هشت سیاست بانک مرکزی برای تثبیت بازار ارز
1. تشکیل کمیته ارزی و تهیه بودجه ارزی کشور براساس اولویتهای اعلامی ازسوی وزارتخانههای صمت، جهاد کشاورزی و بهداشت درمان و آموزش پزشکی یکی از اقدامها برای تثبیت بازار ارز بود.
2. درراستای حذف واسطهها و کوتاهشدن فرآیند تخصیص ارز، مرکز مبادله ارز و طلا ایجاد شد تا انتقال عملیات ارزی به این مرکز با هدف ایجاد مرجعیت قیمت ارز، افزایش حجم معاملات رسمی و سهولت دسترسی متقاضیان بازار ارز و طلا انجام شود. دراینمرکز منابع لازم ارزی در فرآیند شفاف و قانونمند از محل صادرات شرکتهای پتروشیمی، مس، معادن، فولاد، پالایش نفت، قیر و سایر صادرکنندگان در تالار حواله ارزی تأمین و جهت فروش به واردکنندگان عرضه میشود.
3. اقدام بعد، ایجاد صندوق تثبیت ارز است تا مانع تزریق بیرویه ذخایر ارزی به بازار و خروج احتمالی آن از کشور شود. ازطریقآن، عرضهوتقاضای ارز توسط بانک مرکزی قابلکنترل میشود و اینموضوع از التهابات و هیجانات کاذب بازار پیشگیری میکند.
4. اصلاح ساختار ارزی، نیازمند اصلاح قوانین، مقررات و رویههای غلط مرتبط با ارز است و بانک مرکزی اصلاحاتی در تخصیص ارز مسافرتی و مقررات تخصیص ارز واردات اعلام کرد. نحوه تخصیص ارزهای مسافرتی یکی از عوامل اخلال در بازار ارز بود. بانک مرکزی ارائه ارز مسافرتی را منوط به ارائه بلیت و عبور از گیت فرودگاه قرار داد. نیز بهمنظور جلوگیری از ایجاد درخواستهای صوری و غیرواقعی ارز برای واردات کالا مقرر کرد معادل ریالی مبلغ ارز در حساب متقاضی واردات نزد بانکها مسدود شود تا افراد بهبهانههای سودجویانه ارز دریافت نکنند. افراد برای دریافت ارز با کارت ملی ملزم به افتتاح حساب ارزی شدند بهنحویکه بهجای دریافت اسکناس، واریز به حساب ارزی صورت گیرد.
5. بازگشت ارزهای صادراتی به چرخه اقتصاد از چالشهای حوزه ارز است. در سالهای اخیر برخی شرکتها عملکرد قابلقبولی دراینزمینه نداشتهاند. بانک مرکزی طی مصوبهای مدتزمان بازگشت ارز صادرات برخی شرکتها ازجمله پتروشیمی، فولادی و پالایشی را از ۱۲۵روز به ۸۰روز کاهش داد.
6. شبکه بانکی را ملزم به تدوین ترازنامه ارزی طبق یکسال پایه و تهیه صورت دارایی-بدهی و عملیات ارزی کرد تا مجموع خریدوفروشهای ارزی شعب ارزی و صرافیها تبیین و حسابرسی ارزی بانکها براساسآن انجام شود. در اقدامی دیگر کمیتهای باعنوان رسیدگی به تخلفات پولی و ارزی با حضور نهادهای ذیربط ازجمله نمایندگان مراجع قضائی، پلیس امنیت اقتصادی، وزارت اطلاعات و سایر دستگاههای مربوطه تشکیل داد تا در شناسایی متخلفان و اخلالگران بازار پول و ارز اقدام کند. پایش و نظارت بازار ارز و طلا، از اقدامات مستمر است تا مانع نرخسازی کاذب و موجسواری دلالان دراینبازارها شود. نیز در اقدام دیگری علاوهبر رصد فعالیت صرافی بازرسان حضوری، نظام رتبهبندی شرکتهای صرافی را اجرایی کرد و سمت نظارت غیرحضوری و مبتنیبر سیستمهای مالی بهصورت برخط رفت.
7. یکی از اقدامات مهم در شرایط تحریم ارزآوری به چرخه اقتصاد برای تأمین ارز موردنیاز برای واردات کالا، خدمات و اجرای پروژههای زیربناییست. این نهاد با نظارت بر ایفای تعهدات ارزی صادرکنندگان و بهکارگیری ابزارهای تنبیهی و تشویقی که دولت دراختیارش قرار داده درراستای بهینهسازی فرآیند صادرات و بازگشت ارز گام برداشته. آزادسازی منابع ارزی بلوکهشده یکی از اقدامات تأمین ارز است که بانک مرکزی در دولت سیزدهم موفق عمل کرد و منابع بلوکهشده ارزی در کره جنوبی و عراق آزاد شد.
8. از دیگر برنامهها توسعه روابط اقتصادی با جوامع منطقه و گسترش مبادلات تجاریست تا وابستگی بازارهای مالی داخل به غرب کم شود. بانک مرکزی درجهت دلارزدایی با همکاری دستگاه دیپلماسی خارجی فرایند عضویت در سازمانهای بینالمللی منطقهای را آغاز کرده و میکوشد با پیمانهای دو و چندجانبه بستر لازم را برای کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای جهانی دیگر یا واحد پول کشورهای مبدأ وارداتی فراهم کند. عضویت در بریکس توسعه تجارت بهکمک ظرفیت اتحادیه پایاپای آسیا با هدف کاهش نیاز دلار در مبادلات ارزی بین اعضا وابستگی به دلار در معاملات را کاهش میدهد. از دیگر تجربیات موفق بانک مرکزی درزمینه دلارزدایی استفاده از دینار بهجای دلار برای تأمین ارز مسافرتی اربعین است.