منتقدان درباره فیلم «برادران لیلا» چه میگویند؟
اثری شبیه به ساختههای ویسکونتی و کاپولا
سپهر گلمکانی
در نهمینروز از هفتادوپنجمیندوره جشنواره کن، «برادران لیلا»؛ ساخته سینمایی سعید روستایی، در سالن گرند لومیر کاخ جشنواره بهنمایش درآمد. این، سومین فیلم بلند روستایی پس از آثار موفق «متری شیشونیم» و «ابد و یکروز» بهشمار میآید که در بخش اصلی مسابقه، بهرقابتبا سایر آثار سینمای جهان میپردازد. استقبال قابلتوجه اثر هیجانانگیز «متری شیشونیم» (در فرانسه با نام پلیس تهران شناخته میشود) در سینمای اروپا، منجر شد که نام روستایی در بین اهالی رسانه و مطبوعات هنر و سینمای اروپا و جهان شنیده شود. داستان فیلم «برادران لیلا» درباره زنیست بهنام لیلا (با بازی ترانه علیدوستی) که در 40سالگی، تمام زندگیاش را صرف مراقبت از والدین و چهار برادرش کرده است. خانوادهای که در شرایط تحریم ایران دائماً درحالبحث، جدل و زیر فشار قرضهای متعدد است. درحالیکه برادرها بهسختی تلاش میکنند خرج زندگی خود را دربیاورند، لیلا تصمیم میگیرد نقشهای بچیند. علاوهبر ترانه علیدوستی؛ سعید پورصمیمی، نوید محمدزاده، پیمان معادی، فرهاد اصلانی، نیره فراهانی و محمدعلی محمدی درایناثر ۱۶۵دقیقهای ایفای نقش میکنند. پس از پایان نمایش «برادران لیلا»، عوامل فیلم؛ ازجمله بازیگران و سعید روستایی، توسط تماشاگران حاضر در سالن موردتمجید قرار میگیرند؛ بهطوریکه اعلام میشود حاضران در سالن نمایش بهمدت بیش از پنجدقیقه، «برادران لیلا» را ایستاده تشویق کردهاند. تعداد کثیری از مطبوعات مطرح سینما؛ ازجمله «گاردین»، «ورایتی» و «هالیوودریپورتر» از ساخته روستایی تعریف و فیلم را اثری بهمثابه «پدرخوانده» کاپولا قلمداد کردند. باتوجهبه مدتزمان طولانی فیلم، چنین منتقدانی، این اثر را به رمانهای پرحجم رئالیسم چارلز دیکنز و امیلیا زولا تشبیه میکنند. وبلاگ سینمایی سن هاسر آلمانی در کنار تمجید از «برادران لیلا» را با فیلم «عنکبوت مقدس» (علی عباسی) مقایسه میکند و توضیح میدهد فیلم عباسی، دیدگاه زنمحوریتری نسبت به اثر روستایی دارد. فیلم «برادران لیلا» ازسوی مجمع منتقدان مجله «اسکریندیلی»، امتیاز ۲٫۳ را دریافت کرد. درادامه، نگاهی مختصر به یادداشتهای مثبت و منفی منتقدان پیرامون فیلم میاندازیم:
«هالیوود ریپورتر» (واکنش مثبت): فیلم «برادران لیلا» دارای لحظات خاصیست که درام قصه را به یک ملودرام تمامعیار تبدیل میکند؛ لحظاتی که نماها از سمت بالا گرفته میشود و ازنظر فنی کمی شلخته است؛ انگار دوربین نمیتواند همهچیز را بهدرستی ثبت کند. ازاینمنظر، «برادران لیلا» یک اثر کامل و بینقص نیست؛ اما از بُعد محتوا و تلاش جهت نمایش داستانی از دشواریهای بیشمار یک خانواده ایرانی، فیلم مذکور بینظیر عمل میکند. سعید روستایی بهعنوان فیلمساز، با بلندپروازی و جاهطلبی پا به سینمایی گذاشته که حتی با وجود مشکلاتی کوچک در اثرش، میتواند صدای مهیج خود را در سینما پیدا کند.
«ورایتی» (واکنش مثبت): روستایی، صحنهها را باانرژی و مانند یک مستند پرجنبوجوش میسازد و با تلاش و وسواس زیاد، میکوشد از تمثیلهای ملودرام اجتناب کند؛ حتی درزمانیکه شخصیتها ممکن است روایت را جذابتر کنند تا ضربهای به میزان کیفیت اثر و درک ساده مخاطب از قصه فیلم وارد نشود.
«گاردین» (واکنش مثبت): فیلمساز ایرانی، یک اثر درام خانوادگی بزرگ، جذاب و شخصیتمحور را بهسبک آثار ایتالیایی و آمریکایی با نقشآفرینیهای قوی ساخته است. سکانس باشکوه عروسی در فیلم «برادران لیلا»، شباهتی به آثار «روکو و برادرانش» لوکینو ویسکونتی و «پدرخوانده» فرانسیس فورد کاپولا دارد؛ هرچند میتوان مضامینی؛ ازجمله خشم، درد و تهمت از جنس نوشتههای آرتور میلر را لابهلای متنِ اثر مذکور پیدا کرد.
«لیتل وایزلایت» (واکنش مثبت): «برادران لیلا» نمونهای از تضعیف نظام پدرسالاری و سنتی تثبیتشده است که درعینحال، شخصیتها سختهای بسیار میکشند تا توضیح دهند چرا مردم کورکورانه به آنها بهعنوان نوعی مرهم وجودی وفادار میمانند. تغییر نسل، بیدرنظرگرفتن شبح مرگ که روی شخصیتها سایه انداخته است، تنها به موقعیت دراماتیک اثر میافزاید و این داستان بهطورخاص مدون شده تا مشکلات پیوسته یک خانواده را بهعنوان یک شاهکار دیوارنگاره جهان خرد نشان دهد.
«اوپن تیبس» (واکنش منفی): کاملاً واضح است که فیلمساز دارد تلاش میکند تا داستانی معمولی و پیشپاافتاده را با دیدگاهی متفاوت از زن، درزمینه مردان دمدمیمزاج و نابالغ (چهار برادر و والدینش) شرح دهد. خیلیبد است که روستایی هرازگاه این شخصیتها را فراموش میکند. روستایی بهطور واضح، بحران اقتصادی حاکم بر ایران را بر قهرمانان نگونبخت فیلم تحمیل میکند؛ شخصیتهایی که بهمحض سقوط درآمدشان، آماده نبرد جهت برهمزدن داراییهای مادی و معنوی میشوند. آنها دست به اقدامهایی میزنند که انگیزه کارآفرینی و تلاش جمعی خانواده برای نجات از اینوضعیت را نابود میکند. تمام اتفاقات اثر؛ بهویژه همسانی بین سرخوردگی شخصی، رابطهای و مادی، بسیار کلیشهای و قابلپیشبینی درآمده است. هر چرخش موجود در قصه بدون شگفتی قابلتوجهی شکل میگیرد. رویدادها بهقدری خستهکنندهاند که بیننده را از دنبالکردن ادامه فیلم منع میکند.
فیلم «برادران لیلا» بهتهیهکنندگی جواد نوروزبیگی ساخته شده؛ و شرکت «وایلد بانچ»، وظیفه پخش خارجی فیلم را برعهده دارد. این شرکت، پخشکننده خارجی اثر قبلی روستایی (متری شیشونیم) را هم برعهده داشت.