی کبد در سن ۶۲سالگی از دنیا رفت. از آثار احمد ابومحبوب به این کتابها میتوان اشاره کرد: «دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی»، «ساخت زبان فارسی»، «کالبدشناسی نثر»، «عروض و قافیه و نقد ادبی»، «یک حبه قند فارسی (۱۰ جلد)»، «فرهنگ چهارزبانه علوم اجتماعی» ، «در های و هوی باد»، «گهواره سبز افرا»، «کک کوهزاد»، «معروف کرخی» و «فمینیسمهای ادبی». او همچنین مقالههای علمی بسیاری نوشته است.
محمدجعفر مصفا؛ مولویشناس و چهره پیشکسوت ادبی - متولد ۱۳۱۲ در خمین، روز ۱۳ اسفندماه در سن ۸۵سالگی بهعلت کهولت سن درگذشت. او کتابها و مقالات زیادی در رابطه با خودشناسی و انسانشناسی نوشته است. «تفکر زائد»، «آگاهی»، «نامهای به ندیدهام» و «با پیر بلخ» از آثار بهجامانده از او هستند. همچنین از جمله ترجمههای او به «حضور در هستی»، «نگاه در سکوت»، «شرح زندگی» و «تضادهای درونی ما» میتوان اشاره کرد.