وقتی پای تشریفات به مراسم ختم باز میشود
ردکارپت برای خانهی آخرت!
گروه جامعه
در گذشته مراسم ختم بسیار ساده برگزار میشد و عزاداران از مهمانان با خرما و حلوا پذیرایی میکردند، ولی امروزه افراد آنقدر در ظاهر برگزاری یک مراسم ختم زیادهروی میکنند که فراموش میشود ماهیت اصلی مراسم چیست!، امروز همدردیها از بین رفته و مردم از هم دورتر شدهاند. اگر فردی در محله از دنیا میرفت همسایهها با همکاری هم در مراسم ختم به عزادار کمک میکردند و بیشتر اوقات در خانه از مهمانان پذیرایی میشد ولی امروزه شرایط تغییر کرده زیادهروی و تجملات امروزه به مراسمهای ختم هم رسیده است. برای برگزاری یک مراسم ختم باید هزینههای زیادی پرداخت شود و مراسم عزا مانند مراسم عروسی خرج دارد. از میهمانان باید در رستوران پذیرایی شود و برگزار کردن مراسم ساده ختم از یاد همه رفته است. هزینه غسل، تابلوی موقت بالای مزار، سنگ قبر معمولی، مداح و اکو، سالن سوگواری، نماز میت، اعلامیه ترحیم، پارچهی اعلام همدردی و... همه از هزینههای هنگفت مردن است که ورثه را به شدت آزار میدهد. امروزه مراسم تدفین از مراسم عروسی گرانتر است هزینههای مراسم ختم مصیبت خانواده عزادار را دو چندان کرده است. این روزها با مشکلات اقتصادی که پیشروی افراد است برپایی مراسم ختم بسیار هزینهبردار است. برپایی مراسم ترحیم برای خانوادهای که از نظر مالی در وضعیت مناسبی نیست به نظر مشکل میآید. بعضی مساجد برای برگزاری مجلس ختم هزینههای هنگفت دریافت میکنند. البته در کنار هزینههای مراسم ترحیم، خرید قبر با قیمتهای نجومی برای عزاداران به یک معضل تبدیل شده و بسیاری از افراد متوفی در زمان حیاتشان به فرزندان و اقوام خود وصیت میکنند زمانی که من مردم، مرا در فلان جا خاک کنید که قیمت قبر این روزها بسیار زیاد شده که برای یک متر قبر باید هزینهی میلیونی پرداخت کرد. روزانه در ایران حدود 1000 نفر دستشان از دنیا کوتاه میشود، براساس رسم و رسوم سالهای دور در ایران، برگزاری مراسم سوم، هفتم، چهلم، یادبود، سالگرد و این چنین مراسمی برای درگذشتگان در مساجد برگزار میشد که با پخش خرما، حلوا، گاه شربت و چای همراه بوده است. در دهههای اخیر همراه با افزایش تجملات و به وجود آمدن فاصلهی طبقاتی میان مردم، شاهد هزینههای گزاف برای مراسم ختم هستیم. هزینههایی که میتواند در جهات بهتر و والاتری سرمایهگذاری شود و نتایج و ثمرات مفیدتری برای جامعه باقی بگذارد. حال آنکه در بسیاری از موارد خرید قبرهای میلیونی یا به اصطلاح VIP و برگزاری مراسم در بهترین مساجد و دعوت از مداحان با صداهای مخملی جای خود را در «پسامرگ» باز کرده است. هزینههایی که خود به تنهایی با خرج چند جشن عروسی برابری میکند. مساجد نیز براساس خدماتی که ارائه میدهند، خود را درجهبندی کرده و مبالغی را دریافت میکنند. در این بین ورودی برخی مساجد برای برگزاری مجلس ختم با ورودی تالارهای عروسی مساوی است. این اعداد از کجا میآیند و چه معیاری برای آن درنظر گرفته شده است؟ این مبالغ را چه کسی و کسانی تعیین میکنند؟ آیا واحدی بر کار مساجد با این شیوه نو، نظارت دارد؟
هزینههای یک مجلس ختم چقدر تمام میشود؟
این سوال مطرح است که چه دلیلی دارد برای مردگان این همه هزینه شود در حالیکه زندهها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم میکنند و کیفیت زندگی بسیاری از بازماندگان پایین است؟ پس از مردن چه چیزی عوض میشود؟ چرا باید بازماندگان بدهکار شوند؟ برای بررسی بیشتر این مشکل اجتماعی به متوسط هزینههای مردن درشهرهای بزرگ در سال 1393 رجوع میکنیم:
مبلغ 200 هزار تومان بابت هزینه آمبولانس در تهران و اگر متوفی به شهرستانها منتقل شود به ازای هر کیلومتر مسیر 2000 تومان هزینه آمبولانس دریافت میشود، مبلغ 500 هزار تومان به حساب بهشت زهرا بابت اجازه دفن و باطل کردن شناسنامه، 50 هزار تومان بابت قبرکن، نماز وحشت 15000تومان، کفاره و 15روز نماز 100هزار تومان، معاینه پزشکی قانونی 50 هزار تومان، خطاطی مشخصات مرده روی سنگ شامل سنگ گرانیت سبز 250 هزار تومان، کلاف آهنی 30 هزار تومان، سنگهای بغل با کرایه 50 هزار تومان ، سیمان100 هزار تومان و... . بعد از خاکسپاری مرده، همه از قبرستان راهی منزل صاحب مرده میشوند تا در مراسم ختم، شب هفت و چهلم شرکت کنند. هزینههایی که در اختیار صاحب مرده در مجالس ترحیم قرار میگیرد عبارتند از:قاری قرآن 50 هزار تومان، مداح 50 هزار تومان، واعظ50 هزار تومان، نماز میت 40 هزار تومان، چاپ اعلامیه هر عدد 300 هزار تومان، نصب اعلامیه هر عدد هزار 150تومان، پلاکارد هر عدد 30 هزار تومان، تاج گل هرعدد بین 200 تا 500 هزار تومان، اتوبوس 100 هزار تومان، اکو 50 هزار تومان و... .
هزینههای مسجد برای برگزاری مراسم عبارتند از:
قیمت مسجد کمترین 600 هزار تومان، حقالزحمه خادمان 50 هزار تومان، آبدارچی 50 هزار تومان، توزیع کنندگان قرآن و گلاب 50 هزار تومان و... . در این میان هزینههای دیگری مثل خرید خرما، فیلمبرداری، گلاب، حلوا، میوه، ظروف یکبار مصرف، چای، قند، نهار یا شام از 4 میلیون تا 8 میلیون تومان برای پذیرایی مهمانان لازم است. چنانچه ملاحظه میشود برای دفن و برگزاری مراسم در سه روز اول مرگ حدود 8میلیون تومان بهطور مستقیم لازم است و اگر هزینههای شب هفتم و چهلم و سالگرد را نیز اضافه کنیم این رقم به 11میلیون تومان درسال اول میرسد. علاوهبر این به طور غیرمستقیم نیز به خانوادهها هزینههای ناشی از چند هفته مشغولیت برگزاری مراسم و دست کشیدن از کار تحمیل میشود. این هزینهها برای 70% خانوادهها غیرقابل تحمل است و مجبور میشوند از هزینههای ضروری زندگی مثل بهداشت، آموزش و رفاه بکاهند. دفن مردگان در گورستانها بهدلیل محدودیت مکانی نیز هزینهساز است.
مردگان «فشن» در گورستان پایتخت
سبک غلط عزاداریهای پرخرج برای اموات به گورستانها هم رسیده و چشم و همچشمیها موجب شده تا تصاویر حک شده بر روی سنگهای قبور به نمایشگاه فشن و خودنمایی بازماندگان تبدیل شود. پس از مراسم چهلم خانواده میت میتواند برای قبر عزیز خود سنگ قبر سفارش داده و نصب کند. این سنگ نشانی است برای معرفی میت که روی آن نام و نام خانوادگی، تاریخ زادروز، تاریخ درگذشت، سروده و یا گفتاری پرمعنا دربارهی فرد درگذشته و نماد و نشانه هایی اعم از آیین، ملیت، شغل، علاقهمندی، اماکن متبرکه و گاهی تصاویر که به نام و یاد میت است روی آن حک میشود. نکته قابل تامل این است که با کمی قدم زدن در فضای قطعات بهشت زهرای تهران شاهد سنگهای قبر عجیب و غریب و حتی هنری خواهید بود که برخی از این سنگها به نحوی حکاکی و طراحی شده که شهروندان گاهی با آن عکس سلفی میگیرند!. قیمت این سنگها متفاوت است، سنگ افغانستان ۴ میلیون تومان، سنگ مالزی ۲ میلیون و سنگ کرمان هم اگر بخواهید ۵ میلیون آب میخورد. البته ضخامت سنگها چند برابر سنگهای معمولی است. به عنوان مثال سنگ قبر با ضخامت ۴۰ سانتیمتر هم تراش دهیم که قیمتش بین ۳ تا ۸ میلیون تومان است.
تصاویر اموات بدون حجاب روی سنگ قبر!
عرضهکنندگان سنگ قبر غیر از تصاویر زنان و مردانی که حکاکی شده است، چند چهره زن بیحجاب هم دارند که در مورد نحوهی طراحی و نصب فروشنده میگوید: اگر رنگی بخواهید فقط حکاکی و نقاشی خود عکس ۱.۶میلیون تومان میشود و در پاسخ به سئوال من که پرسیدم «بهشت زهرا (س) برای نصب این سنگ قبرها ایرادی نمیگیرد؟» گفت: معمولا این نوع سنگ و عکسها را در مقبرههای خانوادگی استفاده میکنند. البته در خود قطعات دیگر هم نصب میشود که باید به نصاب و سرباز دژبان باج داد. که بین ۵۰ هزار تا ۲۰۰ هزار تومان باج میگیرند.