پیام نخستین حضور رسمی ایران در بریکس:
برپایی دنیایی بهتر با مناسباتی عادلانهتر
پنجمین سفر خارجی رئیس دولتِ چهاردهم و اولین حضور ایران بهعنوان عضو اصلی بریکس درحالی رقم خورد که پیام «پزشکیان» برای این اجلاس، وحدت در مقابل یکجانبهگرایی و همچنین برداشتن گامی نو درجهت برپایی دنیایی بهتر با مناسباتی عادلانهتر بود. بهگزارش ساناز نقیزاده (ایرنا)؛ شاید پس از کلیدواژه «وفاقِ ملی» که به شعار محوری دولتِ چهاردهم بدل شده، مهمترین و پرتکرارترین کلیدواژه رئیسجمهوری را باید «وحدت و انسجام» دانست که حتی پیش از برگزاری چهاردهمیندوره انتخابات ریاستجمهوری نیز بر آن تأکید داشت؛ کلیدواژهای که «وفاقِ ملی» نیز در ذیل آن تعریف میشود؛ بهعبارتی، وحدت و انسجام در بُعد داخلی درنهایت به «وفاق ملی» میانجامد.
اما پزشکیان همانطورکه در بعد داخلی، وحدت و انسجام را نه یک انتخاب بلکه نیاز مبرم حال و آینده کشور میداند در بعد بینالملل نیز بر آن تأکید دارد و هنگام ترک کازان، مهمترین دستاورد شانزدهمین اجلاس سران بریکس را «وحدت کشورهای عضو در مقابل یکجانبهگرایی» خواند و گفت: گفتگوها با هدف ایجاد وحدت و انسجام میان کشورها مقابل تمامیتخواهی و یکجانبهگرایی آمریکا و کشورهای همراهش صورت گرفت و تلاشهای هیئت ایرانی نیز جهت برونرفت از یکجانبهگرایی در جهان بود. شانزدهمین اجلاس سران بریکس در تاریخ یکم تا سوم آبانماه سالجاری در کازان روسیه برگزار شد و در پنجمین سفر خارجی «مسعود پزشکیان» بهعنوان رئیسجمهوری اسلامی، اولین حضور رسمی ایران بهعنوان عضو اصلی را رقم زد. 2 شهریور پارسال بود که «سیریل رامافوسا» رئیسجمهوری آفریقایجنوبی در آغاز نشست «بریکس پلاس» موافقت پنج عضو اصلی اینگروه، با عضویت اصلی جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین را اعلام کرد و رئیسجمهوری برزیل، نخستوزیر هند، رئیسجمهوری چین و رئیسجمهوری روسیه که بهشکل ویدئوکنفرانس درایننشست حضور داشت نیز در سخنانی باتأکیدبر آن، ورود اعضای جدید به بریکس را باعث رونق بیشتر اینگروه و توان اثرگذاری بیشتر آن در نظم جهانی دانستند. اجلاس امسال سران بریکس نیز با موضوع «تقویت چندجانبهگرایی» و با حضور اعضا و اجلاس بریکس-پلاس با حضور اعضا و حدود ۳۰ کشور و همچنین شش سازمان بینالمللی باعنوان «بریکس و جنوب جهان؛ ساخت دنیایی بهتر» برگزار شد؛ پزشکیان در سه نشست اصلی بریکس به ایراد سخنرانی پرداخت و با سران و رؤسای ۱۰ کشور ازجمله رؤسای جمهوری کشورهای روسیه، چین، مصر، آفریقایجنوبی، بلاروس، ونزوئلا و بولیوی، رئیس دولت امارات و نخستوزیران هند و اتیوپی دیدار و گفتوگو کرد. رئیسجمهوری در اولین حضور رسمی ایران بهعنوان عضو اصلی، پنج پیشنهاد مهم درراستای تحقق اهداف تشکیل این نهاد بینالمللی ارائه کرد: اول؛ اولویتدادن به برنامههای اقتصادی-مالی در عین عدم غفلت از دو رکن سیاسی-امنیتی و فرهنگی-مردمی. دوم؛ مقابله با تحریمهای غیرقانونی که نیازمند اقدام گروهی و اجرای سازوکارهای مشترک است؛ و برداشتن گامهای عملی و حسابشده برایاینکه در آینده هیچ کشوری جرئت و توان تحریم دیگران را نداشته باشد. سوم؛ مقابله با انحصارگرایی دلار و راهاندازی و استفاده از ارزهای دیجیتال و بسترسازی برای استفاده از سازوکارها و فناوریهای جدید مالی نظیر پیامرسانها، درراستای اهداف اصلی بریکس. چهارم؛ تشریکمساعی، مبادله اطلاعات و سرمایهگذاری مشترک برای تجهیز جوامع عضو بریکس به فناوریهای نوین. پنجم؛ تقویت بانک توسعه نوین (NDB) که یکی از نهادهای برآمده از بریکس بهشمار میرود، پذیرش اعضای جدید و افزایش سرمایه جهت توسعه زیرساختهای کشورهای عضو. رئیسجمهوری در سخنرانیاش در بریکسپلاس انتخابِ عنوان بامسما برای این اجلاس مبتنیبر «ایده ساخت دنیایی بهتر» را شایسته تقدیر خواند و تأکید کرد: امیدوارم گامی نو درجهت برپایی نظامی بهتر و مناسباتی عادلانهتر برمبنای رضایت جمعی برداریم. وی ساختارها و سازوکارهای بینالملل نظیر شورای امنیت سازمان ملل، صندوق بینالمللی پول، نهادهای حقوق بشری و سایر مصادیق را فاقد کارایی مؤثر و سازنده دانست و بااشارهبه جنایات روزافزون صهیونیستها در غزه و لبنان، گفت: باید دنیایی بسازیم که در آن نشانی از تحریم، تحمیل اراده، تجاوز، جنگ، کشورگشایی و نسلکشی نباشد؛ چندجانبهگرایی بهجای یکجانبهگرایی، اکثریت بهجای اقلیت، برابری بهجای تبعیض، شفافیت بهجای فریب، دمکراسی بهجای اقتدارگرایی و گفتوگو بهجای جنگ، حکمفرما شود. وی افزود: این اجلاس تجلیبخش این واقعیت است که ساخت دنیایی بهتر بهتنهایی ممکن نیست و در دنیای بههمتنیده کنونی، اراده و اقدام مشترک لازم است؛ تغییری بنیادین که مستلزم اصلاح نظام کنونی و ایجاد سامانی نو از توازن قدرت طبق عدالت و رضایت است. وی افزود: استفاده از پولهای ملی برای مبادلات تجاری، پلتفرمهای جدید بانکی، ارزهای دیجیتال، تقویت بانک توسعه جدید (NDB) و ترتیبات ذخیره احتیاطی (CRA) و اینگونه اقدامات، خواهد توانست جهانی بهتر با فرصتهای برابر برای همه بسازد. پزشکیان که پیشازاین نیز بارها بر لزوم شنیدهشدن صدای بیصدایان تأکید کرده بود، در اولین نشست سران «بریکس با ترکیب گسترده» نیز بابیاناینکه بریکس باید به آرمان خود برای انعکاس صداهای شنیدهنشده در جامعه جهانی با جدیت بیشتر عمل کند، گفت: به آرمانهای بریکس برای اصلاح حکمرانی جهانی، چندجانبهگرایی و رشد اقتصادی فراگیر باور داریم و بهسهمخود مصرانه تلاش میکنیم تا بریکس بهدوراز سیاستزدگی و منازعات ژئوپلیتیک آنها را باموفقیت بهپیش ببرد. رئیسجمهوری شکلگیری، تداوم و گسترش بریکس در ۱۵سالگذشته را فرصتی مغتنم برشمرد و گفت: نباید سرنوشت خود را صرفاً به خواست و تمایلات قدرتهای غربی گره بزنیم؛ و باید راههایی برای مشارکت گستردهتر تمام قدرتهای درحالظهور در حکمرانی اقتصاد جهانی فراهم کنیم. وی باتأکیدبراینکه بریکس نباید فقط یک باشگاه گفتگو باشد بلکه باید تصمیمهای بریکس ضمانت اجرایی داشته باشند، از تمام اعضای بریکس تقاضا کرد از همه ظرفیتهای جمعی و فردی برای توقف جنگ در غزه و لبنان، رسیدگی به آوارگان و کاهش تنش در منطقه بهره ببرند. وی در حاشیه نشست سران بریکس دیدار کوتاه نیز با «محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان»؛ رئیس دولت امارات متحده عربی داشت. بهگفته وزیر امور خارجه کشور؛ اگرچه این یک ملاقات رسمی و بهشکل معمول نبوده اما ایران علاوهبر بحث درباره فلسطین و لزوم توقف جنایات رژیم صهیونیستی در منطقه، از اینفرصت برای طرح مواضع قاطع خود درباره جزایر سهگانه ایرانی نیز استفاده کرد. درنهایت رهبران جوامع بریکس که برای شانزدهمین نشست سران گروه در کازان روسیه گردهم آمده بودند، با صدور بیانیهای «حمله اسرائیل به اماکن دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دمشق؛ پایتخت سوریه» در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۲۴ برابر ۱۳ فروردین ۱۴۰۳ را محکوم کردند. دراینبیانیه تأکید شد که ایناقدام رژیم اشغالگر «ناقص اصل اساسی مصونیت اماکن دیپلماتیک و کنسولی طبق کنوانسیون ۱۹۶۱ وین درباره روابط دیپلماتیک و کنوانسیون ۱۹۶۳ وین درمورد روابط کنسولیست. رهبران بریکس با ابراز «نگرانی شدید نسبت به وخامت اوضاع و بحران انسانی در سرزمینهای فلسطینی اشغالی؛ بهویژه تشدید بیسابقه خشونت در نوار غزه و کرانه باختری» درپی جنایات رژیم صهیونیستی، خواستار برقراری «یک آتشبس فوری، جامع و دائمی در نوار غزه، آزادی فوری و بیقیدوشرط همه گروگانها (اسرا) و بازداشتشدگان از هردوطرف» شدند. کشورهای عضو بریکس همچنین «حمایت خود از عضویت کامل دولت فلسطین در سازمان ملل متحد در چارچوب تعهد تزلزلناپذیر به راهحل دو دولتی براساس قوانین بینالمللی» را اعلام کردند. همچنین خواستار احیای «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) درباره برنامه هستهای ایران شدند که آمریکا یکجانبه از آن خارج شد. در بخش دیگری از بیانیه آمده: عمیقاً نگران تأثیر مخرب اقدامات زورگویانه، یکجانبه و نامشروع ازجمله تحریمهای غیرقانونی، بر اقتصاد جهانی، تجارت بینالمللی و دستیابی به اهداف توسعه پایدار هستیم. چنین اقداماتی، منشور ملل متحد، نظام تجاری چندجانبه، توسعه پایدار و توافقهای زیستمحیطی را تضعیف میکند. رهبران بریکس «بر لزوم اصلاح ساختار مالی بینالمللی کنونی برای رویارویی با چالشهای مالی جهانی؛ و ازجمله حکمرانی اقتصادی جهانی بهمنظور جامعتر و عادلانهترکردن ساختار مالی بینالمللی» تأکید کردند.