سقوط قرهباغ؛ چرایی انفعال غرب از نگاه نشریه آمریکایی
«فارنپالیسی» بااشارهبه سقوط قرهباغ و خروج ساکنان ارمنی از اینمنطقه، بهدلایل نادیدهگرفتن این بحران ازسوی اروپا و آمریکا پرداخته و موضع واشنگتن را باتوجهبه لفاظیهای حقوق بشری دولت جو بایدن ریاکارانه توصیف میکند. بهگزارش ایرنا؛ این نشریه آمریکایی نوشت: واشنگتن و مسکو اگرچه همچنان به برخی درگیریهای پس از فروپاشی شوروی اهمیت زیادی میدهند اما برخی را نادیده میگیرند. اشفورد از ستوننویسان این نشریه و از اعضای ارشد اندیشکده آمریکایی «استیمسون سنتر» نیز در گفتوگویی با متیو کرونیگ از دیگر نویسندگان این نشریه و عضو ارشد «اندیشکده آتلانتیک» درمورد بحران قرهباغ کوهستانی میگویند: جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۰ بیشتر مناطق تحتمحاصره ارامنه را بازپس گرفت و بهآرامی ساکنان باقیمانده را با محدودکردن عرضه کالاهای اساسی اولیه تحتفشار شدید قرار داد. اکنون باکو ادعا میکند که کل منطقه را تصرف کرده و ارمنی زبانهای ساکن اینمنطقه را به کوچ اجباری مجبور کرده است. اکثر ساکنان ارمنی قرهباغ از ترس جانشان درحالترک خانههایشان هستند زیرا جمهوری آذربایجان هیچ تضمین امنیتی ارائه نداده است. بهباور اشفورد، دراینمیان آمریکا تنها ناظر است و با وجود برخی تلاشهای دیپلماتیک اقدام مشخص دیگری انجام نمیدهد. درحالیکه در جنگ کنونی اوکراین، حمایت فعالانه آمریکا را مشاهده میکنیم. وی منطق سیاست خارجی آمریکا در اروپا و هند و اقیانوسیه را ساده ارزیابی کرده و میگوید: مناطق به افراد خوب (متحدان آمریکا) و بد (دولتهای خودکامه) تقسیم میشوند. اینطورکه واشنگتن از دوستان خود حمایت میکند و مقابل دشمنان خود میایستد؛ اما سیاست واشنگتن در سایر مناطق، مانند قفقاز چندان مشخص نیست. لذا ارمنستان و جمهوری آذربایجان نه دوست واشنگتن بشمار میروند و نه دشمن. ازاینرو منافع آمریکا درتعاملبا این دو کشور مشخص نشده و ایندرحالیستکه آمریکا یک جامعه ارمنی مهاجر قابلتوجه را داراست. کرونیگ میپرسد: ازآنجاکه واشنگتن که همواره طرفدار دموکراسی و حقوق بشر بوده، آیا ارمنستان دموکراتیک و جمهوری آذربایجان خودکامه نیست؟ درپاسخ، ستوننویس دیگر میگوید: ارمنستان ممکن است دموکراتیک باشد اما از دیرباز با روسیه همسو بوده؛ اما درسویدیگر ماجرا، جمهوری آذربایجان با ترکیه بهعنوان یکی از اعضای ناتو روابط بسیار نزدیکی دارد. باکو همچنین درشرایطیکه ورود گاز روسیه به غرب منع شده است، منبع کاملاً حیاتی برای گاز اروپاست. گفته میشود تا سال ۲۰۲۷، جمهوری آذربایجان نزدیک به یکپنجم گاز طبیعی اتحادیه اروپا را تأمین میکند. شاید بههمیندلیل رهبران اروپایی علیرغم فشار نمایندگان پارلمان اروپا زیر بار تحریم اینکشور نرفتهاند. اشفورد درعینحال یادآور میشود: درست که سیاست آمریکا در منطقه قفقاز تاحدودی نامشخص است اما اساساً هم توانایی سیاستگذاران واشنگتن دراینمنطقه اندک است. وی بااشارهبه بحران قرهباغ در سال ۲۰۲۰، یادآوری میکند که تنشهای سهسالقبل اینمنطقه درنهایت با وساطت روسیه فرونشست. این عضو ارشد اندیشکده استیمسون خاطرنشان میکند که نهتنها آمریکا بلکه هیچیکاز قدرتهای بزرگ غربی در منطقه قفقاز جنوبی نفوذ ندارند، زیرا بههرحال، اینمنطقه جزئی از جمهوریهای شوروی سابق بوده است. وی سپس یادآور میشود که روسیه از گذشته تابهامروز بیش از یک میانجی در بحران قرهباغ نقش ایفا کرده، اما اکنون بهدلیل جنگ با اوکراین کمی از این نقش فاصله گرفته. بههمیندلیل شاید باکو از فرصت استفاده کرده و باتوجهبه تمرکز قدرتهای بزرگ بر روی موضوع اوکراین نتیجه گرفته است که یکباربرایهمیشه این مناقشه طولانیمدت را پایان دهد. این ستوننویس «فارنپالیسی»، بحران کنونی قرهباغ را هشداری برای واشنگتن و اروپای شرقی میداند که معتقدند فروپاشی روسیه باید هدف اصلی جنگ در اوکراین باشد. بهباور اشفورد، اگر روسیه با نیروهای حافظ صلح در منطقه مداخله نمیکرد، بسیاری از این درگیریهای داخلی که با وساطت مسکو به صلح انجامیدهاند، ممکن بود به سرنوشت یوگوسلاوی در دهه ۹۰ (جنگهای موسوم به یوگسلاو که نهایتاً به فروپاشی اینکشور و ایجاد هفت کشور مستقل شامل بوسنیوهرزگوین، صربستان، اسلوونی، کرواسی، مقدونیه، مونتهنگرو و کوزوو شد) دچار شوند. بهعبارتی روسیه ضعیفتر، به تجدیدنظرطلبان منطقهای امکان عمل بیشتری برای رسیدن به اهدافشان میدهد. کرونیگ نیز آمریکا را قدرتمندترین کشور جهان میداند که نمیتواند همزمان همهکار را بهیکباره انجام دهد. وی تأکید میکند: آمریکا، اروپا، هند و اقیانوسیه و خاورمیانه را در اولویت سیاست خارجی خود قرار داده، زیرا اینمناطق دارای بیشترین تمرکز ثروت، قدرت و خطر هستند. ایالاتمتحده درحالحاضر در جنگ با روسیه در اروپا، مقابله با چین در هند و اقیانوس آرام و رسیدگی به چالشهای مختلف در خاورمیانه است. ازنقطهنظر این عضو اندیشکده شورای آتلانتیک، بحران در قفقاز اگرچه غمانگیز است اما خطراتی مشابه آنچه در مناطق مذکور (اروپا، هند و اقیانوسیه و خاورمیانه) اشاره شد، برای واشنگتن ندارد. ازانرو، اشفورد موضع کنونی واشنگتن در قبال بحران قرهباغ را باتوجهبه لفاظی های دولت جو بایدن درخصوص ارزشهای حقوق بشری، ریاکارانه خوانده و اقداماتش را درمقایسهبا دفاعی که ایالاتمتحده از اوکراین ارائه میدهد، غیرقابلمقایسه میداند. ارامنه ساکن قرهباغ، منطقهای که ازنظر بینالمللی بهعنوان بخشی از خاک آذربایجان شناخته شده است اما از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی خارج از کنترل باکو بوده است، پس از یک عملیات نظامی ۲۴ ساعته توسط ارتش آذربایجان، در تاریخ ۲۰ سپتامبر (۲۹ شهریور) مجبور به اعلام آتشبس با باکو شدند. ازآنزمان ساکنان این منطق خروج از اینمنطقه را آغاز کردهاند. براساس اعلام دولت ایروان تاکنون ۴۸هزار و ۴۰۰ آواره از قرهباغ به ارمنستان رسیدهاند که اینرقم کمتر از نیمی از جمعیت ۱۲۰هزارنفری ارمنی اینمنطقه است.